Microsoft Word Esas-kitab+S+v+. doc
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
159 nan şair» adlandıraraq yazır: «Qədim Oğuz elində - Şəkidə doğulub, boya-başa çatmağındandır ki, Vaqif Aslan şeirlə- rinə qordan istilik və işıq, qutdan isə qutlu sübh şəfəqləri hopmuşdur»; ...«Vaqif Aslanın misralarına oğuz ruhunun təmizliyi hopmuşdur. Bu ruh həmişə onu izləyir, bəd nə- zərlərdən qoruyur...» (271, 5,6). V.Aslanın Dədə Qorqud «havasına» yazdığı şeirlər, əsasən, onun «Oğuz elinə salam» adlı kitabında bir yerə toplanmışdır. Kitab iki hissədən ibarətdir. «Salaməleyk say bəylər» və «Banu Çiçək eşqinə». Birinci hissədəki şeirlər oğuz dastanının motivlərini özündə əks etdirir. Bir çox şeirlər birbaşa oğuz eposu personaclarının adını özün- də daşıyır: «Qanlı Qoca», «Dəli Domrul», «Qazan xanın yuxusu», «Dəli Ozan», «Təpəgöz», «Aruz Qoca», Dirsə xan» və s. Birinci hissənin və ümumən kitabın ilk əsəri olan «Oğuz bəyləri və xatunlarına Vaqif Aslan salamı» şeirin- də, əslində, kitabdakı «Dədə Qorqud» motivləri əsasında yazılmış şeirlərin ümumi ruhu ifadə olunmuşdur. Hər bən- di 7 misradan ibarət olmaqla12 bənddən ibarət olan bu şeirin hər bir bəndi (7-ci misra) «Ruhunuz qarşısında baş əyir Vaqif Aslan» rədif-misrası ilə tamamlanır. Bu şeirlə sənətkar Oğuz elinə salam verir, ona hörmət və məhəb- bətini izhar edib müqəddəs oğuz ruhları dünyasına girmə- yə, onları müasir düşüncəmizə gətirməyə, tərənnüm etmə- yə icazə istəyir: Salam, ağ ban evləri qızılı tağlı bəylər! Qızıl dirəkli bəylər, qızıl otaqlı bəylər! Toyu ortaqlı bəylər, yası ortaqlı bəylər! Çoxu ortaqlı bəylər, azı ortaqlı bəylər! Qışı ortaqlı bəylər, yazı ortaqlı bəylər! Keçərək neçə qışdan, keçərək neçə yazdan Ruhunuz qarşısında baş əyir Vaqif Aslan (57, 10). 160 Göründüyü kimi, şeir bütün poetik varlığı ilə «Dədə Qorqud» şeirinin «havasına» - poetik deyiminə köklənmiş- dir. Poetik ritm vahidlərinin misralar arasında və misralar daxilində təkrarlanması V.Aslanın oğuz şeirinin ruhunu duyduğunu bariz şəkildə göstərir. Şeirin «oğuz» melodi- kası insanı elə sehrləyir ki, bəzən müasir şairin şeirini oxu- duğunu unudursan: sanki bunlar V.Aslanın yox, naməlum bir oğuz ozanının şeiridir. Şeirdə oğuz dünyası bir bütöv olaraq görünür. Sənət- kar pillə-pillə baxış nöqtələrini dəyişir: gözümüzün önün- də oğuz dünyasının əlvan mənzərələri canlanır. Mənzərə nə qədər zəngin olursa-olsun, oğuz dünyasının şeirdəki ni- zamı pozulmur: poetik elementlərin düzümü oğuz dünya- sının ilahi sahmanını özündə əks etdirir. V.Aslan «deyimi» şeirin əvvəlindən sonuna qədər oğuz «deyiminin» poetika- sına köklənir. Şeir «oğuznamə» poetikasına uyğun olaraq müqəddəs dəyərlərin daşıyıcısının - Dədə Qorqudun tərən- nümü ilə bitir: Bəxti açılan saatda, ruhun gələn günündə, Adı görklü ərlərin toyunda, düyünündə, Dədəm Qorqud nidası, Dədəm Qorqud ünündə, Məhəmməd Mustafanın üzü suyu yönündə Amin! Səcdəyə gəldim ağ alnınız önündə! Göy-qara bağlayanlar çıxsınlar daha yasdan, Ruhunuz qarşısında baş əyir Vaqif Aslan (57, 13). Maraqlıdır ki, şeirin sonuncu bəndində Dədə Qorqu- da müraciət edilməsi ilə «Kitabi-Dədə Qorqud» boylarının sonunda Dədə Qorqudun gəlib yum verməsi arasındakı əlaqə formal səciyyə daşımır. Burada ilk baxışdan görün- məyən dərin forma-məzmun bağlılığı var. Eposun boyla- rının sonunda Dədə Qorqud gəlib «oğuznamə» qoşur. V.Aslan da «Oğuz elinə salam» kitabının ilk şeiri ilə oğuz 161 bəyləri və xatunlarına salam verdikdən sonra oğuz igidləri və xanımlarının şərəfinə şeir-oğuznamələr qoşmuş, onları öz mənəvi «ustadı» Dədə Qorqud kimi tərənnüm etmişdir. Qeyd edək ki, Azərbaycan poeziyasında «Dədə Qor- qud» motivləri rəngarəng məzmun və formada inikas olunmuşdur. Eposda ulu Tanrıdan dilək diləmək üçün ona əl qaldırır, alqış-dua edirlər. Dilsuzun «Beşik nəğməsi» şeirində bu motivin müasir mənəviyyatımıza ünvanlanmış canlı bədii ifadəsini görürük: Ərcə balam, Bircə balam, Ərcəm, lay-lay, Bircəm, lay-lay! Dədəm Qorqud Bir ad versin. Qoç Koroğlu Qırat versin... Körpəm lay-lay, Öfkəm lay-lay. Gecələri buğda boyda böyüyəsən, Sən böyüyüncə atın böyüsün, Atın böyüyüncə qılıncın böyüsün, Qılıncın böyüyüncə igidliyin böyüsün, İgidliyin böyüyüncə torpağın böyüsün, Torpağın böyüsün sözün böyüsün, Sözün böyüyüncə ululuğun böyüsün, Ululuğun böyüyüncə ozan dilinə düşəsən; Qopuzdan-qopuza, Yayladan-yaylaya sevgin böyüsün... Ağca-ağca oğuz qızları Göycə-göycə yaylalardan gül dərsin, 162 Oğuz ellərindən arxan gəlsin, Yağıların yaman yerdə axşamlasın, Gündoğandan Günbatana Bayraqların küləkləsin... Qumral quzu Yalar duzu; Quzum lay-lay, Duzum lay-lay... (102, 365) Bu şeir milli yaddaşın dərinliklərindən axıb gələn milli enerji selinin ifadəsidir. Bu sel öz başlanğıcını tarixin dərinliklərindən, ən qədim və ən ulu qatlarından götürür. Onun adı «Qorqud nəhridir». O, bizim milli yaddaşımızda axaraq, bizi də öz qoynuna alıb gələcəyə aparır. Bu baxımdan, A.Vəfalının «Nəfəsim gəldikcə» şeiri milli yad- daşla bağlıdır. Bu yaddaşın əsas yükü isə «Dədə Qorqud»- un çiyinləri üzərindədir: Səndə köhlənini Babək çapıbdır, Qıratın nalından çınqıl qopubdur; Banuçiçək üçün dərman tapıbdır Mənim Qorqud adlı dədəm, a dağlar (242, 31-32) Eyni motivlə - milli yaddaşla bağlılıq şair M.Ələk- bərlinin «Hanı bu xalqın yaddaşı?!» adlı şeirinin də əsas xüsusiyyətidir. Milli yaddaş - Qorqud yaddaşı deməkdir. Bu halda həmin şeirdə Dədə Qorqud obrazının olması zə- ruridir. Çünki milli yaddaşı Dədə Qorqudsuz düşünmək, yaxud təsəvvür etmək mümkün deyildir. Doğrudan da, şeirdə milli yaddaş Dədə Qorqudla və onun yaddaş funk- siyası - boy boylamaqla bağlıdır: Tarix demə, hər addımı Ağ ləkədi, qara ləkə. Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|