Microsoft Word Kamran Imanov Kitab Designed doc
Yüklə 4,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
E R M Ə N İ ( Y A D ) E L ( L İ ) N A Ğ I L L A R I 205 Alban kilsəsinin devrilməsinə qədər albanların baş yepiskopları bu nəsildən olur? 5. Əgər alban etnosu yox idisə və ya o, “erməniləşdirilmişdisə”, onda nə üçün albanlar XVII əsrdə onların türk hökmranlığından azad olunmaq və onlara kömək etmək xahişi ilə Şah Abbasa müraciət edir və knyaz Xaçenskini onun yanına göndərirlər? Ma- raqlıdır, bu zaman ermənilər harada idi? 6. Əgər XVIII əsrdə albanlar yox, yalnız ermənilər var idisə, Alban çarlığını ilk bərpa etmək barədə I Pyotra göndərilən plan hansı mənanı kəsb edirdi və nə üçün başda Yesai Həsən Cəlal olmaqla qədim məlik nəslindən olan albanlar ermənilərin deyil, albanların adından kömək üçün Rusiyaya müraciət etmişdilər? 7. Əgər albanlar və alban kilsəsi yox idisə, bəs onda XVII, XVIII əsrlərdə Səfəvilərin, sonralar isə İran şahlarının fərmanlarında ermənilərin deyil, alban katolikoslarının adları çəkilir? 8. Əgər 1836- cı ilə qədər Alban kilsəsi və ona məxsus dini irs yox idisə və o, Eçmiədzin mərkəzinin yeparxiyalarından biri sayılır- dısa, bəs nə üçün Alban İncili iki kilsənin müxtəlif səviyyyədə statusa malik olmasını nəzərdə tuturdu. Hökmdarların adları gös- tərilir, ancaq onların içində erməni adları görünmürdü. Kilsə kita- bələrinin yazılarında bir dəfə də olsun ermənilərlə bağlı hadisə və ya erməni katolikosunun dedikləri deyil, yalnız Albaniya və onun baş yepiskopları haqqında məlumat verilirdi. 9. Əgər Alban kilsəsi Ermənistan kilsəsinin və onun etnik- mədəni irsinin bir hissəsi idisə, onda onun ləğv edilməsinin və yeparxiya kimi 1836-cı ildə erməni kilsəsinə tabe edilməsinin məqsədi nə idi? Kilsə divarları üzərindəki hətta erməni dilində olan yazılar nə üçün ermənilərə yox, albanlara aid mövzuları əks etdirirdi? Bundan başqa, bəs niyə Rusiya Qafqazı işğal edənə qədər Ermə- nistan kilsəsinin bütün yepiskopluğu Qafqazdan kənarda yerlə- şirdi və əgər Alban kilsəsi yox, Erməni kilsəsi var idisə, onda 1836-cı ilə qədər “öz” alban yeparxiyalarını idarə etməyə Erməni kilsəsinə nə mane olurdu? K A M R A N İ M A N O V 206 10. Hansı səbəbə görə 1836-cı ildən sonra albanların monastır arxiv- ləri Eç-miədzinə daşınırdı? Əgər onlar “erməni monastır arxiv- ləri” idisə, onda hansı məqsədlə oraya aparılırdı? Nə üçün erməni kilsəsi rus dövlətindən 1909-1910-cu illərdə onun tabeliyində olan yeparxiyaların köhnə arxiv sənədlərinin məhv edilməsi ica- zəsini almağa nail olmuşdu?.. Hörmətli oxucular! Yorucu suallara görə üzr istəyirik. Qeyd et- mək lazımdır ki, onlar ortaya çıxmasına görə bizim tərəfimizdən şərti qəbul edilmiş erməni versiyalarına borcludur. Göründüyü kimi, bu versiya tənqidə dözmür. Albaniyanın etnik-mədəni irsi, maddi abidə- ləri albanlara məxsus idi, onların yaradıcılıq məhsulu idi və bütün bunlar onların tarixi idi. Biz bu absurdu, hörmətli oxucular, Mark Tvenin müdrik sözləri ilə bitiririk: “Həqiqət uydurmadan qeyri-adidir: uydurma həqiqətə oxşarlığa meyl etməlidir, həqiqətin isə buna ehtiyacı yoxdur”. E R M Ə N İ ( Y A D ) E L ( L İ ) N A Ğ I L L A R I 207 §6. Akademik absurd və etimoloji ekvilibristika Qafqaz Albaniyasının maddi və qeyri-maddi irsinin mənimsənil- məsi ilə bağlı olan mövzunu çeşidli elmi titulları olan erməni müəl- liflərinin qələmindən çıxan bir “akademik” sayıqlama ilə bitirmək is- tərdik. Albaniyanın mədəni irsinin talanması və “erməniləşdirilməsi” ilə əlaqəli elmi “axtarışlar” yüksək akademik səviyyədə siyasi əsərlə- rə transformasiya olunur. Həm də maraqlıdır ki, əvvəlki erməni uy- durmaları növbəti absurdlara yol açır. Hörmətli oxucular, Qarabağ hadisələrindən sonra Ermənistan EA tərəfindən tələm-tələsik şəkildə nəşr olunmuş “Dağlıq Qarabağ. Tari- xi arayış” (Yerevan, 1968) kitabından məqsəd nə yolla olursa-olsun, Qarabağın “qədim erməni torpağı” olmasına hamını inandırmaq idi. Bu nəşrin iki xüsusiyyəti daha maraqlıdır. Birincisi, o, çox titul- laşdırılıb: onun Ermənistan EA-nın akademikləri, müxbir üzvləri, bu və ya digər sahələr üzrə elmlər doktorlarından ibarət 8 müəllifi var- dır. Üstəlik, bu nəşrin hazırlanmasında elmi dərəcəli daha doqquz nə- fər iştirak edib. Əlbəttə, bu nəşr Ermənistan EA-nın tarix və iqtisa- diyyat, fəlsəfə və filologiya şöbələri tərəfindən bəyənilmiş və Rəya- sət heyəti tərəfindən onun çap olunmasına zəmanət verilmişdir. İkin- cisi, titullu müəlliflər qrupu guya yunan-roma mənbələrinə, əslində isə erməni mənbələri kimi üzə çıxan... yazılara istinad etməklə açıq- aydın səhv etmişlər. Hər şeydən əvvəl, müəlliflər “sübut etməyə” ça- lışırlar ki, Arsax adlanan coğrafi yer Ermənistanın bir hissəsidir. Da- ha sonra onlar “inandırırlar” ki, bu diyarın sakinləri “ermənidilli” olmuşlar. Nəticədə, bölgənin erməni epitafikasına və dini xristian tikililə- rinə müraciət edilir və erməni mənşəyinin kökü axtarılır. İddiaları sıralayaq. Sən demə, bu nəşrin müəlliflərinə görə, Stra- bon və digər yunan müəllifləri kimi antik mənbələr Orxistenanın K A M R A N İ M A N O V 208 adını çəkməklə guya bu zaman “ermənilərin Arsax diyarı”nı nəzərdə tutmuşlar. Hətta “yunan-roma müəllifləri aydın şəkildə göstərmişlər ki, Arsax və Kürün sağ sahilində yerləşən qonşu Utik əyaləti Ermə- nistanın bir hissəsini təşkil edir. Onun Alban çarlığı ilə sərhəddi Kür çayı boyunca keçirdi.” İndi isə bir neçə antik mənbədən sitat gətirək. Strabon: ”Ermənis- tanın özündə çoxlu dağlar və yaylalar... orada çoxlu dərələr... və nə- hayət, Albaniyanın sərhədinə qədər Araz çayının axdığı Araz düzən- liyi vardır... bu düzənliyin o biri tərəfində Albaniya və Kir çayı ilə həmsərhəd olan Sakasena uzanır.” Oxucuların başa düşdüyü kimi, nə Plutarxda, nə Klavdi Ptolemeydə, nə də Böyük Pliniydə “Arsax” və “Utik” haqqında bircə qeyd belə yoxdur. Şərh olunan fərziyyəni “əsaslandırmaq” məqsədi ilə ermənilər daha bir mənbəyə - Urartu mixi yazılarına istinad edirlər və orada xa- tırladılan “Urtexe-Urtexene” toponimlərini Orxistene və təbii ki, “erməni Arsax”ı ilə “eyniləşdirmək” istəyirlər. Bununla belə, müəllif- lərin dediyinə görə, hələ sonuncu “Savdek”, həm də “Xaçen” kimi adlandırılmışdır. Belə dolaşıq sitat gətirmə üslubu nəticəsində ortaya nə çıxır? Əgər məşhur antik dövr müəllifi Strabondan gətirilən sitatı çıxarsaq, o, Urtexininin “erməni Arsaxı” ilə eyniləşdirilməsi haqqın- da bir kəlmə də yazmamışdır. Belə şıxır ki, digər antik dövr müəllif- lərindən gətirilən dəlillər də şişirtmə və əfsanədir. Həqiqətdə isə antik müəlliflərin əvəzində Aqafanqel, Vardan və Q.A. Kapansyan kimi er- məni müəllifləri çıxış edirlər. Qəsdən, yəni bilə-bilə təhrifetmə sxe- mi olduqca sadədir: əgər Strabon Orxistena haqqında danışırsa, dər- hal hesab olunur ki, burada “erməni Arsaxı nəzərdə tutulur”. Əgər Urarty mixi yazılarında “Urtexini” xatırlanırsa, deməli, bu da “ermə- ni Arsaxıdır, Savdekdir, Xaçendir” və s. Qarabağ (Arsax) adlı coğrafi regionun ermənilərə məxsus olması barədə uydurmalara gəlincə, qeyd etmək lazımdır ki, bu arayışın müəllifləri Orxistenanı bu bölgə ilə eyniləşdirir və onu “Van gölü yaxınlığındakı erməni əyaləti” ad- landırırlar. Urartu mixi yazıları üzrə mütəxəssis Q.A.Melikaşvilinin verdiyi rəyə görə isə Urtexini “Sevan gölünün cənub-şərqində” yer- ləşir. Yüklə 4,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|