Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
127 Elçinin povestlərində «çevrilmə» yalnız qaçqın insanların daxilində getmir. Bayraqdar povestində qaçqınların keçirdikləri ağır həyat tərzinin əksinə olaraq çox zəngin, qayğısız və dəbdəbəli ömür sürən Əhməd Ağayeviç də öz içində inqilab, «çevrilmə» yaratmaq cəhdi ilə yadda qalır. Bu obraz bizə Elçinin bir çox hekayələrindən yaxşı tanışdır. Onunla yazıçının «Hönkürtü», «Beş dəqiqə və əbədiyyət» hekayələrində artıq görüşmüşük. Əhməd Ağayeviç yeni əsrə adlayan Mərdan Dadaşlıdır. Amma əvvəlki əməl və düşüncədə… Adı gedən hekayələrdə narahat görünən, «ürəklərini yeyən nigarançılıq hissləri» ilə rahat insan ömürlərini yaşaya bilməyən və bu üzdən dəyişməyə çalışan Mərdan Dadaşlı kimilər uzağı Əhməd Ağayeviç ola bilirlər. Ondan da yaxşı olmaq cəhdi – istəsələr belə alınmır. Elçin belə obrazlara öz içlərində təbəddülat yaratmağa imkan da verir. «Hönkürtü» hekayəsində həmin vasitə şadlıq rəmzi çinar ağacı, «Beş dəqiqə və əbədiyyət»də ölümün bir addımlığında dayanan insanın ürəyini soran Allah xofu olur. «Bayraqdar» hekayəsində isə Ə.Ağayeviçin qəlbini tərpədən vasitə Cavanşirin klarnetdə çaldığı «Segah» olur: «Klarnet ağzını tavana yox, elə bil, həmin məkandan (naməkandan) düz Əhməd Ağayeviçin üzünə (ürəyinə… içinə…) tuşlayıb deyirdi ki, ay səfeh insan, yox, daha da açıq ünvanlı deyirdi, deyirdi ki, ay səfeh Əhməd Ağayeviç, hər şeyin var, otuz ildi cürbəcür vəzifələrdəsən, pulun var, yaxşı övladların var, nəvən var, ev-eşiyin var, amma nə olsun? Bunun mənası nədi? Hər şeyin var, amma öz içində, öz ürəyində, heç olmasa, bir kvadratmetrlik balaca adan da yoxdu ki, üstünə çıxıb özünü boğulmaqdan xilas edəsən…» «Segah» Əhməd Ağayeviçin içini təlatümə gətirir və o bəlkə də ömründə heç vaxt bu dərəcədə eləmədiyi yaxşılıq sevdasına düşür. Lakin bu «çevrilmə»nin ömrü qısa olur. «Şən həyat» restorannından çıxıb Bilgəhdəki bağına qədər məsafə və zaman qət edənəcən. Ə.Ağayeviçin qulaqlarında «Segah»ın səsi ava- zıdıqca bu insan mənəvi cəhətdən «özünə» yaxınlaşır, səs tam eşidilməz olduqda isə o, mahiyyət etibarilə necə varsa elə qalır. 128 Mətnaltı dərinlik Elçin prozasını sərtləndirən əsas poetik amildir. Yazıçı qəhrəmanlarının həyatını təfərrüatı ilə canlan- dırırsa, onların daxili aləmlərini, düşüncə və fikirlərini oxucuya çatdırırsa da, əsər son anda daşıdığı məzmun yükü ilə diqqəti cəlb edir. «Bayraqdar» kitabına daxil olan povestlər bu gü- nümüz üçün real, xarakterik olan ideyanı daşıdığına görə yadda qalırlar. Müəllif iki povestində sonluğu ibrətamiz motiv üzə- rində qurur. «Qarabağ Şikəstəsi» povestində Cümü İsraildən gəlmiş İzabelin arvadı Sonaya bağışladığı fransız ətrini satıb əvəzinə don almağı özünə sığışdırmır. Bu ətir Cümüyə dün- yanın ən iyrənc qoxu təsirini bağışlayır. Qəribə bir təzad da bu zaman baş verir. Cümü ona halal verilən hədiyyəni – ətiri özü- nə haram sayıb satmır, amma qəfil rastına çıxan Ağadadaşın itmiş Qırmızı xoruzunu və iki toyuğunu motorollerinin kuzovu- na qoyub: «- Sizi çaqqal yeyənəcən, elə bizimkilər yeyər. – Sonra, elə bil özünə bəraət qazandırmaq üçün: - Çaqqallar ye- məyə şey tapacaq» - deyib evinə aparır. «Bayraqdar» povestində isə Surxayın oğlu Əbülfət (Eyse- bio) futbol oynadığı zaman qazanxananın damından yıxılır və bu zaman atasının bayrağı bərkitdiyi zaman işlətdiyi zubul onun ürəyinə girir. Fransız ətiri, rus zubulu Elçinin povestində rəmzi xarakter daşıyır, Azərbaycana mənəvi cəhətdən yad olan iki qütbü – Fransa-Rusiya qütbünü nişan verir. Elçin real olan bu faktı milli psixologiya baxımından mənalandırmış, onu cəmiyyətin ağrılı problemi kimi işıqlandıra bilmişdir. Sosial-mənəvi proseslərin mahiyyətinə varmadan, onların əsasında duran, zəminini təşkil edən problemlərin kökünü açmadan millətin bəladan, faciədən qurtulması mümkün deyil. Əsərin daşıdığı ideya da budur. 129 “DOLU” YAĞAN MƏKANLAR... Çağdaş nəsrin axtarışlarının mərkəzində müharibə mövzu- sunun dayanması bu mövzuda ədəbiyyatın yeni bir söz deməyə cəhdi kimi mənalanmalıdır. Əvvəla, kifayət qədər zaman fasiləsi ötmüş, müharibənin odlu-alovlu illəri çoxdan geridə qalmışdır. İndi hadisələrə yönələn analitik baxışın dramatizmi artmalı, onun daha çox fəlsəfəsinə yenmək məramı güclənmə- lidir. Digər tərəfdən, bu mövzuda ədəbiyyatımızda bir boşluq var, indi bir-birinin ardınca yazılan nəsr kitabları, onların mü- zakirəsi, ilk növbədə boşluqları doldurmaq yönündə bir ad- dımdır. Sadəcə bir addım...Nədən ki, ona yetməyin, gizli qat- larını çözməyin realizəsi hələ qarşımızdadır. Aqil Abbasın “Dolu” romanı müharibə görüntülərini sərgi- ləyən romandır, həm düşmənlə apardığımız, həm də öz içimiz- də gedən müharibənin iç aləmini görk edən roman. Romanın strukturu 90-cı illərin əvvəllərində milli həyatımız üçün xarakterik olan, baş vermiş müxtəlif parodoksları mümkün qə- dər yanaşı verməyə imkan yaradır: ön cəbəhədə gedən vuruşlar, kəskinləşən münasibətlər, düşmən qarşısında əliyalın, silahsız qalan ordu, tarıma çəkilmiş əsgər əsəbləri, müharibə gərginliyi və bu gərginliyin arxa cəbhədə hiss olunmayan əhvalının fəci görüntüləri. Bu iki təzadlı situasiyalarda müxtəlif səviyyəli obrazların dünyasına bələd olmağa hər çür imkan yaranır. Belə ki, 90-cı illərə məxsus elə bir məqam-cəmiyyət, mənəviyyat, məişət, psixoloji durum mənasında – yoxdur ki, romanda təsvi- rini tapmasın. Həm bütöv cəmiyyət-xalq səviyyəsində, həm də müharibə gerçəkliyinin lokal təzahürlərinə enərək... Romanda A.Abbas nəsrinə məxsus fikrin ilkin formada mə- nalanması, prozaik naturallığı var. Əsərdəki koloritin əsas sə- bəblərindən biri müəllifin “külli Qarabağın abı-həyatı”nı, onun ictimai-siyasi, coğrafi mühitini yaxşı tanımasıdır. Elə əsərdəki hadisələr də təsvir olunan məkanın-Dünyanın ən varlı şəhərinin –Ağdamın lokal regional dəyərləri kontekstində sərgilənir, bu Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|