Ramiz Dəniz
Yüklə 4,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Sələflərin təcrübə- si”
- “Təzkirə mai qəsədə əl-rəsədxana”
- “Əl-Favi bilvəfayat”
140 Nəsirəddin vaxt itirmədən işə başladı. Göstəriş verdi ki, riyaziyyata və astronomiyaya aid olan bütün kitablar (o cümlədən, hücumlar vaxtı İrandan və İraqdan oğurlanmış kitablar) axtarılıb tapılsın və təcili Marağaya göndərilsin. Bu məsələlərə nəzarən etmək üçün Nəsirəddin sonralar daha bir neçə dəfə Bağdada gəlmişdi. Nəsirəddin alimlərin axtarışı ilə də ciddi məşğul olurdu. Mənbələrə arxalanıb deyə bilərik ki, Bağdaddan Marağaya özü ilə Nəcməddin Əhməd ibn Əli ibn Əbil Fərəci (təxəllüsü İbn əl-Bəvvab əl-Bağdadi əl-Katib), Amidəddin Əbül-Fədail Saib ibn İzəddin Məhəmməd ibn Abdin Əs- Səlmi əl-Ömüdəddin Münəccim Bağdadini, Nəcməddin ibn Huab Bağdadini, Kəmaləddin Sufi Bağdadi Əbu Əzizi, Qavaməddin Bağdadini və 14 yaşında əl-Füvati əl-Bağda- dini gətirmişdi. Əl-Füvatini Nəsirəddin öz himayəsinə götürmüş, ona fars dilini öyrətmişdi. Sonralar əl-Füvati fəlsəfə elminə yiyələnmiş və Marağa rəsədxanasının kitab- xanasında xəzinədar işləmişdir. 1
Bir çox mənbələrin araşdırılması nəticəsində Marağa rəsədxanasında çalışan bir neçə tanınmış və nüfuzlu mütəxəssislərin adları aşkar edilmişdir.
1 A. Rzayev. Nəsirəddin Tusi həyatı, elmi, dünya görüşü. Bakı, “İrşad” İslam araşdırmaları mərkəzi, 1996. səh. 94
141 1. Əbu Cəfər Mühəmməd ibn Mühəmməd ibn Həsən Nəsirəddin Tusi 2. Fəxrəddin Əbülqasim Əhməd ibn Mühəmməd ibn Mühəmməd ibn Həsən Tusi Maraği 3. Qütbəddin Əbussəna Mahmud ibn Məsud ibn əl- Müslix əş-Şirazi 4. Qriqori Əbül Fərəc Bar-Ebreus (Suriya) 5. Müəyyidəddin ibn Burayk ibn əl-Mübarək əl-Əmiri Ordi
6. Nəcməddin Əbül Həsən Əli ibn Umar ibn Əli əl- Katibi Dəbirani 7. Hiduşah ibn Səncər Naxçıvani (“Sələflərin təcrübə-
8. Fəxrəddin Əbülfaz Əbdül Əziz ibn Əbdül Cabbar ibn əl-İxlati (Gürcüstan) 9. Fəxrəddin Əhməd ibn Osman Əmin ət-Tusi əl- Marağayi (İraq) 10. Məhiəddin Məğribi (İspaniya) 11. Damğanlı Mahmud Nəcməddin Üstürlabi 12. Hüsaməddin əş-Şami 13. Hüsaməddin Təbrizi 14. Sədrəddin Əbülhəsən Əli Nəsir Tusi 15. Səfiəddin Əbülmömin Ürməvi
142 16. Fəxrəddin Əbu Məsud Mənsur ibn Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Mənsur əl-Kaziruni 17. İbn əl-Bəvvab əl-Bağdadi Nəcməddin əl-Katib 18.Amidəddin Əbül-Fədail Saib ibn İzəddin Məhəmməd ibn Abdin Əs-Səlmi əl Ömüdəddin Münəccim Bağdadi 19. Fəxrəddin Əbül Həsən Məhəmməd ibn əl-Həsən əs- Səcazi
20. Fəxrəddin Əbül Fəth Məhəmməd ibn Camaləddin Əhməd ibn İsa əl-Qəznəvi 21.Fəxrəddin Əbülleys Fəth Məhəmməd ibn Əbdülməlik ibn Əbülxaris ibn Sumaym əl-Maraqi 22. Nəcməddin ibn Huab Bağdadi 23. Kəmaləddin Sufi Bağdadi Əbu Əziz 24. Fao Mun-Çi (Çin) 25. İsa Monqol (Monqolustan) 26. Taqiəddin Əli Həşşaşi (İran) 28. Şeyx Kəmaləddin əl-İyqi 29. Nəsrani Səfiəddin oğlu 30. Şəmsəddin Mühəmməd əl-Ordi 31. Mühəmməd ben Müəyyidəddin Ordi 32. Cəmaləddin az Zeydi Buxari (Xorezm) 33. Möhiəddin Kamal 34. Abi Şükr Məğribi
143 35. İbn əl-Füvati 36. Nizaməddin ən-Naysaburi 37. Əsiləddin əl-Həsən ət-Tusi 38.Fəxrəddin Əbül Həsən Əli ibn Heydər ibn Əli ət-Tusi 39. Kəvaməddin Əbu Səd Abdallah ibn Əbdürrəhman əl- Yazari 40. Kəriməddin Əbubəkr ibn Mahmud Səlmasi 41. Kamal əd-Dövlə ibn əd-Dai 43. Möhyəddin Əş-Şirvani 44. Kəmaləddin Əflatun Hindi (Hindistan) 45. Əlaəddin Süleyman əl Multani (Hindistan) 46. İzəddin Əbülfəz ibn Yəhya 47. İzəddin Toğrul ibn Səncər 48. Məcdəddin Əbülfutuh Əbdüləziz ibn Haşim əş- Şəhrabani 49. İmadəddin Əbu Tahir əl-Müsayyib ibn Fəxrəddin Əli ibn Hüseyn əd-Damqani 50. Fəxrəddin Əbül Abbas Əhməd ibn Məhəmməd ibn Yunis əl-Əmiri
Onu da xüsusilə qeyd etmək istəyirəm ki, rəsədxana fəaliyyət göstərən zaman oraya həm Azərbaycanda, həm də
144 yaxın regionlardan çox məşhur şəxsiyyətlər gəlmiş və elm ocağının alimləri ilə müxtəlif səpkili görüşlər aparmışlar. On il boyunca kitabxananın qoruyucusu və açarcısı ol- muş İbn əl-Füvati “Təzkirə mai qəsədə əl-rəsədxana” adlı əsərində minlərlə уerli və əcnəbi alimlərin, mütəxəssislərin adını əks etdirib. Həmin fundamental əsərin müxtəsər variantı dövrümüzə qədər gəlib çıxmışdır. Əsərdə indiyə qədər naməlum olan neçə böyük azərbaycanlı alimin adı çəkilir... Rəsədxanadan danışan Əs Səfədi “Əl-Favi bilvəfayat” adlı əsərində yazır: “Şəmsəddin əl-Cəzəri Həsən ibn əl- Həkimə əl-İbrahimlinin dilindən xəbər verir: Mən Marağa- ya getdim və o rəsədxanaya baxdım (Sədrəddin Əli ibn Xacə Nəsirəddin Tusinin rəhbərlik etdiyi rəsədxana). O, gənc və ləyaqətli bir alim, nücumun və fars şeirinin bilicisi idi. Mən orada Şəmsəddin Mühəmməd əl-Ordi, Şəmsəddin əş-Şirvani, şeyx Kəmaləddin əl-İyqi, Hüsaməddin əş- Şamini də gördüm”. 1
Bəzi alimlər qeyd edir ki, Marağadakı və digər İslam ölkələrindəki alimlər qədim yunan alimlərinin əsərlərindən istifadə edərək, köçürücü funksiyasını yerinə yetirmişdilər.
1 B. Rzayev. Bəşəri düha: Mühəmməd ibn Mühəmməd ibn Həsən – Nəsirəddin Tusi (XI) “ADPU nəşriyyatı”, Bakı, 2014. səh. 78
Yüklə 4,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|