Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Topshiriq va savollar:
Orqa miyani topografiyasi.
Orqa miyani qismlari.
Orqa miyani moddalari.
Orqa miyani pardalari.
Orqa miya pardalari bo’shligi.
Bosh miyaga nima deyiladi va uni topografiyasi.
Bosh miya qismlari.
Katta miyaga nima deyiladi u qanday qismlardan tuzilgan.
Rombsimon miyaga nima deyiladi u qanday qismlardan tuzilgan.
Oxirgi miyani qismlari.
Bosh miya yarim sharlarini tuzilishi, miyani oq va kulrang moddalari.
Hidlov miyasini qismlari.
Oraliq miya, uni tuzilishi.
O’rta miyani qismlari.
To’rt tepacha qaysi miyada va uni vazifalari.
Miyachani tuzilishi.
Katta miya oyoqchalari va miya ko’prigi qaysi miyada joylashadi?
Uzunchoq miyani tuzilishi.
Mavzu: Orqa miya nervlari.


Darsning maqsadi: Bo’yin, ko’krak, bel, dumg’aza va dum nervlari; yelka, bel va dumg’aza chigali nervlari; bosh miya nervlari (sezuvchi, harakatlanuvchi, aralash va sayyor nerv tarmoqlari) innervasiyasini o’rganish.
Ko’rgazmali qurollar: rasm, mulyaj, slayd, ho’l va quruq preparatlar.
Darsning mazmuni: Orqa miya nervlari – nervi spinalis.
Bo’yin nervlari – n. cervicalis – sakkiz juft bo’ladi.

№	Nervlarning nomi	Markazi joylashuvi	Innervatsiya zonasi
1	Ensa nervi – n. occipitalis	Ser. 1 – 2	Ensa–atlant bo’gimi muskullari.
2	Bo’yinning quloq orti nervi – n.cervico–auricularis caudalis	Ser. 2	Quloq suprasiga, quloq bezlariga
3	Diafragma- n.phrenicus	Ser. 5 – 6 – 7	Diafragma
4	Ko’krakning yuqori nervi – n. dorsalis scapulae	Ser. 5 – 6	Rombsimon va pastki tishsimon muskulga
5	Umurtqa usti nervi – n. supraclavicularis	Ser. 6	Yelka bo’gimi va yelka atrofidagi muskullarga
Yelka chigali – plexus brachialis Bo’yinning keyingi 6 – 7 – 8 va ko’krakni 1 – 2 umurtkalarining ventral tarmoqlaridan hosil bo’ladi.
1	Ko’krakning old tomon nervi – n.pectoralis cranialis	Ser . 7 – 8	Ko’krak muskullariga
2	Ko’krakning orqa tomon nervi – n.pectoralis caudalis A. ko’krakning uzun n. – n. thoracalis longus. B. ko’krakning yuqori n. – n. thoracalis dorsalis. V. ko’krakning yon tomon n.– n.thoracalis lateralis. G. ko’krakning pastki n. – n.thoracalis ventralis.	Ser. 7 – 8 «_______» «_______» «_______» «_______»	Pastki tishsimon muskul Yelkaning keng muskuli Ko’krakning yon tomon terisiga Ko’krak guruhi muskullariga
3	Kurakning old tomon n. – n.suprascapularis	Ser. 6 – 7	Kurak oldi muskullariga
4	Kurak osti n. – n.supscapularis	Ser. 6 – 7 – 8	Kurak osti muskullariga
5	Qultiq nervi – n.axillaris	Ser. 7 – 8	Yelka bugimi fleksorlariga va terisiga
6	Muskul-teri nervi – n.musculocutaneus	«_______»	Tirsak bugimi fleksorlariga va terisiga
7	Bilak nervi – n. radialis	Ser. 8	Bilakuzuk va barmoq bug’imi ekstenzorlariga va terisiga
8	Tirsak nervi – n. ulnaris	«_______»	Bilakuzuk va tirsak bo’gimi fleksorlari va terisiga
9	O’rta nerv – n. medianus	«_______»	Bilakuzuk va tirsak bo’gimi muskullariga
Bel nervlari – nervus lumbalis orqa miyaning bel segmentlari orasidan chiqib dorsal tarmog’i belning yuqori tomon muskullariga, ventral tarmog’i esa bel chigali – plexus lumbalis ni hosil qiladi. Undan qo’yidagi nervlar chiqadi:
1	Yonbosh – qorin devori – n. iliohypogastericus.	L – 1	Bel, qorin devori muskullari, elin, jinsiy a'zoga
2	Yonbosh chov n. – n. ilioinguinalis	L – 2	Bel, qorin devori muskullariga, elin, jinsiy organlarga
3	Tashqi urugdon n. – n. spermaticus externa	L 2 – 3 – 4	Urg’ochi hayvonlarda sut beziga, erkaklarda yorg’oqga
4	Bel – teri n. – n.psoalica cutaneus	L 3 – 4 – 5	Bel muskullari va tizza terisiga
5	Son nervi n. – n.femoralis	L 4 – 5 – 6	Qonning to’rt boshli muskuliga
6	Yopiluvchi n. – n. abturatorius	L 4 – 5 – 6	Tos–son bo’gimi muskullariga
Dumg’aza nervlari – n.sacralis orqa miya kanalidan chiqib dorsal tarmoqlari dorsal tomonda joylashgan muskullar va terisiga boradi, ventral tarmoqlari esa dumg’aza chigalini – plexus sacralis ni hosil qiladi va undan quyidagi nervlar chiqadi
1	Sag’rining old tomon nervi – n.glutaeus cranialis	L 6. S 1	Sag’rining old tomoni muskullari va terisiga
2	Sag’rining orqa tomon nervi – n.glutaeus caudalis		Sag’rining o’rta va chuqur muskullariga
3	Son terisining orqa tomon nervi – n.cutaneus femoris	S 1 – 2	Tos–son bo’gimi muskullariga va orqa tomon terisiga
4	Uyat nervi – n.pudendus	S 3 – 4	Erkaklarda jinsiy a'zoga urgochilarda klitor va qinga
5	To’g’ri ichakning kaudal nervi – n.haemorroidalis caudalis	S 4 – 5	To’g’ri ichakka, dum muskullariga
6	O’tirg’ich nervi – n.ischiadicus	S 4 – 5	Keyingi oyoq muskuli va terisiga

Quymich nervi – dumg’aza nervlarini eng yug’oni va uzuni hisoblanadi, bu nerv keyingi oyoqni tizza, boldir, tovon, kaft va barmoq sohalariga nerv tolalarini beradi va o’zidan qo’yidagi asosiy tarmoqlarni ajratadi:
Katta boldir nervi – n.tibialis – bu nerv o’z navbatida muskul tarmog’i – r.muscularis; boldirning orqa tomon terisi nervi – n.cutaneus surae plantaris; tizza bo’g’imi nervi – n.muscularis dorsalis va boldirni o’rta qismi terisi nervi – n.cutaneus surae medialis larga tarmoqlanadi. Bu nervlar boldir va tovon sohasini teri va muskullariga boradi.
Kichik boldir nervi – n.peroneus s. fibularis – bu nerv o’z navbatida kichik boldirni yuza va chuqur nervlari – n.peroneus superficialis et profundus ga tarmoqlanadi, nervlar keyingi oyoqning boldir, tovon, kaft va barmoq sohalarini nervlar bilan ta'minlaydi.
D
um nervlari – n.n.coccyegi. Orqa miyani 5 – 6 juft dum nervlaridan hosil bo’lib, ularning soni anchagina ko’p bo’lib, dum sohasining muskuli va terisini nerv tolalari bilan ta'minlaydi.

1-2-birinchi bo’yin nervlarining yuqorigi tarmog’i 3- ikkinchi bo’yin nervlarining yuqorigi tarmog’i 4- uchinchi bo’yin nervlarining yuqorigi tarmog’i 5-beshinchi bo’yin nervlarining yuqorigi tarmog’i 6-to’rtinchi bo’yin nervlarining yuqorigi tarmog’i 7-yettinchi bo’yin nervlarining yuqorigi tarmog’i 8-9-oltinchi va yettinchi nerv tarmoqlari 10-ikkinchi bo’yin nervining pastki tarmog’i 11- uchinchi bo’yin nervining pastki tarmog’i 12-to’rtinchi bo’yin nervining pastki tarmog’i 13-beshinchi bo’yin nervining pastki tarmog’i 14-oltinchi bo’yin nervining pastki tarmog’i 15-beshinchi va oltinchi bo’yin nervining pastki tarmog’i.