Generallari
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
68 - Litsey-muzeydən çıxanda hara gedəcəksiniz? - deyə soruşdum. Leninqrada, orda qalıram, “Sovetski” mehmanxanasında. - Nə xoş təsadüf, mən də orda qalıram, on üçüncü mərtəbə, on doqquzuncu otaq. Axşam qonağımsınız, ətraflı söhbət edərik... * * * Leninqradın və onun ətraf şəhərlərinin havasını bircə gün yağmursuz təsəvvür etmək çətindir. Çətiri olmayanlar Litsey-muzeydən çıxan kimi qaçıb özünü avtobusa salırdı. Navalçalardan tökülən aramsız yağış mərkəzi küçənin asfaltını yuya-yuya axıb Səssiz gölə qarışırdı. Gün günortadan keçmişdi. Nə hava açılırdı, nə də yağış kəsirdi. Buna baxmayaraq, dəstə-dəstə, ikibir-üçbir şəhər bağını, Yekaterina sarayının ərazisini başı çətirli gəzənlər azalmadı. Artilleriya zabitləri məktəbini və onun arxivinin yerini soruşdum. Litsey-muzeydəki növbətçi qız dedi ki, arxivi deyə bilmərəm, amma məktəbin binası durur. Arxiv üçün şəhər muzeyinə müraciət edin. Park küçəsi ilə gedin, muzey yolun üstündədir. Muzeydə bələdçi qız dedi ki, Əliağa Şıxlinskinin adını birinci dəfədi eşidirəm. Direktorumuz məzuniyyətdədir, amma bir yana getməyib, şəhərdədir. O, keçmiş Çarskoye-Selo və indiki Puşkin şəhəri haqqında kitab yazır, bilməmiş olmaz. İstəyirsiniz ev telefonunu verim, zəng edib soruşun. Məmnuniyyətlə razı oldum. O, - buyurun, - deyə ev telefonu, ad və familiya yazılmış balaca bir kağızı mənə verdi. Telefona Nina Aleksandrovna Trofimovanın özü gəldi. O, Bakıdan olduğumu biləndə: - Allah xatirinə, heç bir izahat, təqdimat lazım deyil, vaxtınız varsa, gözləyin, indi gəlirəm. Yarım saat keçər-keçməz Nina Aleksandrovna gəlib çıxdı. - Bağışlayın, - dedi, - bir az gecikdim, lətifəsi sizdən uzaq, bizim şəhərin yağışı üzlü qonaq kimidi, gəldi, getmək bilmir. “Bakı” sözünü eşidəndə sevindim. Bakılılara, ümumiyyətlə, azərbaycanlılara böyük hörmətim var. Ürəyim fərəh hissiylə döyündü. Uzaqda yağışlı, soyuq bir havada xalqımızın haqqında eşitdiyim xoş söz canıma hərarət, gözümə nur gətirmişdi. - Buyurun, eşidirəm, mənə dair qulluğunuz? - deyə Nina Aleksandrovna mehriban gözlərini mənə dikdi. Mən nə məqsədlə gəldiyimi izah elədim. O, gülümsəyə-gülümsəyə dedi: - Əliağa Şıxlinski general olub, özü də elə - belə general yox, ordudakı misilsiz xidmətinə görə artilleriyanın “allahı” sayılıb. - Mən onun haqqında eşitmişəm də, oxumuşam da. Amma çox təəssüf ki, onunla bağlı muzeyimizdə heç nə yoxdur, təkcə ondan yox, heç onun işlədiyi məktəbdən də bir sənəd, fotoşəkil qalmayıb. Məndə bir kitab var, 1911-ci ildə Sankt Peterburqda çap olunub. – “Çarskoye Selo” - müəllifi də Sergey Nikolayeviç Velçikovskidir. O kitabı gətirim baxaq. Kitabın bir yerində polkovnik Şıxlinskinin adı çəkilir. Məktəb haqqında olan faktları dəftərçəmə köçürdürəm. Arxiv haqqında isə yenə də heç nə əldə edə bilmirəm. Nina Aleksandrovna soruşur: - Yaxşı, qonaq, belə yağışda yolun haradır? - Məktəbə baxmaq istəyirəm. - Gedək göstərim, mənim evim də o istiqamətdədir. Biz məktəbin həyətinə çatdıq. İndi burada “Puşkin şəhər Ali Radiotexnika məktəbi” yerləşir. Bazar günü olduğundan rəhbər işçilərdən heç biri yoxdur. Nina Aleksandrovna xahiş edib muzeyi açdırdı. Təəssüf ki, general Əliağa Şıxlinski haqqında heç nə tapa bilmədik. Muzey əsasən 1940-cı ildən bu günlərədək olan eksponatlar əsasında qurulub. Biz siyasi işlər üzrə komissardan keçmiş məktəb zabitlərinin yaşadığı binanın yerini göstərməyi xahiş etdik. O, ikimərtəbəli bir binanı göstərdi. 69 “Burda məktəbin rəisi, müavinləri, əlbəttə, ailələri ilə birlikdə yaşayıblar”. “Məktəb müavininin evi”. Deməli, Şıxlinski həyat yoldaşı Nigar xanımla burda yaşayıb. 1906-cı ildən ta 1914-cü ilin yayına kimi isti ocağı, doğma evi bura olub. Burda o, gecədən keçənə kimi qərib- qərib yanan lampa işığında elmi-hərbi məqalələrini yazıb, onu bütün dünyaya tanıdan məşhur “Şıxlinski üçbucağını” tərtib edib. 1912-ci ildə Nigar xanım qışın bir ayını Tiflisdə atası evində olanda general Əliağa Şıxlinski qəribsəyərək yazmışdı: Səni ziyarət eylərəm, Sənə ibadət eylərəm. Həm çox sədaqət eylərəm, Çün son Nigarımsan mənim. Mən aşiqin adı Əli, Verdin bu dərsi bilməli: Eşqindən olmuşam dəli, Sən ahu-zarımsan mənim, Burda, bu evdə general Şıxlinskinin həyat yoldaşı Nigar xanımın bir vaxt bişirdiyi dadlı- tamlı Şərq xörəkləri qraf Baransevi, general Sinitsini, Barsukovu, knyaz Sergey Vasilyeviçi heyran qoyub... 1914-cü ildə məktəbi yoxlamağa gələn qraf Baransev üzünü general Şıxlinskiyə tutub deyir: - Hamı sizi tərifləyir. Həyat təcrübəmə görə əgər bir adamı tərifləyirlərsə, deməli, burda bir fırıldaq var. On gün məktəb heyətinin işilə yaxından tanış olan yoxlama qrupu heç bir qüsur tapa bilmir. Qraf Baransev Əliağa Şıxlinskiyə nümunəvi rəhbərliyinə görə təşəkkür etmək üçün general Qaitinovla onun evinə gəlir. “Qraf Baransev gəldi. O, son dərəcə mehriban idi. Arvadımla tanış oldu, onun əlini öpdü, sonra general Qaitinova müraciət edərək dedi: - Mən indi inandım ki, belə bir köməkçisi olan hər cəhətdən xatircəm ola bilər. `Görüşüb ayrılarkən qraf Nigar xanıma dedi: - İzin verin ərinizi qucaqlayım. Arvadım ona cavab verdi: - Nəinki icazə verirəm, ona qarşı səmimiyyətinizə görə təşəkkür edirəm. Qraf məni qucaqlayıb üç dəfə öpdü”. Çarskoye Selo xatirələri general - mayor, hərb elmləri doktoru, professor Yevgeni Barsukovun da qəlbində unudulmaz izlər qoymuşdu. “1905-ci ildən 1914-cü ilə kimi mən həmişə topçu - general - müfəttiş tərəfindən taktika dərsləri vermək və qrupların təcrübi atışlarına rəhbərlik etmək üçün topçu zabitləri məktəbinə göndərilirdim. İşi ilə yaxından tanış olduğuma görə, təsdiq edə bilərəm ki, Əliağa Şıxlinski məktəbin ali akademik topçuluq təhsili görmüş bütün ştatlı rəhbərləri arasında ən görkəmlisi və ən istedadlısı idi... Əliağa Şıxlinski arvadını sonsuz bir məhəbbətlə sevirdi, övladı yox idi. Qumara nifrət edirdi, heç bir zaman spirtli içki içməzdi. Pulla kart və başqa bir oyun oynamazdı, çox mehriban və qonaqpərvər idi. Yoldaşlarını tez-tez ləzzətli plova qonaq edərdi...”. Mən bütün bunları Nina Aleksandrovnaya və siyasi komissara danışdım. Onlar məni heyranlıqla dinlədilər. Hiss edirdim ki, bəzi faktlara şübhə ilə yanaşırlar. Bəlkə ona görə də Nina Aleksandrovna dözə bilməyib soruşdu: - Məgər general Şıxlinskinin həyat yoldaşı rus olmayıb? - Xeyr, - dedim, - öz əmisi qızını - Nigar xanım Mirzə Hüseyn qızı Qayıbovanı alıb. Buyurun, baxın, bu da onun fotoşəkli. Tiflisdəki Nücabə qızlar institutunda oxuyarkən çəkilib, 1889-cu ildə çəkdirib, həmin institutu qızıl medalla bitirməsi münasibətilə. Yaxasındakı banta fikir verin. İnstitutu əla qurtaranların hamısı belə bir bantla təltif olunurdu. Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|