Guide on Article 6 : Right to a fair trial (civil limb) aze
Yüklə 1,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (B) M ILLI QANUNVERICILIKDƏ MÜBAHISƏ YARADAN HÜQUQUN MÖVCUDLUĞU
K ONVENSIYANIN 6- CI MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT – MÜLKI HÜQUQI ASPEKT
Boulois Luksemburqa qarşı [BP], § 90). Məsələn, Məhkəmə bir nüvə elektrik stansiyasının istismarı üçün lisenziyasının müddətinin uzadılmasının qanuniliyini mübahisələndirən iddianın 6 § 1 Maddənin tətbiq dairəsinə düşmədiyi barədə qərar qəbul etmişdir, çünki müddətin uzadılması barədə qərarla həyatın, fiziki toxunulmazlığın və əmlakın qorunması hüquqları arasındakı əlaqə "çox zəif və uzaq" idi və ərizəçilər yalnız konkret deyil, hər şeydən əvvəl qaçınılmaz olan bir təhlükəyə bilavasitə məruz qaldıqlarını sübut edə bilməmişdilər (
, § 40;
Athanassoglou və Digərləri İsveçrəyə qarşı [BP], §§ 46- 55); bax, son qərarlardan,
(qərardad); fabrikdə səs-küylü çirklənmənin məhdudlaşdırılması ilə bağlı məhkəmə işi üzrə bax
(qərardad); dağ-mədən tullantılarının emalı üzrə fabrikin fəaliyyətinin ətraf mühitə ehtimal olunan təsirlə bağlı bax
, §§ 90-95. Oxşar olaraq, iki dövlət qulluqçusunun həmkarlarından birinin vəzifəyə təyin edilməsinə qarşı qaldırdıqları iddia ilə bağlı icraatın onların mülki hüquqlarına yalnız uzaq təsiri olmuşdur (xüsusən, onların şəxsi təyin olunmaq hüquqlarına: bax Revel və Mora Fransaya qədər (qərardad)). 10. Əksinə, Məhkəmə ərizəçilərin kəndində su daşqınına səbəb ola biləcək səddin inşası ilə bağlı işdə ( Gorraiz Lizarraga və digərləri İspaniyaya qarşı , § 46) və ərizəçilərin kəndləri yaxınlığında siyonid turşusu ilə qələvələşdirmə üsulundan istifadə edən qızıl mədəninin fəaliyyətinə icazə verilməsi ilə bağlı işdə 6 § 1 Maddənin tətbiq olunduğunu müəyyən etmişdir (
, § 133; həmçinin bax Zander İsveçə qarşı , §§ 24-25). Yaxın keçmişdə, ətraf mühiti mühafizə dərnəyinin planlaşdırma icazəsinin ləğv edilməsi üçün verdiyi apellyasiya şikayəti ilə bağlı işdə Məhkəmə müəyyən etdi ki, dərnəyin və onun təsisçilərinin statusunu, eləcə də dərnəyin yaradılma məqsədinin müəyyən məkan və mahiyyəti etibarilə məhdudlaşdırıldığını nəzərə alsaq, mübahisə ilə hüquqi şəxs tərəfindən iddia edilən hüquq arasında yetərli əlaqə mövcud olmuşdur ( L’Erablière A.S.B.L. Belçikaya qarşı , §§ 28-30). Bundan əlavə, şəxsin hüquqi qabiliyyətinin bərpası ilə bağlı məhkəmə prosesi onun mülki hüquq və vəzifələrinin müəyyən edilməsi üçün bilavasitə həlledici hesab edilir (
Stanev Bolqarıstana qarşı [BP], § 233).
11. Ərizəçi milli qanunvericilikdə tanınan hüququn həyata keçirilməsini ağlabatan əsaslarla tələb edə bilməlidir (
, § 48; Gutfreund Fransaya qarşı , § 41; və Boulois Lüksemburqa qarşı [BP], §§ 90-94). 6-cı Maddə üzv ölkələrin milli qanunvericilikdəki "hüquq" anlayışına hər hansı bir xüsusi məzmun vermir və prinsipcə, Məhkəmə bu hüququn mövcud olub-olmadığını müəyyən etmək üçün milli qanunvericiliyə müraciət etməlidir. Səlahiyyətli orqanlarının müəyyən ərizəçi tərəfindən tələb edilən imtiyazın qəbul edilib-edilməməsinə qərar verərkən diskresion səlahiyyətlərindən istifadə edib-etmədiyi nəzərə alına bilər və hətta həlledici ola bilər. Bununla belə, sadəcə hüquqi normanın mətninin müəyyən qiymətləndirmə sərbəstliyinə imkan verməsi faktı, özlüyündə hüququn mövcudluğunu istisna etmir. Məhkəmə tərəfindən diqqətə alınacaq digər meyarlara oxşar hallarda iddia edilən hüququn yerli məhkəmələr tərəfindən tanınması və ya yerli məhkəmələr tərəfindən ərizəçinin tələbini əsaslandıran arqumentlərin araşdırılması faktı daxildir ( Boulois Luksemburqa qarşı [BP], §§ 91-101). 12. Məhkəmə yaşamaq, sağlamlıq, sağlam ətraf mühitdə yaşamaq və mülkiyyət toxunulmazlığına hörmət hüquqları kimi hüquqların milli qanunvericilikdə tanındığını müəyyən edə bilər (
[BP], § 44). 13. Sözügedən hüququn mili qanunvericilikdə hüquqi əsası olmalıdır (
6/71
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi K ONVENSIYANIN 6- CI MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT – MÜLKI HÜQUQI ASPEKT
tələbinin olub-olmaması faktiki olaraq, təkcə müvafiq mülki hüququn milli qanunvericilikdə müəyyən edilən məzmunundan deyil, eyni zamanda potensial iddiaların məhkəmədə qaldırılmasının qarşısını alan və ya məhdudlaşdıran prosessual manelərin mövcudluğundan asılıdır. İkinci kateqoriyaya daxil olan işlərdə Konvesiyanın 6 § 1 Maddəsi tətbiq oluna bilər (
[BP], §§ 47; McElhinney İrlandiyaya qarşı [BP], § 25). Lakin, 6 § 1 Maddə milli qanunvericiliyə əsasən mövcud olan hüquqa tətbiq edilən substantiv (maddi-hüquqi) məhdudiyyətlərə tətbiq edilə bilməz ( Roche Birləşmiş Krallığa qarşı [BP],
§ 119). Konvensiya qurumları 6 § 1 Maddəni şərh etməklə sözügedən Dövlətin qanunvericiliyində heç bir hüquqi əsası olmayan maddi mülki hüquq yarada bilməz (eyni yerdə, § 117). 15. Mülki "hüquq" un mövcud olub-olmadığını və məhdudiyyətin maddi və ya prosessual kimi təsnifləndirildiyini müəyyən edərkən, ilk növbədə milli qanunvericiliyin müvafiq müddəalarına və yerli məhkəmələr tərəfindən bu müddəların necə şərh edildiyinə baxılmalıdır (
, § 49). Zahiri formadan kənara çıxmaq, milli qanunvericiliyin müəyyən məhdudiyyəti necə təsnifləndirdiyini araşdırmaq və faktiki hallar üzərində dayanmaq lazımdır ( Van Droogenbroeck Belçikaya qarşı , § 38). Nəticə etibarilə, yekun məhkəmə qərarı ərizəçilərin şikayətlərinin mübahisələndirilməsi imkanından mütləq olaraq retrospektiv qaydada məhrum etmir. ( Le Calvez Fransaya qarşı , § 56). Məsələn, xarici siyasət fəaliyyəti ilə bağlı aparılan məhkəmə araşdırmasının dairəsinin məhdud olması (NATO-nun Serbiya üzərində reallaşdırdığı hava hücumları), ərizəçilərin dövlətə qarşı qaldırdıqları iddiaları baxılması imkanından retrosprektiv qaydada məhrum edə bilməzdi, çünki yerli məhkəmələr bu məsələ haqqında ilk dəfə qərar verməyə dəvət edilmişdi (
[BP], §§ 100-02). 16. Bu meyarlar işığında maddi və prosessual məhdudiyyətlər arasında fərqi müəyyən edərək, Məhkəmə məsələn, yol verilən səhlənkarlığa görə polisə ( Osman Birləşmiş Krallığa qarşı ) və ya yerli hakimiyyət orqanlarına ( Z və digərləri Birləşmiş Krallığa qarşı [BP]) qarşı qaldırılan mülki iddiaların 6 § 1 Maddənin əhatə dairəsinə düşdüyünü qəbul etmiş və müəyyən bir məhdudiyyətin (cinayət təqibindən və ya məsuliyyətdən azad olma) 6 § 1 Maddə baxımından proporsional olub-olmadığını dəyərləndirmişdir. Digər tərəfdən Məhkəmə müəyyən etdi ki, Krallığın silahlı qüvvələrin üzvləri qarşısında daşıdığı hüquqi məsuliyyətdən azad olunması maddi məhdudiyyətdən irəli gəlir və nəticə etibarilə, yerli qanunvericilik Konvensiyanın 6 § 1 Maddəsinin mənası baxımından "hüquq"u tanımır (
[BP], § 124; həmçinin bax: Hotter Avstriyaya qarşı
(qərardad), və Andronikashvili Gürcüstana qarşı (qərardad)). 17. Məhkəmə qəbul etmişdir ki, assosiyasiyaların üzvlərinin konkret hüquq və maraqlarının ( Gorraiz Lizarraga və digərləri İspananiyaya qarşı , § 45) və hətta hüquqi şəxs qismində tələb etdikləri konkret hüquqların ("ictimai" məlumat almaq və ətraf mühitlə bağlı qərarların verilməsi prosesində iştirak etmək hüququ kimi) ( Collectif national d’information et d’opposition à l’usine Melox – Collectif Stop Melox et Mox Fransaya qarşı (qərardad)) tanınmasını istədiyi halda və ya assosiyasiyalar tərəfindən qaldırılan iddia actio popularis qəbul edilmədiyi halda, assosiyasiyaların da 6 § 1 Maddəyə əsasən təmin edilən müdafiədən yararlana bilərlər (
).
18. Qanunvericilik müəyyən iş və ya peşə ilə bağlı qəbul şərtlərini müəyyən halda, bu şərtlərə cavab verən namizədlər sözügedən işə və ya peşəyə qəbul olunmaq hüququna malikdir (
, § 43). Məsələn, ərizəçinin həkim ola bilmək üçün zəruri qanuni şərtlərə cavab verdiyinə dair mübahisələndirilə bilən iddiası varsa, 6-cı Maddə tətbiq edilir ( Chevrol Fransaya qarşı , § 55; əksinə bax: Bouilloc Fransaya qarşı (qərardad)). İstənilən halda, mülki hüquqla bağlı icraatın qanuniliyi ərizəçinin istifadə etdiyi hüquqi- müdafiə vasitəsi ilə mübahisələndirilə bildikdə, yekun qərar ərizəçinin qanuni şərtlərə cavab 7/71
Yüklə 1,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|