Gülsüm Hüseynova tat d I l I n I n L u g ə t
Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin lüğət tərkibinin leksik-semantik təhlili
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
64 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin lüğət tərkibinin leksik-semantik təhlili (məs.: sərədər «başağrısı», işqəməburi «qarınağrısı», vor «yel xəstəliyi», hinoğ «inaq», çilk «irin, çirk», qısır (ib.), ruğanmü «vazelin», sinəgiri «astma», çıx «öskürək», qənçür «sətəlcəm» və s.), astronomiya və coğrafiya terminləri (məs.: xok «tor paq», xori «yer», afto «günəş», küləxır «bulud», moh «ay», ru- kərə «çay», vorxəzri «şimal küləyi», giləvor «qərb küləyi», vorış «yağış», vərf «qar», nuhur «göl», «nohur», küh «dağ», dih «kənd», zəvəra «yoxuş», sərbənüşvə//sərzimi «eniş», pişin «günorta», ruz «gün», şö «gecə», şəngüm «axşam», rah «yol», zumustun «qış», homin «yay», poriz «payız», vassol «yaz», di- şənbi «bazar ertəsi», səşənbi «çərşənbə axşamı», çorşənbi «çərşənbə», şorinə «cümə axşamı», orinə «cümə», şənbi «şən- bə», yekşənbi «bazar günü», səhət «saat», daqqa «dəqiqə», sə-
(məs.: səg «it», pişig «pişik», yəvər «düyə», lari «xoruz», go- miş «camış», quç «qoç», həştərxon dan. «həştərxan», «hinduş- ka», vələnd «hörümçək», qulonça «qulun», xug «donuz», girg «qurd, canavar», xər «eşşək», xərgüş «dövşan», mor «ilan»,
ma», pilpilək «kəpənək», cüci «kirpi», işic «bit», çır «qurd», mərəgö «inək», cısband «qoyun», mücinə «qarışqa», boğ «qur- bağa», porsuğ «porsuq», əqrəb «pələng», siçoili «siçovul», şir «şir, aslan», ceyran, maral, əs «at», biz «keçi», qəcələ «sağsa ğan», pərəndə «qaranquş», gərg «toyuq» və s.), botanika (bu- roni «lobya», güvo «ot», dor «ağac», vəlg «yarpaq», əli «al- ça», zərdəəli «ərik», təli «tikan», çılxıs «qızılgül», çılxısdor «qızılgül kolu», bağala «böyürtkən» müri «moruq», futolı «əvəlik», təşənəyoği «həvəcüvə», siyətum «qara tum, çörək otu», təhləsir «sarımsaq», qilin «kartof», piyoz «soğan», əssəli «yonca növü», tara «tərə», qamiş «qamış», gezinə «gicitkan», ziris «zirinc», təliqətqəli «çaytikanı», bağalaxırsi «qırmızı mo ruq», «ayı moruğu», bihdor «heyva ağacı», si «alma», məşmə- 65 Gülsüm Hüseynova. Tat dilinin lüğət tərkibinin leksik-semantik təhlili şür «şaftalı», qaqalaxırdi «dəvədabanı», ənginə «qax», «mey və qurusu», lavaşinə «lavaşa», isbimicə «çobanyastığı», bə- növşepəşmunaqafar «bənövşə fəsiləsindən gül», çimnüri «alma növü» («göz işığı»), çimxil «itburnu» kürmüri «novruz bay ramında yandırılan kol», «gəvən», kürinə «yarpız», xoçəməz «qoz», əmrü «armud», gendim «arpa», pənbə «pambıq», pey ğəmbəri «qarğıdalı», bəli «gilas», dəmbül «gavalı», xəmzə «yemiş», zumustuni «qarpız», zərdə «kök», ənor «nar», vic «tut çırpmaq üçün cadır (məs.: məllö «mola», cənnət «cənnət»,
«qurban», düö «dua», qurön «quran», şiyə «şiə», sünni «sün- nü», müsülmun «müsəlman», məzor «məzar», mələk «mələk»,
«arının səbətin qapısını mumla örtməsi», şah «ana arı», kələsər «erkək arı», ləşgər «xammal daşıyan işçi arı», vəçəəng «arı vecəsi», əssəl «bal», nüne «yuva», şəhəkü «çarpaz ağac» və s., kənd təsərrüfatı: saqot «dəhrə», təvər «balta», tapançü «belə bənzər alət», bilinc «yaba», qartanqa «yüyən» damdamundan «körük basmaq», köydun «tövlə», məbrəd «yeyə», rəncbəri «əkinçilik», «rəncbərlik», sərgin «peyin» və s.) işlənir. Müasir dövrdə elm və texnikanın inkişafı, iqtisadi və mə - dəni əlaqələrin art ması müxtəlif sahələrə aid beynəlmiləl, eləcə də sahə terminlərinin alınmasını sürətləndirmişdir. Bir sıra ter - minlər insan məişəti, cəmiyyət və dövlətlə bağlı olduğundan, danışıq dili kimi istifadə olunan dillərə də keçir. Bu cür ter minlərin tat dilində də işlənməsi qeydə alınır. Məsələn: kom - puter, parlament, prezident, monitor, internet, sayt, atom, atom bombası, siyasət, veto, sanksiya, humanitar yardım, blokada, atəşkəs və s. Bu cür terminlərin tat dili üçün qruplaşdırılması,
Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|