H e y d ə r ə L i y e V müSTƏQİLLİYİMİZ ƏBƏDİDİR

__________________________________________________ 
 
60 
241. Qars (Kars)- Türkiyənin şimal-şərqində şəhər. Əhalisi 54 
min (1970). X-XI əsrlərdə erməni Qars çarlığının mərkəzi idi. 
XVI əsrdə Qarsı Türkiyə işğal etdi. Bu şəhər  1921-ci ildə “Qars” 
müqaviləsinə görə Türkiyənin tərkibinə daxil olmuşdur. C.5-173; 
C.6-464, 466, 467; C.9-412; 
242. “Qars” müqaviləsi  (1921)- Azərbaycan, Ermənistan və 
Gürcüstan Sovet Sosialist Respublikaları ilə Türkiyə arasında 
müqavilə. RSFSR-in iştirakı ilə oktyabrın 13-də Qarsda 
bağlanmışdır. “Qars” müqaviləsinin 5-ci maddəsi və 3-cü əlavəsi 
Naxçıvanın  ərazi mənsubiyyəti məsələsini bir daha təsdiqlədi, 
onun sərhədlərini qəti surətdə müəyyənləşdirdi. Qeyd olunan 
maddədə dürüst və konkret göstərildi: “Türkiyə hökuməti, Sovet 
Ermənistanı  və Azərbaycan hökumətləri razıdırlar ki, indiki 
müqavilənin III əlavəsində göstərilən sərhədlərdə Naxçıvan 
vilayəti Azərbaycanın himayəsi altında muxtar ərazini təşkil edir”. 
“Qars” müqaviləsi beynəlxalq müqavilə kimi Naxçıvanın 
Azərbaycanın tərkibində muxtar ərazi statusunu təsbit etmişdir. 
Təsadüfi deyildir ki, Naxçıvan MR-in təhlükəsizliyi hədələnəndə 
“Qars” müqaviləsi mühüm tarixi sənəd olmaqla onun taleyinin 
qarantı kimi gündəliyə gəlir. C.5-173; 
243. Qazaxıstan Respublikası-  Avrasiyanın mərkəzi 
hissəsində dövlət. Sahəsi 2724,9 min km
2
,  əhalisi 16 679 min 
nəfərdir. Paytaxtı Astana şəhəridir. Dövlət başçısı- Prezident, 
Qanunvericilik orqanı birpalatalı Ali Sovetdir. C.1-11, 18, 120, 
121, 249, 298, 478, 556; C.2-95, 114, 204, 265, 304, 400, 401, 
408, 409, 411-415, 470, 475, 568, 587; C.3-157, 181, 183, 352, 
450, 453, 463; C.4-146, 161-164, 401, 402, 413, 437, 438, 439, 
464, 502; C.5-68;  C.6-336, 399; C.7-87, 90, 121, 306-308, 310-
324, 326, 328, 330-335, 395, 431-433, 437, 450-452, 458, 464; 
C.8-8, 23, 46, 47, 125, 140, 254, 266, 298, 372, 423; C.9-22, 92, 
205, 261, 298, 375, 443, 444; 
244. “Qobustan”- rüblük incəsənət toplusu. 1969-cu ildən 
Bakıda nəşr edilir. Jurnalda Azərbaycan və dünya incəsənətinin 
korifeyləri haqqında məqalələr, bədii yazılar, müsahibələr verilir. 
“Qobustan”da bədii yaradıcılığın müxtəlif sahələri ilə yanaşı, 

---

__________________________________________________ 
 
61 
estetika, incəsənət tarixi və nəzəriyyəsi problemləri də əks olunur. 
C.7-175; 
245. “Qoç qrupu” şirkəti- Türkiyənin  ən böyük 
şirkətlərindən biri. “Qoç qrupu” şirkəti Azərbaycanda “Ramstore” 
supermarketini açmışdır. C.6-135, 136; 
246. Qorbaçov, Mixail Sergeyeviç (1931) – 1985-1991-ci 
illərdə Sov. İKP MK-nın Baş katibi, 1990-1991-ci illərdə SSRİ-
nin ilk və son Prezidenti. Qorbaçov  “yenidənqurma” adı ilə 
“aşkarlıq və demokratiya” siyasi xəttini, “humanist, demokratik 
sosializm”  şüarını meydana atdı. Sovet totalitar rejimi ilə 
uyuşmayan “yenidənqurma” ölkəni dərin siyasi və iqtisadi 
böhrana saldı. Qorbaçovun milli münaqişələrə səbəb olan siyasəti 
xüsusən Azərbaycana qarşı  qəzəbli, düşmənçilik mövqeyi ilə 
səciyyələnirdi. Ermənilərin Azərbaycana olan torpaq iddialarını 
dəstəkləyən Qorbaçov 1990-cı ilin yanvarında Bakıda baş verən 
“Qanlı Yanvar” faciəsinin, həmçinin Tbilisi və Vilnusdakı qanlı 
hadisələrin təşkilatçısı  və günahkarıdır.  C.1-51, 331, 340, 341, 
427, 428, 447; C.2-22, 62, 63; C.3-88, 131, 373; C.5-189, 291, 
419, 448; C.6-81, 326, 398, 399; C.7-420;  C.8-44-48, 245, 247, 
293-295, 314, 332, 377, 379; C.9-225, 386; 
247. Qreq Laflin (21.01.1942)- Amerikanın görkəmli ictimai-
siyasi xadimi. 1988-1996-cı illərdə ABŞ Konqresində 
Azərbaycanın  ən fəal tərəfdarlarından biridir. C.2-323-325;  C.3-
385; C.4-405, 408;  
248. Qubadlı-  Azərbaycanın işğal olunmuş rayonu (1993-cü 
il, 31 avqust). Sahəsi 802 km
2
. Əsası 1933-cü ildə qoyulmuşdur. 
C.1-89, 126, 129, 131, 134, 136, 202, 213, 239, 285, 294, 297, 
316, 424, 433, 462, 463, 503; C.2-291, 309, 437, 574; C.3-277, 
469;  C.4-115, 129, 134, 148, 208, 218, 347; C.6-217, 249; C.7-
191, 266, 271-273, 278, 280, 288; C.8-215; 
249. “Qurani-Kərim”- ərəbcədən tərcümədə  “mütaliə, oxu” 
deməkdir. Müsəlmanların müqəddəs kitabı.  İslamın ehkamlarına 
görə “Quran”ı Allah Cəbrayıl (Ə) vasitəsilə  Məhəmməd 
Peyğəmbərə (SƏS) göndərib, xalqa çatdırmışdır. “Quran” (610-
632) illərdə Məkkə və Mədinədə Məhəmməd Peyğəmbərin (SƏS) 
“Peyğəmbərlərin vəhyi” formasında söylədiyi moizə, ayin və 

---

__________________________________________________ 
 
62 
hüquq qanunlarının, and və duaların, ibrətli hekayələrin 
toplusudur. Quran qafiyəli nəsrlə yazılmış, 114 surə və 6200-dən 
çox ayədən ibarətdir. Oxunaqlı olmaq üçün 30 hissəyə (cüzə) 
bölünür. C.2-27, 74, 82, 85, 144, 147, 347; C.3-14, 21, 80, 106, 
215, 221, 438, 447, 477; C.4-169, 195; C.5-322, 338, 426; C.6-
19, 50; 
250. Qurban bayramı- Müsəlman dünyasında  ən  əziz 
bayramlardan biri. Qurban bayramı zil-hiccə ayının 10-cu günü 
başlayır. Müsəlmanlar bu bayramı İslamın əsas şəriətlərindən biri- 
həcc mərasimlərinin yerinə yetirilməsi və böyük Allahın 
bəndələrinin günahının bağışlanması günü kimi gözləyirlər. Bu 
bayramın kökləri  İslamdan  əvvəlki vaxtlara- Hz. İbrahimin öz 
oğlu İsmayılı Allaha qurban verməyə hazır olması vaxtına təsadüf 
edir. C.1-576, 578, 583; C.6-138, 212, 219; C.9-183, 184, 186; 
251. Qütb Təbrizi- XIV əsr Qızıl Orda şairi. Nizaminin 
“Xosrov və Şirin” poemasını ilk dəfə Cağatay türkcəsinə tərcümə 
(1340) etmişdir. Tərcümənin 1383-1384-cü illərə aid 238 səhifəlik 
yeganə  əlyazması Paris Milli Kitabxanasında saxlanılır. Bu 
tərcümə haqqında ilk dəfə Deni “Türk dili qrammatikası” (1921) 
əsərində məlumat vermişdir. 
 
L 
 
252. Laçın- Azərbaycanın işğal olunmuş rayonu (1992-ci il, 
17 may). Sahəsi 1835 km
2
. C.1-33, 34, 44, 50, 129, 202, 239, 285, 
297, 316, 401, 424, 433, 462, 512, 578, 579; C.2-205, 273, 276, 
291, 309, 311, 317, 333, 370, 438, 450, 455, 508, 574; C.3-29, 35, 
172, 184, 374, 445, 461, 469; C.4-33, 90, 115, 208, 218, 288, 347, 
370, 371, 387; C.5-91, 92, 97, 362, 377, 378, 380; C.6-45, 48, 
121, 156, 180, 212-214, 217, 218, 236-239, 242-246, 248-251, 
253-256, 263; C.7-160, 192, 277; 
253. Lahor- Pakistanda şəhər. Pəncab  əyalətinin inzibati 
mərkəzi. Kəraçidən sonra ölkənin 2-ci şəhəridir. C.6-109; 
254. Leyboristlər Partiyası, Böyük Britaniya Leyboristlər 
Partiyası-  İngiltərədə iki aparıcı partiyadan biri. Əsası 1900-cü 

---