Hacı Əhməd-Cabir Hacı İsmayıl oğlu

 
95 
40 yağ turşusu, 25 mineral maddə, 20 vitamin, onlarca 
ferment, müxtəlif növ şəkər, piqment və s.vardır. 
Hələ  qədim  zamanlarda  filosoflar  südün  kimyəvi 
və fiziki xassələrini bilmədən, onun orqanizmə müsbət 
təsirini  hiss  edib  onu  “ağ  qan”,  “sağlamlıq  mənbəyi”, 
“həyat şərbəti” və s. adlandırmışlar. 
X  əsrin  axırı,  XI  əsrin  əvvəllərində  (980-1037) 
yaşamış  böyük  tacik  alimi  Əbu-Əli-Ibn-Sina  göstərir 
ki, süd məhsulları insanın inkişaf dövründə və qocalma 
yaşında çox əhəmiyyətlidir. Xüsusilə keçi südünü balla 
qarışdırıb içmək çox xeyirlidir. 
Görkəmli  fizioloq  I.P.Pavlov  sağlam  və  xəstə 
orqanizmlər  üzərində  külli  miqdarda  təcrübələr 
apararaq  belə  nəticəyə  gəlmişdir  ki,  insan  qidaları 
içərisində  süd  ən  yüksək  dəyərə  malikdir.  O,  təbiətin 
hazırladığı müstəsna qidadır. 
Məşhur  alim  O.P.Molçanova  südün  uşaqlar  üçün 
çox dəyərli qida olması haqqında yazır ki, südsüz qida 
payı,  uşaqların  zülallara  və  başqa  qida  maddələrinə 
olan  ehtiyacını  tamamilə  ödəyə  bilsə  də,  qənaətlən-
dirici nəticə verə bilməz. Buna səbəb südün tərkibində 
yüksək  qidalılıq  dəyəri  olan  yağın,  zülalların,  süd 
şəkərinin olması və bunların orqanizm tərəfindən yaxşı 
mənimsənilə  bilən  nisbəti,  eyni  zamanda  südün  kal-
sium  və  fosfor  duzları  ilə  də  zəngin  və  vitaminli 
olmasıdır. 
Süd  zülallarının  yüksək  qidalılıq  dəyəri,  onda 
əvəzedilməz aminturşularının hamısının olmasıdır. Süd 
yağının  tərkibində  40-a  qədər  müxtəlif  yağ  turşuları 
olur.  Südün  tərkibindəki  süd  şəkəri  orqanizmdə  baş 
verən  biokimyəvi  proseslərin  enerji  ilə  təmin  edilməsi 
üçün əsas mənbədir. 

---

 
96 
Südün  mineral  birləşməsinin  təxminən  yarısı 
kalsium  və  fosfor  duzlarından  ibarətdir.  Bu  da 
sümüyün inkişafında həlledici rol oynayır. 
Südün  tərkibində  az  olan  mikroelementlər  də 
(sink,  mis,  manqan,  kobalt,  yod  və  s.)  orqanizmdə 
gedən mübadilə prosesində mühüm rol oynayır. Südün 
qidalılığını  artıran  səbəblərdən  biri  də  onun  tərkibində 
bioloji  cəhətdən  fəal  maddələrin  – vitaminlərin (A,  D, 
E, C, B
1
, B
2
 və s.) olmasıdır. 
Hədislərdə  deyilən  “Həm  yeyəcək  həm  içəcək 
olaraq  süddən  daha  kifayətli  bir  Ģey  bilmirəm” 
kəlamı südün qədimdən əvəzolunmaz bir qida məhsulu 
olmasını sübut edir. 
Süddən hazırlanan turşudulmuş süd məhsullarının 
insan  orqanizmi  üçün  fizioloji  və  pəhrizi  əhəmiyyəti 
vardır. 
 
Süd və süd məhsulları haqqında hədislər 
 
Peyğəmbər (s.ə.v.): 
1.  Allah-Təala  göndərdiyi  hər  bir  xəstəlik  üçün 
şəfa  da  göndərib.  Inək  südündə  bütün  xəstəliklərin 
şəfası var. 
2.  Inək  südündən  istifadə  edin.  Çünki  o,  hər  bir 
ağacdan  yeyir  (mal  hər  bir  ağacdan  qida tapdığı  üçün, 
təbii  ki,  istehsal  etdiyi  südün  tərkibində  həmin  ağac-
ların elementləri  var). Süddə  bütün xəstəliklərin şəfası 
var. 
3.  Allah-Təala  yaratdığı  hər  bir  xəstəlik  üçün 
dərman da  yaradıb.  Inək südündən istifadə edin, çünki 
o, hər bir ağacdan yeyir. 
4. Inək südü ilə müalicə olunun, mən ümid edirəm 
ki,  Allah-Təala  ona  müalicəvi  keyfiyyət  verib.  Çünki 

---

 
97 
o, ağaclarla qidalanır. 
5.  Dəvə  südü…  mədə  narahatçılığına  (həzmə 
getməmə) mübtəla olanların dərmanıdır. 
Imam Əli (ə): 
1.  Süd  içmək  ölümdən  başqa  bütün  xəstəliklərin 
şəfasıdır. 
2. Inək südü dərmandır. 
3. Inək südü şəfadır. 
Imam Baqir (ə): - Cabir ibn Abdullahdan: Dedilər 
ki, ey Allahın Rəsulu (s.ə.v.), müalicə olunaqmı? 
Dedi:  “Bəli  müalicə  olunun!  Allah-Təala  elə  bir 
xəstəlik  göndərməyib  ki,  onun  üçün  dərman  yarat-
masın.  Inək  südündən  istifadə  edin,  o,  bütün  ağaclar-
dan qidalanır”. 
Imam  Sadiq  (ə):  Boğaz  ağrısı  üçün  süd  içməkdən 
faydalı bir şey tapmadıq.  
“Kafi” – Əbülhəsən Isfahanidən: Imam Sadiqin (ə) 
yanında idim. Bir şəxs həzrətə dedi və mən də eşitdim: 
-  Sənə  fəda  olum,  mən  bədənimdə  zəiflik  hiss 
edirəm?! 
Həzrət  dedi:  “Süd  iç.  O,  insanı  cana  gətirir  və 
sümüyü möhkəmləndirir”. 
“Kafi” – Əbu  Bilaldan: Imam  Baqirə (ə) mədəm-
dəki xəstəlikdən şikayətləndim. Həzrət mənə dedi: 
- Niyə inək südü içmirsən?! Heç ondan içmisənmi? 
Dedim: 
- Bəli, dəfələrlə. 
- Necə təsir etdi? 
-  Mədəni  təmizləyir,  böyrəyi  piyləndirir  və 
yeməyə iştah gətirir. 
-  Əgər  süd  içmək  vaxtı  olsaydı,  səninlə  birlikdə 
Yənbiə gedərdik ki, süd içək. 

---

 
98 
“Kafi”  –  Muhəmməd  ibn  Yəhya  sənədi  Imam 
Kazimə (ə)  yetişən bir hədisdə: - Hər kəs qatıq yemək 
və  bunun  ona  zərər  verməməsini  istəyirsə,  onun  içinə 
hazum (həzm etdirən) töksün. 
Soruşdum: - Hazum nədir? 
- Cirə. 
Imam  Kazım  (ə):  Hər  kəsin  bel  suyu  (sperması) 
dəyişikliyə məruz qalıbsa, ona təzə sağılmış süd və bal 
faydalı olar. 
 
 
TurĢudulmuĢ süd məhsullarının pəhrizi əhəmiyyəti 
 
Turş  süd  məhsullarında  (kefir,  qatıq,  kəsmik,  süz-
mə,  turş  xama  və  s.)  zülal,  yağ,  vitamin  və  mineral 
maddələrdən  başqa  nizin,  streptozin,  laktolin  kimi 
antibiotiklər də mövcuddur. Bunların isə profilaktik və 
müalicəvi  əhəmiyyəti  böyükdür.  Bu  antibiotikləri 
sintez  edən  süd  turşusuna  qıcqırdan  bakteriyalar  və 
maya göbələkləridir. 
Turş  süd  məhsullarında  vitaminlərin  miqdarı  süd-
dəkindən  daha  çoxdur.  Bunun  səbəbi  süd  turşusuna 
qıcqırdan  bakteriyaların  bəzi  növlərinin vitamin sintez 
etməsidir. Qımız və asidofilin qatığında nizin adlı anti-
biotik vardır ki, onun müalicəvi əhəmiyyəti böyükdür. 
I.I.Meçnikov turş süd məhsullarının profilaktik və 
müalicəvi  əhəmiyyətinin  elmi  əsasını  vermişdir.  O, 
müəyyən  etmişdir  ki,  Bolqarıstan  əhalisinin  əksəriy-
yətinin  uzun  ömürlü  olmasına  səbəb  yerli  turş  süd 
məhsulu –  bolqar  qatığının qidalanmada  geniş  istifadə 
olunmasıdır. Turş süd məhsulunda – qatıqda süd turşu-
suna qıcqırdan  bakteriyalar süd  şəkərini  süd  turşusuna 
parçalayır.  Bu  turşu  bağırsaqda  çürüdücü  mikroorqa-
nizmlərin inkişafına imkan vermir. 

---