Hacı Əhməd-Cabir Hacı İsmayıl oğlu

 
107 
alaraq  kasıbların  ondan  istifadə  etmələri  də  nəzərə 
alınmışdır.  Varlılar  Qurban  bayramında  kasıblara 
qurban  əti  göndərir,  onların  ət  yemələrinə  köməklik 
göstərirlər. 
HaĢiyə:  Qurban  bayramında  qoyun  kəsilməsi, 
kəsilmiş  qoyunun  ətinin  üçdən  iki  hissəsinin 
kasıblara və qonşulara verilməsi, üçdən bir hissəsinin 
isə  qurban  kəsilən  evdə  saxlanılması  adəti  qədimdən 
mövcuddur.  Qurban  ətindən  bişirilən  xörəklər (xam-
bozbaş,  kabab,  cızbız  və  s.)  el  arasında  müqəddəs 
sayılır və həmin xörəklərin yeyilməsi savab hesab edi-
lir. Bəzi şərab içən kişilər, hətta qurban ətindən bişən 
xörəklərin  yeyilməsindən  imtina  edirlər.  Onlar  belə 
hesab  edirlər  ki,  artıq  şərab  içdikləri  üçün  bir  dəfə 
günah  qazanıblar,  qurbanlıq  ətin  xörəyini  yeməklə 
ikinci  dəfə  günaha  batmaq  istəmirlər.  (Yaxşı  olardı 
ki, ümumiyyətlə, şərab da içməsinlər. Ə-C.Ə.). 
 “Böyük  Türkiyə  tarixi”  əsərində  türklərin  qədim-
dən  basdırma,  qovurma  və  sucuq  şəklində  əti  aylarla 
saxladıqlarını,  digər  millətlərin  qurudulmuş  ət  hazırla-
mağı türklərdən öyrəndiyini oxuyuruq. Gündə 320 q ət 
yeyilməsi (balıq əti də buraya daxildir) Islamda normal 
hesab  edilir.  Ət  haqqında  türklərin  məşhur  bir  atalar 
sözü  var:  “Ət  girən  yerə  dərd  girməz”.  Yəni  kim 
gündəlik  qidasında  ətdən  istifadə  edirsə,  orqanizmi 
xəstəliklərə qarşı müqavimətli olur. 
Tarixi  qaynaqlarda  ətin  insanların  qidalanmasında 
xüsusi  yeri  olduğu qeyd  edilməklə,  onun hansı  forma-
da insan orqanizminə zərərli olduğu da göstərilmişdir. 
“Qurani Kərim”- də buyururlar: 
“O  (Allah)  sizə  ölmüĢ  heyvanı,  (axar)  qanı,  do-
nuz ətini və Allahdan baĢqasının adı ilə (bütlərin və 

---

 
108 
s.adı ilə) kəsilənləri (yeməyi) qəti haram etmiĢdir…” 
(Bəqərə, 2/173). 
Bildiyimiz  kimi,  canlı  varlıq  öldüyü  zaman  orqa-
nizmdə  mikroblar,  bakteriyalar  qaynaşmağa  başlayır. 
Bu  zaman  çürüdücü  və  parçalayıcı  bakteriyalar  cəm-
dəyə  yayılır.  Bakterioloji  tədqiqatların  aparılmasından 
çox-çox  əvvəllər  “Qurani-Kərim”  bizə  ölü  əti  yeməyi 
haram buyurmuşdur. 
Dalaq  haramdır.  Axan  qan  haramdır.  Donuzdan 
insana  keçən  xəstəlik  trixinellozdur.  Donuz  əti,  ağ  ayı 
və sığır əti yeyənlərin 78%-də trixin xəstəliyi müşahidə 
edilmişdir.  Donuz  əti  ilə  trixinozdan  daha  təhlükəli 
xəstəliklər törənə bilir. Amerikada hər il 3300 uşaq ana 
bətnində  T.rongun  almış,  bunların  yüzdə  altısının  qısa 
bir müddətdə öldüyü məlum olmuşdur. 
Araşdırmalar  göstərir  ki,  hər  üç  donuzdan  birində 
T.gondi  paraziti  var.  Donuzda  çox  önəmli  toksik 
amildən biri də qrip virusudur. London Virus Araşdır-
maları  Institutunun  professoru  Shopca  görə  viruslar 
donuzun ağciyərində yaşayır və bu yolla donuz ətindən 
hazırlanan məhsullara keçir. Donuz əti yeməklə insana 
daha bir çox xəstəlik keçməsi məlumdur. Ikinci Dünya 
müharibəsi dövründə Quzey Afrika hərəkatında iştirak 
edən  alman  əsgərlərinin  ayaqlarında  yara  halında 
görünən  bir  xəstəlik  təsbit  edilmişdir.  Buna  tropik 
ülseq  deyilirdi.  Bu  xəstəlik  əsgərlərə  müharibədə 
iştirak  etməyə  mane  olur,  uzun  müddət  xəstəxanada 
qalmaq məcburiyyətində qalır, hətta bu xəstəliyin qida 
ilə  yoluxması  güman  edildi.  Çünki  belə  rahatsızlığa 
yerli əhalidə rast gəlinmirdi. Sonradan yerli müsəlman 
əhalisinin  qidalandığı  məhsulların  yeyilməsi  ilə 
əsgərlərdə  həmin  xəstəlik  tənzim  edildi.  Nəticədə 

---

 
109 
tropik ülseq dərdi tamamən ortadan qalxdı. 
Yer  üzündəki  heyvanlar  içində  ən  çox  ürük  asid 
daşıyan donuzdur. Fəqət, donuzdan başqa heyvanlar bu 
maddəni  idrar  yoluyla  davamlı  kənara  atırlar.  Insan 
vücudu  bu  maddənin  90%-ni  böyrəklərin  köməyi  ilə 
kənara  çıxarır  (ifraz  edirlər).  Fəqət,  donuz  üçün  ürük 
asidin  2%-dən  çoxunu  çıxarmaq  mümkün  deyildir. 
Geriyə  qalan  miqdar  da  qanın  bir  parçası  olaraq 
varlığını  davam  etdirir.  Bu  üzdən  donuz  daima  bu 
xəstəliklərə  məruz  qalır.  Ətini  yeyənlərdə  diz  ağrıları, 
revmatizm kimi şikayətlər tez-tez müşahidə edilə bilir. 
Donuz  əti  yalnız  yumşaq  kolbasa  emalı  üçün 
əlverişlidir.  Buna  səbəb  amino-şəkər,  heksozamin  isə 
kükürdün  birləşməsi  əmələ  gələn  sulfid  turşusu  və 
mikoitin sulfit turşusu kimi maddələridir. 
Donuzun  ən  önəmli  zərəri  onun  daxili  orqan-
larında  çoxlu  yağın  olmasından  irəli  gəlir.  Başqa  hey-
vanlara  nisbətən  donuz  ətində  yağın  və  xolesterinin 
miqdarı  daha  çoxdur. Təfsirlərdə  bu  yağın  daha  təhlü-
kəli  olduğuna  dair  fikirlər  vardır.  Xolesterolun  pan-
kreatin,  yoğun  bağırsaq  və  mədə  xərçəngi  riskini 
artıran səbəbi var. 
 
Müsəlmanın həyatında halal və haram ət 
məhsulları 
 
Qədim zamanlardan Allah Təbarəkə Təala insanlara, 
xalqlara  yeməklərin  halal  və  ya  haram  olması  barədə 
göstərişlər vermişdir, xüsusilə də ət yeməkləri haqqında. 
Ət və balığın yeyilməsi qaydaları müxtəlif xalqlar-
da, icmalarda, dinlərdə bir-birindən fərqlənir. 
Yeyilməsinə icazə verilmiş ət məhsullarına quruda 
və suda yaşayan heyvanların əti aid edilir. 

---