Hacı Əhməd-Cabir Hacı İsmayıl oğlu

 
88 
xəstəliklərinə  tutulması  riski  daha  azdır.  Ana  südündə 
damarın  tıxanmasının  qarşısını  alan  yağ  turşuları  var. 
Ana  südü  ilə  qidalanan  uşaqlar  daha  az  natrium 
istehlak  edir  və  piylənməyə  məruz  qalmır.  Buna  görə 
də  ana  südünün  ürəyin  sağlamlığı  baxımından  müsbət 
təsirə malik olduğu faktı da ortaya qoyulub. 
Bunlarla  yanaşı,  Sinsinnati  Universitetinin  (ABŞ) 
nəzdində olan uşaq xəstəxanasında işləyən Lisa Marti-
nin rəhbərliyi altında çalışan tədqiqatçılar ana südündə 
çox  miqdarda  “adiponektin”  adlı  protein  hormonu 
tapdı. Belə qəbul olunur ki, qanda çox miqdarda adipo-
nektinin  olması  infarkt  riskinin  azalması  ilə  bağlıdır. 
Köklük  və  infarkt  keçirmək  riski  çox  olan  adamlarda 
isə  qandakı  adiponektin  miqdarı  azdır.  Buna  görə  də 
ana  südü  ilə  qidalanan  uşaqların  gələcəkdə  kök  olmaq 
riskinin  bu  hormonla  bağlı  azaldığı  müəyyən  edilmiş-
dir. Bununla yanaşı ana südündə leptin deyilən və  yağ 
metabolizmasında  çox  vacib  bir  rol  oynayan  başqa 
hormonun  da  olduğu  müəyyən  edildi.  Alimlərə  görə 
leptin  bədəndə  yağ  olması  ilə  bağlı  beyinə  göndərilən 
siqnaldır.  Dolayısı  ilə  Dr.Martinin  sözlərinə  görə, 
körpə  ikən  ana  südü  ilə  qəbul  edilən  bu  hormonlar 
sonrakı  yaşlarda  piylənmə,  2-ci  növ  şəkər  xəstəliyi, 
insulin  müqaviməti  və  tac  damar  narahatlığı  kimi 
xəstəliklərə tutulma riskini azaldır. 
 
“Ən təzə qida” ilə bağlı həqiqətlər 
 
Ana südü ilə bağlı həqiqətlər bununla da məhdud-
laşmır.  Ana südünün körpəyə verdiyi  maddələr körpə-
nin  yaş  dövrü  mərhələlərinə  görə  dəyişir  və  körpənin 
hansı dövrdə hansı qidaya ehtiyacı varsa, südün tərkibi 
də bu dövrə görə fərqli xarakter alır. İdeal temperaturu 

---

 
89 
ilə  həmişə  hazır  olan  ana  südü  tərkibindəki  şəkər  və 
yağla  beynin  inkişafında  da  mühüm  rol  oynayır. 
Bununla  yanaşı  ana  südündəki  kalsium  kimi  element 
körpənin sümüyünün inkişafında önəmli rola malikdir. 
Bu  möcüzəvi  qarışıq  süd  adlandırılsa  da,  əslində 
ana  südünün  90%-i  sudan  ibarətdir.  Bu  da  çox  vacib 
bir xüsusiyyətdir. Çünki körpələrin qida ilə yanaşı ma-
ye kimi suya da ehtiyacı var. Ana südündən başqa isti-
fadə  edilən  suyun  və  başqa  maddələrin  istehlakı  pro-
sesində gigiyena təmin edilməyə bilər. Ancaq 90%-i su 
olan  ana  südü  ilə  körpənin  su  ehtiyacı  da  ən  etibarlı 
şəkildə, gigiyenik baxımdan qorxusuz təmin edilir. 
 
Ana südü və zəka 
 
Tədqiqatlar ana südü ilə qidalanan uşaqların zəka-
sının  inkişafının  ana  südü  ilə  bəslənməyən  körpələrə 
nisbətən daha çox olduğunu göstərir. Kentukki Univer-
sitetinin  (ABŞ)  mütəxəssisi  Ceym  Andersonun  ana 
südü  və  süni  qida  ilə  böyüyən  uşaqlar  arasında  mü-
qayisə  aparan  araşdırması  nəticəsində  müəyyən  edilib 
ki,  ana  südü  ilə  qidalanan  uşaqların  intellekt  indeksi 
(IQ)  süni  qidalarla  bəslənən  uşaqlara  nisbətən  5  bal 
çoxdur. Bu tədqiqat nəticəsində o da müəyyənləşdirilib 
ki,  azı  6  ay  ərzində  ana  südü  ilə  qidalanan  uşaqların 
zəkasının inkişafında problem olmur, 8 həftədən az ana 
südü  qəbul  edən  uşaqlarda  isə  ana  südü  zəkanın 
inkişafına heç bir fayda vermir. 
 
Ana südü xərçəngin dərmanıdırmı? 
 
Aparılan  araşdırmalar  nəticəsində  haqqında  yüz-
lərlə məqalə dərc olunan ana südünün körpələri həm də 

---

 
90 
xərçəngdən  qoruduğu  sübut  olunmuş,  lakin  bunun 
mexanizmi  hələ  tamamilə  aydınlaşdırıla  bilməmişdir. 
Tədqiqatçılar  laboratoriyada  yetişdirilən  xərçəng  hü-
ceyrələrinin  ana  südü  tərəfindən  öldürülməsini  sübut 
etməklə bu sahədəki tədqiqatların çox böyük potensia-
lının ortaya çıxdığını müəyyənləşdiriblər. Isveçin Lund 
Universitetində  həkim  və  immunoloq  işləyən Katarina 
Svanborq ana südündəki bu möcüzəvi sirləri kəşf edən 
qrupun  üzvlərindən  biridir.  Lund  Universitetindəki  bu 
qrup  adi  ana  südünün  xərçəngin  hər  növü  qarşısında 
etibarlı  bir  qoruyucu  olması  vəzifəsini  möcüzəli  bir 
kəşf kimi dəyərləndirib. 
Əvvəlcə  təzə  doğulan  körpələrdən  aldıqları 
bağırsaq-mukoza  hüceyrələrini  ana  südü  ilə  işləyən 
tədqiqatçılar nəticədə Pnemococcus bakteriyası tərəfin-
dən  yaradılan  və  pneumonia  (zökəm)  adlandırılan 
xəstəliyin  inkişafının  qarşısının  ana  südü  tərəfindən 
uğurla alındığını gördülər. O da bəlli oldu ki, ana südü 
ilə  qidalanan  körpələr  süni  qida  ilə  böyüyən  uşaqlara 
nisbətən eşitmə çətinliyi ilə daha az üzləşir və tənəffüs 
sistemi infeksiyalarına da daha az məruz qalırlar. Təd-
qiqatçılar  bir-birinin  ardınca  davam  edən  çalışmalar 
nəticəsində  ana  südünün  xərçəngə  qarşı  da  qoruyucu 
xüsusiyyətinin  olduğunu  sübut  etmişdir  (Alimlər  uşaq 
yaşlarında müşahidə edilən limfa xərçəngi riskinin süni 
qidalarla  böyüyən  uşaqlarda  9  dəfə  çox  olduğunu 
göstərəndən  sonra,  eyni  nəticələrin  başqa  xərçəng 
növləri  üçün  də  keçərli  olduğunu  fərq  etdi).  Əldə 
edilən  nəticəyə  görə,  ana  südü  xərçəng  hüceyrələrinin 
yerini  dəqiq  müəyyənləşdirir,  sonra  da  onları  öldürür. 
Xərçəng  hüceyrələrini  müəyyənləşdirib  məhv  edən 
element  isə  ana  südündə  bol  miqdarda  olan  alpha-lac 

---

 
91 
(alphalactalbumin)  adlı  maddədir.  Alpha-lac  südün 
tərkibindəki laktoz şəkərinin yaranmasına kömək edən 
bir protein tərəfindən meydana gətirilir. 
 
Bu bənzərsiz nemət Uca Allahın bir lütfüdür 
 
Ana  südü  ilə  bağlı  başqa  möcüzə  isə  körpənin  ana 
südü ilə 2 il boyunca qidalanmasının çox faydalı olması 
faktıdır.  Elmin  yenicə  kəşf  etdiyi  bu  vacib  məlumatı 
Allah bizə Quranda “UĢaqlarını əmizdirməyi tamam-
latmaq istəyən analar üçün tam iki il əmizdirirlər…” 
ayəsi ilə 14 əsr əvvəl bildirmişdir. 
Mühafizəyə  və  qidalanmağa  möhtac  doğulan 
körpə  üçün  ananın  özü  ən  ideal  qida  olan  ana  südünü 
bədənində  yaratmağa  qərar  verə  bilmədiyi  kimi 
dəyişən  qida  dəyərlərini  də  əlbəttə  ki,  ananın  özü 
müəyyənləşdirmir. Hər bir canlının ehtiyacını bilən və 
onlara  ruzi  verən  Uca  Allah  ana  südünü  ananın 
bədənində körpə üçün yaradır. 
 
Südün kimyəvi tərkibi və qidalılıq dəyəri 
 
Südün  tərkibində  orqanizmin  normal  inkişafını 
təmin edən bütün maddələr optimal nisbətdədir. Bunla-
ra  su,  zülallar,  yağ,  süd  şəkəri,  mineral  birləşmələr, 
üzvi  turşular,  vitaminlər,  fermentlər,  hormonlar,  im-
mun  cismləri,  qazlar,  piqmentlər  və  başqa  birləşmələr 
aiddir.  Südün  tərkibində  orta  hesabla  87,3%  su,  3,5% 
yağ,  3,4%  zülal,  0,7%  mineral  maddə,  5,0%  karbo-
hidrat  vardır.  Süd  insan  orqanizmində  96-99% 
mənimsənilir. 100 qr süd 2720 kCoul enerji verir. 
Süd  mürəkkəb  tərkibli  mayedir.  O,  heyvanların 
süd  vəzilərində  qandan  əmələ  gəlir.  Südün  tərkibi 
heyvanın cinsindən, laktasiya dövründən, yemindən və 

---