Hazırladı: ”Geologiya mühəndisliyi” tələbələri Bakı 2015
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.Platforma (kraton) Platforma
Design by Ali Agakishiyev
75 3. Turş lavalar (əsasən liporitlər) formasiyası. II. Geosinklinalın inkişafının orta mərhələsi: 1. Yaşəm formasiyası-yaşəm, qumdaşı, tuf və gilli şistlərdən ibarətdir. 2. Aspid yaxud qrauvakka formasiyası ( pis yaxud heç çeşidlənməmiş gil qarışığı ilə qum)-qrauvakka qumdaşlarının və şistlərin üstünlük təşkil edən vulkanik və silisli süxurların növbələşməsindən ibarətdir. 3. Fliş formasiyası-qumdaşı, əhəngdaşı, alevrolit, mergel, gil və s. süxurların nazik qatlarının tez-tez ritmik növbələşməsindən ibarətdir. 4. Gilli şistlər formasiyası- əsasən gilli şistlərdən yaxud argillitlərdən və nisbətən seyrək alevrolit və qumdaşı araqatlarının növbələşməsindən ibarətdir. 5. Cesplit formasiyası- dəmir filizi (hematit), silisli süxurlarından və dəmirli kvarslarından ibarətdir. 6. Gilli əhəngdaşları, mergellər və rif əhəngdaşları formasiyası-əhəngdaşı, mergel və bəzən gil və dolomitlərin növbələşməsindən ibarətdir. 7. Spilit-bazalt qrupuna aid olan albitləşmiş diabaz (sualtı püskürmələr zamanı yaranır). 8. Keratofir-qədimdə püskürülmüş porfir strukturlu effuziv süxurlar (Na-çöl şpatları albit) ilə zəngin süxurlar. III. Geosinklinal inkişafının son mərhələsi: 1.Molass formasiyası-boz və qırmızı rəngli qırıntılı süxurlardan və qismən qitə yaxud sahilyanı-dəniz mənşəli əhəngdaşlarından ibarətdir. Qeyd: Qrauvakka-sement materialı ilə zəngin olan əsas tərkibli maqmatik süxurların qırıntılarından ibarət qumdaşları yaxud qumlardan ibarətdir. Son zamanlar Qrauvakka altında müxtəlif, o cümlədən çökmə süxur qırıntılarından ibarət müxtəlif qumlar nəzərdə tutulur. Yaşəm-çökmə mənşəli silisli, sərt, qeyri-şəffaf süxurdur (kvars və xalsedondan ibarətdir). Geosinklinal vilayətlər yanaşı platformaları ayıra məkanda inkişaf edirlər. İnkişafı qurtarmış geosinklinal vilayətlərdə quruluşu və inkişafı fərqli olan hissələr seçirlər. Sonunculara aşağıdakılar aiddirlər:
Design by Ali Agakishiyev
76 Meqaantiklinoium və meqasinklinoriumlar; antiklinorium və sinklinoriumlar; aralıq massivlər (dağarası çökəkliklər), kənar çökəkliklər, dərinlik yarılmalar zonaları və s.
Geosinklinal vilayətlər daha kiçik struktur vahidlərə-geosinklonaı sistemlərə bölünürlər. Məsələn: Böyük Qafqazın geosinklinal sistemi. Geosinklonal sistemlərin inkişafının nəticəsi onların mürəkkəb qırışıqlıq elementlərinə- meqaantiklinorium (Böyük Qafqaz) və meqasinklinoriumlara (Küryanı çökəklik) bölünməliləridir. Geosinklinal uzunmüddətli enməyə məruz qaldığından onda böyük qalınlığa malik çökmə və vulkanogen mənşəli süxurlar toplanan çökəklikdir. Geosinklinallar müxtəlif lakin əsasən uzun və ensiz formada olurlar. Beləliklə, geosinklinallar öz inkişafında aşağıdakı xüsusiyyətləri ilə səciyyələnirlər: 1. Şaquli hərəkətlərin əsasən mənfi işarəli, yəni enmə xüsusiyyətli olmaları, 2. Çökmə və vulkanogen süxurların böyük qalınlığa malik olmaları, 3. Əsasən narındənəli süxurların inkişaf etməsi, 4. Stratiqrafik kəsilişin daha tam olması, yəni uzun müddətli fasilələrin və kəskin uyğunsuzluqların olmaması. Geoantiklinal geosinklinala əka olan müsbət işarəli və iki geosinklinalı bir- birindən qırılmalar vasitəsilə ayıran strukturdur və aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdirlər: 1. Mənfi işarəli şaquli hərəkətlərin müsbət işarəli hərəkətlərdən az üstünlüyə malik olması, 2. Çökmə və vulkanogen süxurların kiçik qalınlığa malik olması, 3. Əsasən kobuddənəli süxurların inkişaf etməsi, 4. Çox saylı fasilə və uyğunsuzluqlara malik az qalınlıqlı kəsilişlərə malik olması.
Geosinklinal vilayətlər qırışıqlığa məruz qaldıqdan sonra geosinklinal və Design by Ali Agakishiyev
77 geoantiklinal münasib olaraq sinklinorium və antiklinoriumlara çevrilirlər. Sinklinorium dedikdə en kəsimdə böyük sinklinala bənzər antiklinal və sinklinalların mürəkkəb kompleksi nəzərdə tutulur. Antiklinorium isə en kəsimdə böyük antiklinala bənzər antiklinal və sinklinalların mürəkkəb kompleksidir. Sinklinoriumm bir növü dağarası çökəklikdir. Bu strukturlar geosinklinal vilayətin inkişafının son-orogen mərhələsində formalaşırlar. Bu çökəkliklər adətən onları əhatə edən antiklinoriumlardan iri qırılmalarla yaxud qırılmalar sistemi ilə ayrılırlar. Bu çökəkliklər adətən turş, qələvi, vulkanogen və molass formasiyalarla doldurulmuş olurlar. Onların kəsilişlərinin aşağı hissəsini dəniz mənşəli xırda qırıntılı çöküntülər (gil, elvrolit, narın dənəli qum, əhəngdaşları, aşağı molass formasiyası) və vulkanogen turş, qələvi, yəni porfir formasiyası təşkil edir. Yuxarıda isə laqun çöküntüləri, daşkömür yaxud duz qatları və qırmızı rəngli kontinental mənşəli kobud dənəli süxurlardan ibarət üst molass formasiyası yatır. Bu struktur elementlərə misal olaraq Küryanı çökəkliyi göstərmək olar.
konsolidə edilmiş,tangensial hərəkətlərin təsirinə məruz qalmayan nisbətən sabit konsolidə olmuş iri qaymalardır.
-Tektonik və yalnız şaquli hərəkətlərin zəif baş verməsi,tangensial (üfüqi), hərəkətlərin isə baş verməməsi -Qırışıqların əsasən izometrik və qısa braxiformaya malik olması,çox zəif inkişaf etməsi,yəni qanadlarının yatım bucaqları əksər hallarda ilk dərəcələrlə və ya hətta dəqiqələrlə ölçülməsi -Fasiləli qırışıqlığın inkişaf etməsi və sayca müsbət işarəli qırışıqların üstünlük təşkil etməsi -Çöküntü örtüyünün nisbətən zəif inkişaf etməsi -Maqmatik və metamorfik proseslərin baş verməməsi və ya çox zəif-əsas tərkibli layvari intruziyaların inkişaf etməsi -Relyefin sakit,yəni düzən xüsusiyyətli yaxud təpəlikdən ibarət olması -Qırılmaların zəif inkişaf etməsi və əsasən fay tipli olması,üstəgəlmə və örtüklərin inkişaf etməməsi -Özünəməxsus formasiyaların inkişafı
1)
mənşəli əhəngdaşları,qlaukonit qarışığı olan mergel,dolomitlərdən və nisbətən az miqdarda gilli süxurlardan ibarətdir.Bu formasiyalar açıq dəniz və laqunlarda formalaşırlar. 2)
Qırmızı rəngli qumdaşı və halogen formasiyası –qırmızı rəngli qumdaşı,Argillit və konqlomeratların,duzlar,gips və dolomitlərlə fasial əvəz olunmalarından ibarətdir.
Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|