Hazırladı: ”Geologiya mühəndisliyi” tələbələri Bakı 2015
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
Design by Ali Agakishiyev
18 yeni yaranan layın dabanında həkk olurlar. Qısa müddətli fasilənin bu xüsusiyyətinə görə çöl şəraitində yer səthinə yaxın layın fəza vəziyyətini təyin etmək mümkündür. Yəni layın üst səthində ekzogen proseslərin mənfi işarəli izlərini müşahidə ediriksə, demək lay normal yatımdadır. Əgər onun üst hissəsində ekzogen proseslərin izləri qabarıq formadadırsa, bu onu göstərir ki, lay çevrilmiş yatıma malikdir. Qısa müddətli fasilə zamanı ekzogen proseslər lay səthində heç bir iz qoymurlarsa bu zaman həmin düz yəni hamar səth diastema adlanır. 3. Çöküntü toplanmada uzun muddətli fasilələr- stratiqrafik uyğunsuzluğun formalaşması
Əgər 100-200 min il ərzində hövzədə toplanan çöküntülərə ekzogen proseslər təsir göstərərək onların bir qısmi və yaxud bütövlükdə hamısı aşınaraq toplandığı yerdən digər əraziyə daşınaraq aşınmaya məruz qalarsa bu halda bu uzun müddətli fasilə kimi qbul edilir. Uzun muddətli fasilə dedikdə muəyyən geoloji zaman ərzində Yer səthinin “+” işarəli relyefinin aşınması nəzərdə tutulur.
Yer səthinin relyefi şərti olaraq aşınma və çökuntu toplanma zonalarına bölunə bilər. Bu baxımdan “+”işarəli şaquli hərəkətləri (qalxmaya) məruz qalan ərazilər aşınmaya, “-“ işarəli şaquli hərəkətlərə (enməyə) məruz qalan ərazilərdə isə çökuntu toplanma prosesi baş verir.Geoloji inkişaf boyu bu iki növ ərazi şaquli hərəkətlərin xususiyyətlərinə görə öz paleocoğrafi şəraitini dəyişirlər.Yəni aşınma zonası çökuntu toplanma zonasına və əksinə çevrilmiş olur.
Design by Ali Agakishiyev
19 Beləliklə, aşınma zonası çökuntu toplanma zonasına çevrildikdə həmin zonanı təşkil edən nisbətən qədim suxur kompleksində uzərində toplanma çökuntulər arasında geoloji yaş ardıcıllığı pozulmuş olur.Yəni kəsiliş boyu layların yatımında geoxronoloji ardıcıllığı pozulmasına (kəsilişdə bu və ya digər yaşa malik layların iştirak etməmısinə) stratiqrafik uyğunsuzluq deyilir. Yer qabığının çökmə qatının və onun kəsilişində stratiqrafik uyğunsuzluqların formalaşmasına səbəb şaquli tektonik hərəkətlərdir.Məhz onların sayəsində Yer səthinin hər hansı bir hissəsi çökuntu toplanma və yaxud da aşınma zonasına çevrilə bilər.Bu baxımdan şaquli tektonik hərəkətlər aşağıdakı xususiyyətlərə malikdir:
2.Şaquli hərəkətlərin çox kiçik surətlə baş verməsi,yəni neçə mm- dən,təxminən 10 sm-ə qədərdir. 3.Şaquli tektonik hərəkətlərin dönmə xususiyyətinə malik olması,əgər hər hansı bir ərazi muəyyən geoloji zaman ərzində enməyə məruz qalırsa,növbəti geoloji zaman ərzində həmin ərazi,yaxud onun muəyyən hissəsi şaquli hərəkətlərin işarəsini dəyişməsilə əlaqədar qalxmaya məruz qalır. Uzun muddətli fasilələr aşağıdakı xususiyyətlərə malik olurlar.
yaşlı suxur komplekslərni əhatə etməsi Design by Ali Agakishiyev
20 2.Zaman ehtibarı ilə nisbətən uzun muddətli olması 3.Paleocoğrafi şəraitin kəskin olaraq dəyişməsi 4.Kəsiliş boyu nisbətən az sayda inkişaf etməsi uzunmuddətli fasilə zamanı nəticədə laylar arasında stratiqrafik uyğunsuzluq formalaşır.Yəni aşınma səthindən altda və ustdə yatan laylar arasında geoxronoloji ardıcıllıq pozulmuş olur. Layların qarşılıqlı münasibətində əsasən 3 növ uyğunsuzluq var. 1 . Paralel stratiqrafik uyğunsuzluqlar. Uyğunsuzluq səthindən aşağıda və yuxarıda yatan laylar bir-birinə paralel olurlar,qırışıqlıq dərəcəsindən asılı olmayaraq.Bu uyğunsuzluq onu göstərir ki,ərazidə çökuntu toplanmada fasilə zamanı və eləcədə ondan əvvəl heç bir qırışıq əmələgəlmə prosesləri baş verməmişdir. Paralel uyğunsuzluğun bu xususiyyətinə görə onun özunəməxsus həndəsi(morfoloji) ifadəsi yoxdur.Yəni paralel uyğunsuzluqda da uyğun Yatımda olduğu kimi laylar bir-birinə paralel yatırlar.Bu səbəbdən də geoloji paralel uyğunsuzluq xəritə və profillərdə, yalnız layların yatımında geoxronolojim pozulmasına görə təyin etmək olar. 2. Cografi stratiqrafik uyğunsuzluq. Bu
növ stratiqrafik uyğunsuzluqda uyğunsuzluq səthindən altda və ustdə yatan laylar arasında 5 (0 ° olması onu göstərir ki,ərazidə uyğunsuzluq səthindən altda yatan laylar ya fasilə dövrundə zəif qırışıq əmələ gətirən hərəkətlərə məruz qalmışlar.Əslində bu bucaq coğrafi (kartoqrafik) uyğunsuzluq həndəsi ifadəsidir.Coğrafi uyğunsuzluq nisbətən kiçik sahələrdə və yaxud ərazilərdə özunu paralel uyğunsuzluq kimi biruzə verir. Uyğunsuzluqların təsvirindən görunduyu kimi hər hansı bir ərazidə stratiqrafik uyğunsuzluğun formalaşması uçun orada 3 dəfə şaquli hərəkətlərin işarəsi dəyişməlidir.
suzluq səthindən altda və ustdə yatan laylar arasındakı bucaq 5 dərəcədən böyuk olur.
Bucaq stratiqrafik uyğunsuzluğun mövcudluğu onu göstərir ki,ərazidə stratiqrafik uyğunsuzluq formalaşdıqdan əvvəl,fasilə dövrundə,yaxud fasilədən əvvəl uyğunsuzluq səthindən altda yatan laylar,nisbətən intensiv qırışıq əmələgəlmə prosesinə məruz qalmışlar. Bucaq stratiqrafik uyğunsuzluğu
Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|