Hazırladı: ”Geologiya mühəndisliyi” tələbələri Bakı 2015
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1. Duz diapirləri
Design by Ali Agakishiyev
27 olunur. Verilən istiqamətdə meridi-anın şimal qütbü arasında qalan 0-360 ° arasında dəyişən, saat əqrəbi istiqamətində ölçülən üfüqi bucağa azimut deyilir.
Azimutların növləri Uzanma xəttini hər iki istiqamətə davam etdirsək, o öz keyfiyyətini dəyişmir, yəni, uzanma xətti kimi qalır. Ona görə də uzanma xəttinin fəza vəziyyəti bir- birindən 180º fərqlənən azimut bucağı ilə təyin olunur.
mətində uzanan və cəhətlənmiş xəttə (izə) yatım xətti deyilir. Hər bir maili layın istənilən sayda yatım xətti ola bilər. Yalnız bunlardan biri həqiqi yatım xətti olacaq. Lay səthi üzərində yerləşən uzanma xətti ilə 90º-dən böyük və ya kiçik bucaq təşkil edən layın yatımı istiqamətində cəhətlənmiş xəttə görünən yatım xətti deyilir. Layın yatım xətti vektorluq qabiliyyətinə malikdir. Yəni, onu yatım istiqamətində davam etdirəndə öz keyfiyyətini saxlayır. Layın yatım xəttini əks istiqamətdə davam etdirsək, o öz keyfiyyətini itirmiş olur. Yəni, bu xətt artıq yatım xətti yox, qalxım xətti, və ya yoxuş xətti adlanır. Yatım xətti ilə onun üfüqi müstəvi üzərindəki proyeksiyası arasında qalan bucağa yatım bucağı deyilir. Lay səthilə üfüqi müstəvi arasında istənilən sayda müxtəlif qiymətə malik n sayda bucaq ola bilər. Ancaq bunlardan biri layın fəza vəziyyətini müəyyən edə bilər. Bu layın həqiqi yatım bucağıdır. Layın həqiqi yatım bucağı, həqiqi yatım xətti və onun üfüqi müstəvi Design by Ali Agakishiyev
28 üzərindəki proyeksiyası arasında qalan bucağa deyilir. Biz qeyd etdik ki, layın istənilən sayda görünən yatım xətti ola bilər. Görünən yatım xətti və onun üfüqi müstəvi üzərindəki proyeksiyası arasında qalan bucağa görünən yatım bucağı deyilir. Həqiqi yatım bucağı 0º-90º-yə qədər dəyişir. Görünən yatım bucağı, bir qayda olaraq, həqiqi yatım bucağından həmişə kiçik olur. Görünən yatım bucağı sıfırdan həqiqi yatım bucağına qədər dəyişir.
Diapir qırışıqlarının formalaşmasına səbəb çöküntü toplanma hövzəsində,çöküntü qatının kəsilişində yüksək plastikliyə malik reoloji fəal kütlədən ibarət layın olmasıdır.Diapir qırışıqları ilk dəfə 1907-ci ildə rumin geoloqu Mirazik tərəfindən kəşf edilib.Nüvəni təşkil edən süxurların növündən asılı olaraq diapir qırışıqları 2 növə ayrılır.
Adından göründüyü kimi duz diapirlərinin nüvəsi reoloji fəal olan , yəni yüksək plastikliyə və axıcılıga malik süxur növləri nəzərdə tutulur. Bu baxımdan daş duz , gips , hemogen mənşəli süxurlar yüksək plastikliyə malikdirlər. Diapir qurguşun nüvəsini daş duz, gips təşkil edirsə , belə qurguşuna duz diapiri deyilir. Kosignə görə duz diapirinin inkişaf etməsi üçün Çöküntü Toplanma Hövzəsinin çökmə qatında qalınlıgı ən azı 120m -dən az olamamaq şərtilə duz qatı üzərində 300m -dən çox qalınlıgında süxur qatları yatmalıdır. Hövzədə hidrodinamik tarazlıq pozularsa duz axmaga başlayır :
Design by Ali Agakishiyev
29 Bu zaman daş duz kütləsi Arxangelski , Ştille və başqalarına görə antiklinalın nüvəsində , Bapdana və başqalarına görə sirilinalın nüvəsində toplanaraq müvafiq enerji potensialı yarandıqdan sonra daş duzArximed qanununa əsasən yuxarıya dogru hərəkət edir . Üzərində yatan süxurlar o cümlədən , nisbətən kiçik qalınlıga malik duz layı da varsa o da deformasiya edərək , diapir qurguşun yaratmış olur . Beləliklə , diapir qurguşun formalaşmasında əsas fəaliyyət göstərən , onun nüvəsini təşkil edən reoloji fəal duz kütləsi olur . Onun üzərində yatan qatlar isə qırışıq yaranmada çox passiv iştirak edirlər . Daha dogrusu qırışıgın yaranmasına təsir göstərmirlər, hətta laylar arasında kiçik qalınlıga malik duz qatı da olur . Duz Diapirinin formalaşmasına səbəb olan enerji potensialı duz kütləsinin miqdarından və onu əhatə edən , üzərində yatan süxur kütləsi ilə sıxlıqlar qradientindən asılıdır . Duz Diapiri onun enerji potensialından asılı olaraq müxtəlif dərəcədə inkişaf edə bilər. Duz Diapirinin enerji potensialı az olarsa bu zaman hövzədə hidrostatik tarazlıgın pozulması sayəsində yalnız duz yastıqlar formalaşır . Yəni çox zəif inkişaf etmiş müsbət işarəli struktur formalaşır .
Duz kütləsinin enerji potensialı bir qədər artıq olarsa bu zaman kripto diapir struktur formalaşır . ( Gizli Diapir ) Bu növ diapirdə nüvəni təşkil edən kütlə yer səthinə çıxmır . Nisbətən yaxşı inkişaf etmiş struktur yaradır. Kripto diapirdə nüvə yer səthinə çıxmır . Onun üzəri laylarla örtülü olur . Səbəbi duz kütləsinin enerji potensialının , onun üzərində yatan süxur kütlələrinin geostatik təzyiqdən nisbətən az olmalıdır .
Bu strukturların 3- cü növü inkişaf dərəcəsinə görə bilavasitə duz diapiri adlanır . Bu növ diapir o vaxt yaranır ki , duz kütləsinin enerji potensialı onun Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|