Hazırladı: ”Geologiya mühəndisliyi” tələbələri Bakı 2015
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Paralel laylanma
- Dalğavari laylanma
- Çəp laylanma
Design by Ali Agakishiyev
10
1.
2.
Layların uyğun yatımında həm kəskin, həm də qeyri-müəyyən sərhədlər müşahidə olunur. Layların qeyri-müəyyən yatımında isə əksər hallarda aydın sərhəd müşahidə edilir. Aydın yaxud kəskin ifadə olunmuş sərhəd dedikdə bir geoloji cisimdən digərinə keçid birbaşa baş verir. Fasiləsiz çöküntü toplanma şəraitində layların uyğun yatımında çox kiçik qalınlığa malik (qalınlığı mm və sm-lə ölçülür), litaloji tərkibi hər iki geoloji cismin litoloji tərkibindən fərqli olan, nazik ara qatda kəskin sərhəd rolunu oynaya bilər. Ara qatın qalınlığı nə qədər kiçik olarsa geoloji sərhəd bir o qədər aydın ifadə olunur. Əksər hallarda kəskin sərhəd dedikdə, bilavasitə iki bir-birinin üzərində yatan müxtəlif paleocoğrafi şəraitdə formalaşmış geoloji cisimlər arasında onları bir- birindən ayıran səth nəzərdə tutulur. Qeyri-uyğun geoloji sərhəddə bir geoloji cisimdən digərinə keçid birbaşa deyil, tədricə keçir. Səlis yaxud qeyri-uyğun sərhəd o zaman formalaşır ki, fasiləsiz çöküntü toplanma zamanı layların uyğun yatımında iki geoloji cisim litoloji tərkibinə uyğun bir neçə ara qatı yaranmış olsun. Geoloji sərhəd elə bir zaman kəsimidir ki, onun ərzində növbəti geoloji cismin formalaşması üçün çöküntü toplanma hövzəsində paleocoğrafi şərait qismən və yaxud təmamilə dəyişmiş olsun. Aydın sərhədlər bir qayda olaraq çöküntü toplanma hövzəsində uzun müddətli fasilə zamanı yerin relyef səthinə ekzogen proseslə-rin göstərdiyi fiziki-kimyəvi, mexaniki təsiri zamanı yaranan fiziki səth kimi qəbul edi-lir. Qeyri-müəyyən sərhəd isə çöküntü toplanmada baş verən qısa müddətli fasilə zamanı formalaşır.
Design by Ali Agakishiyev
11 ll. LAY VƏ ONUN XÜSUSİYYƏTLƏRİ 1. Lay və Laylanma Eyni Litoloji tərkibli ,Altdan və üstdəm paralel sərhədlərlə hüdudlanmış yastı formalı,nisbətən böyük sahəyə malik geoloji cismə lay deyilir. Layın aşağıdakı elementləri vardır. Layı altdan hüdudlandıran və nisbətən qədim səthə layın dabanı deyilir. Layı üstdən hüdudlandıran və nisbətən cavan səthə layın tavanı deyilir. Layın dabanı ilə tavanı arasındakı məsafəyə layın qalınlığı deyilir. Tavan və daban arasında qalan ən qısa məsafəyə layın həqiqi qalınlığı deyilir(E b ). Yer səthinə çıxmış layın tavanı ilə dabanı arasındakı ən qısa məsafə isə onun görunən qalınlığıdır.(E a ) Görünən qalınlığın aşağıdakı müstəsna halları mümkündür: 1)Üfüqi qalınlıq- daban ilə tavan arasındakı üfüqi müstəvi səth üzrə ölçülmüşən qisa məsafəyə layın üfüqi qalınlığı deyilir.(E h )
ölçülmüş ən qısa məsafəyə deyilir (E v ). Hər bir lay müəyyən daxili quruluşa malikdir.Layın daxili quruluşunu Design by Ali Agakishiyev
12 səciyyələndirən onu təşkil edən laycıqların vəziyyətidir. Çökmə mənşəli layların üst-üstə yatan laylanmasını, layın daxili quruluşunu əks etdirən laylanmadan fərqləndirmək üçün ona laydaxili laylanma deyilir. Layın daxili quruluşunu səciyyələndirən aşağıdakı növ laylanmalar mövcuddur : 1)Paralel laylanma –Bu növ laylanmada laycıqlar bir-birinə paralel yerləşirlər. Paralel laylanma adətən sakit mühitdə yəni, çöküntu toplanma mərkəzlərinin dərin hissəsində və dib cərəyanlarından məhrum olduğu halda şaquli çökmə nəticəsində yaranır.
2)Dalğavari laylanma – bu növ laylanma dalğaların fəaliyyət göstərdiyi məkanda formalaşır. Yəni hövzənin şelf zonasında yayılır . Dalğavari laylanma çökməyə məruz qalan çoküntülərə 2 bir –birinə əks istiqamətdə olan qüvvələr təsir etməsini göstərir.
3) Çəp laylanma – Bu növ laylanma çay vadilərində, axar suların hövzələrində, dib cərəyanəlarına mallik olan su hövzələrində, eol çöküntülərdə formalaşır.
Çay vadisinə xas olan çəp laylanma – Bu laylanma onu göstərir ki, toplanan Design by Ali Agakishiyev
13 çöküntülərə qüvvə əsasən bir istiqamətdə təsir göstərmişdir . 4) Hövzənin dayazlığında dib cərəyanı şəraitində formalaşam çəp laylanma.
5) Çayın deltasına xas çəp laylanma 6) Dib cərəyanlarına xas olan çəp laylanma
7) Eol çöküntülərinə xas olan çəp laylanma (Küləyin fəaliyyəti). Dib cərəyanı və eol çöküntülərinin əmələ gətirdiyi çəp laylanmanın bir-birindən fərqi ondan ibarətdir ki, laycıqlar iri və kobud olurlar. Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|