qiyamı dəstəkləməsin və bu hadisəni birmənalı Ģəkildə qiyam adlandıraraq pisləsin, S.Hüseynova
siyasi dəstək verməsin, qiyamın nəticələrini aradan qaldırmaqda itĢtirak etsin. E.Məmmədov bu
təklifləri qəbul etməmiĢdi.
Məsələ burasındadır ki, ayın 7-sində E.Məmmədov qiyamı açıq Ģəkildə dəstəkləməyə baĢlamıĢdı
və təsadüfi deyil ki, Surət Hüseynovun respublikanın ərazisinə yayılan silahlı adamları məhz Milli
Ġstiqlal Partiyasının rayonlardakı qərargahlarında yerləĢirdilər. Eyni zamanda Etibar Məmmədov
ayın 7-si, ya 8-ində artıq öz tərəfdarlarına bütün ölkə ərazisində Azərbaycan hökumətinə qarĢı
mitinqlərə baĢlamağı, dövlət rəhbərlərinin istefası tələbini irəli sürməyi tapĢırmıĢdı. Bizdə olan
dəqiq məlumata görə (düzdür, bunu istintaq hələ sübut etməyib), Milli Ġstiqlal Partiyasından
hətta göstəriĢ verilib ki, harada imkan varsa hakimiyyəti ələ alın (Milli Ġstiqlal Partiyasının heç bir
rayon Ģöbəsi bunu bacarmadı). Mitinqlər elə də uzun müddət sürmədi və cəmisi 5-6 rayonda
toplaĢa bildilər. Parlament binası qarĢısında da mitinq keçirməyə cəhd etdilər; E.Məmmədovun
azsaylı tərəfdarları Xalq Cəbhəsinin də həmin vaxt mitinq keçirmək niyyətindən xəbər tutanda
qaçıb dağılıĢdılar. Ancaq Etibar Məmmədov Əbülfəz Elçibəyin baĢçılıq etdiyi Azərbaycan
hökumətinin yıxılmasından ötrü əlindən gələni etdi. Bütün bunlara baxmayaraq
E.Məmmədovun baĢ nazirliyi məsələsi son anadək gündəlikdən çıxmamıĢdı. Mən iyun
ayının 16-sı, ya 17-sində prezidentin stolu üstündə E.Məmmədovun baĢ nazir təyin
edilməsi barədə imzalanmamıĢ fərmanı görmüĢəm.
Əbülfəz bəylə sonralar bu barədə söhbətim oldu. O bildirdi ki, Heydər Əliyev, Rəsul Quluyev və
Etibar Məmmədov 17 iyunda onun yanında olarkən həmin fərman haqqında da müzakirə aparılıb
və Elçibəy bildirib ki, buradakı adamların hamısı Azərbaycanın eyni bölgəsindən olduğuna görə
onlardan birinin prezident, birinin parlamentin sədri, birinin baĢ nazir, birinin də baĢ nazirin
birinci müavini olması cəmiyyətdə anlaĢılmazlıq və ciddi qarĢıdurma yarada bilər. Bununla belə,
Əbülfəz bəyin mənə dediyinə görə, bu müzakirə həmin gün qapadılmayıb və ertəsi gün (ayın
18-ində) davam etdirilməliymiĢ».
N.Pənahov sonralar bildirirdi: “Heydər Əliyev, Etibar Məmmədov və Əbülfəz Əliyev
arasında olan məxfi danıĢığın audio yazısı söhbət qurtarandan bir saat sonra Surətin
qabağında idi. Orada söhbət Surəti aldadaraq müdafiə naziri, Etibarı baĢ nazir,
Heydər Əliyevi isə MM-in sədri qoymaq, Əbülfəzi isə prezident kimi saxlamaqdan
gedirdi” (“Meydan”, 17-24.03.1999). Yeri gəlmiĢkən, N.Pənahov bunu da xəbər verir ki, “DTK
(Fəxrəddin Təhməzovun baĢçılıq etdiyi Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi - Ə.T.) ardıcıl və
operativ Ģəkildə bütün informasiyaları Surətə çatdırırdı. O cümlədən də Əbülfəzin
H.Əliyevlə apardığı danıĢıqları” (yenə orada).
S.Hüseynov prezident istefa verməsə tabeliyindəki hərbi qüvvələrlə Bakıya gələcəyi haqqında 17
iyunda yeni ultimatum göndərdi. H.Əliyev onu “sakitləĢdirmək”çün telefonla danıĢıqlar apardı və
belə bir “güzəĢt” əldə edildi ki, Surət ultimatumun icra vaxtını bir gün də uzadır, bu Ģərtlə ki,
prezident HÖKMƏN istefa versin. Çox güman ki, H.Əliyev danıĢıqların nəticəsini prezidentə
məruzə edərkən onu istefanın LABÜDLÜYÜNƏ inandırmağa çalıĢmıĢdı.
Fikrimcə, bu günlərdə hadisələri ən operativ və obyektiv təhlil edən qəzet “Azadlıq”, ən doğru
təhlil edən müxbirsə Bahəddin Həziyevdi. Onun xüsusən “Ə.Elçibəyin də, H.Əliyevin də xeyli
problemləri var” məqaləsi (“Azadlıq”, 17 iyun) vəziyyətin incələnməsi baxımından çox maraqlıdır.
Bahədin bəy haqlı olaraq soruĢur: “Sual doğur: istər Heydər Əliyev, istərsə də müxalifət Gəncəyə
nəzarət edənlərin prezidentin istefası barədə tələbinə öz münasibətlərini niyə bildirmədilər? Bəlkə
bu, prezidentə qarĢı yaranmıĢ təzyiq mexanizmindən sonadək faydalanmaq istəyənlərə
lazımdır?”.
Prezidenti istefaya göndərməyin zorla baĢ tutmayacağı təqdirdə Bəyə qarĢı olan qüvvələrin
ĠMPĠÇMENT (prezidentin parlamentdə etimadsızlıq göstərilməklə vəzifədən kənarlaĢdırılması;
H.Əliyev əslində impiçmentə bərabər tədbirlərə əl atdı - Ə.T.), DÖVLƏT ġURASI kimi ideyalar
ortaya ata biləcəklərini söyləyən müxbir prezidentin parlamentdə manevr imkanlarını itirdiyini
bildirir, çünki, B.Həziyevin fikrincə, oradakı nəinki kommunistlər, hətta dünənki “demblok” üzvləri
olan R.Qazıyev, E.Məmmədov, M.Mütəllimov, M.Məmmədov, T.Əliyev, F.BaxĢəliyev,
S.Rüstəmxanlı və b. bütövlükdə və ya qismən hərbi müxalifəti dəstəkləyirdilər.
Prezidentin böhrandan hələ çıxa biləcəyini (axı necə?!-Ə.T.) ehtimal edən B.Həziyev belə olarsa
onun əsas diqqətini, çox güman ki, daxili siyasətə yönəldəcəyini göstərirdi.
ÜÇLÜKLƏ GÖRÜġ
Əbülfəz Elçibəy 17 iyunda - kabinetindəki sonuncu iĢ günündə saat 17 radələrində
H.Əliyev-R.Quluyev-E.Məmmədov üçlüyüylə görüĢdü. Onlar R.Cavadovun daxili iĢlər naziri
qoyulmasını istəsələr də Bəy onun və adamlarının Surətin qiyamını dəstəklədiklərinə görə buna
qətiyyən razılıq vermədi.
ARTIRMA
«-Kələkiyə getməzdən öncə Heydər Əliyev, Rəsul Quluyev və Etibar Məmmədov axĢam yanınıza
gəliblərmiĢ. Onlar Sizə nə təklif edirdilər?
-Təklif etdilər ki, daxili iĢlər naziri yoxdur, buna görə də vəziyyət xarabdır; naziri təyin et. Mən də
dedim ki, hələ öz adamımı tapmamıĢam, onun haqqında düĢünürəm. Onda Etibar Məmmədov
dedi ki, sənin adamın yoxdur, amma bizim adamımız var. Həmin adamın kim olduğunu
soruĢduğum zaman Rəsulla bir-birinə baxıb dedilər ki, bizim adamımız RövĢən Cavadovdur.
Onlarla razı olub-olmadığını Heydər Əliyevdən soruĢanda cavab verdi ki, bunlar razıdırsa mən də
razıyam. Mən dedim ki, RövĢən Cavadovun qüvvələri Gəncədə Surət Hüseynova qoĢulub və
qiyamda iĢtirak edib; bu adamı nazir qoya bilmərəm. Onda dedilər ki, qalsın, sabah danıĢarıq.
RazılaĢdım. Ancaq artıq qət etmiĢdim ki, Kələkiyə gedəcəyəm
»
. (Ə.Elçibəyin Ə.Tahirzadə ilə
söhbətindən. - «Elçibəylə 13 saat üz-üzə», Bakı, 1999, s.84-85).
Ancaq prezidentin o gün imzaladığı fərmanlarla Abdulla Allahverdiyev daxili iĢlər naziri, Fəxrəddin
Təhməzovsa milli təhlükəsizlik naziri vəzifələrindən azad edildilər, onların vəzifələrinin icrası
uyğun olaraq RövĢən Cavadova və Namiq Abbasova həvalə edildi. Prezidentin növbəti fərmanısa
Vaqif Vəliyevin (Hacı Vaqifin) Gəncə Ģəhərinin icra hakimiyyətinin baĢçısı təyin edilməsi haqqında
oldu. (Bu fərmanlar Gəncənin tələbiylə verilmiĢdi).