HəSƏn bəy rumlu əHSƏNÜt-təvariX
Yüklə 8,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 808-Cİ İLİN (29.06.1405 – 17.06.1406) HADİSƏLƏRİ HAQQINDA SÖHBƏT Şahrux sultanın əhvalının təsviri
- Mirzə Ömərlə Mirzə Əbu-Bəkrin əhvalı və onların bir-biri ilə düşmənçilik etmələri haqqında söhbət
44
Əli paşa, Ayna bəy Subaşı və Həsən ağa 187 , Əmir Süleymanı səltənətə yüksəldib, Urumeliyə (Rume- liyə) 188
yönəldilər. Sultan Məhəmməd Amasyaya 189
gedib o diyarda yerləşdi. Sultan İsa hərəkət bayrağını Qaresi
190 elinə doğru qaldırdı. Musa Çələbi atasının yanında idi. Sahibqiran Əmir Teymur Kürəkanın buyru- ğuna əsasən, o, atasının cəsədini Bursaya 191
aparıb, onu əcdadlarının məqbərəsində dəfn edərək səltənət taxtı- na oturdu. Ondan sonra Qaresi elinə yönəlib, Sultan İsanı ələ keçirərək o biri dünyaya göndərdi.
O əsnada Əmir Süleyman böyük bir ordu ilə dəniz kənarına gəldi və öz qardaşı Qasım Çələbi ilə ba- cısı Fatimə xatunu İstanbul hakiminin 192
yanında girov qoydu. Ona görə də İstanbul hakimi onu dənizdən ke- çirdi. Əmir Süleyman Ədirnə 193 şəhərində səltənətə oturdu. Onun taxta çıxması xəbəri Sultan Məhəmmədə çatdıqda, məşvərətdən sonra əmirlərin və dövlət ərka- nının məsləhəti əsasında yaxşı nitq qabiliyyətinə malik elçilərini bol töhfələrlə Ədirnəyə göndərdi. Onlar Əmir Süleymanın taxtının ətəyinə gəlib, məhəbbət, dostluq, sevgi və ittihad izharından ibarət olan bir mək- tub təqdim etdilər. Əmir Süleyman da elçilərə çoxlu nəvaziş göstərib, Sultan Məhəmmədin övladlarına hör- mət edərək onları elçilərlə birlikdə qardaşının yanına göndərdi. 808-Cİ İLİN (29.06.1405 – 17.06.1406) HADİSƏLƏRİ HAQQINDA SÖHBƏT Şahrux sultanın əhvalının təsviri
Bu il xəbərçilər Şahrux sultana ərz etdilər ki, Mirzə Miranşah məiyyət və ordusu ilə Xorasana gəl- məkdədir. O həzrət Əmir Süleyman Sufi Tərxanı, Əmir Cahan Məliki və Əmir Firuzşah Tərxanı beş min sü- vari ilə adlı-sanlı şahzadəni qarşılamağa göndərdi ki, əgər müxaliflik iddiasında olsa, ona hücum etsinlər və əgər uzlaşmaq üçün gəlmişsə, xidmətkarlıq vəzifəsini yerinə yetirsinlər.
Əmirlər məqsədə doğru hərəkətə keçdilər. Səbzəvarda Əmir Seyid Xoca da onlara qoşuldu. Birlikdə yola davam etdilər. Kalpuş yaylağında 194
Əmir Seyid Xoca və Əmir Mizrab [Miranşahın] hüzuruna çıxmaq şərəfinə nail oldular və Şahrux sultanın ismarışını çatdırdılar, Mirzə Miranşaha pənah aparmış Sultan Əli Səbzəvarinin [təslim edilməsini] istədilər. Onların istəyi yerinə yetirildi. Sultan Əli Səbzəvari və Pirək pad- şah onların pərişan dostları olan bir sıra azğınla birlikdə Əmir Seyid Xocaya təslim edildilər və əmirlər Xora- san tərəfə geri döndülər.
Bu il Mirzə Ömər, Həsən Təmurəci Bəhram [kimi] intiqamçı bahadırlardan [ibarət] bir dəstə ilə Əmir Bistamın üstünə göndərdi. Onlar Ərdəbillə Talış dağı arasında ona çatdılar. Böyük bir döyüş baş verdi. Həsən Təmurəc əsir düşdü. Mirzə Ömər, Əmir Bistamın qardaşı Mənsuru onu dəf etmək üçün göndərdi. La- kin o, düşmənçilikdən əl çəkib Əmir Bistama qoşuldu. Onlar Şirvan valisi Əmir Şeyx İbrahimin yanına get- dilər və birlikdə Beyləqana yönəldilər. Mirzə Ömər tərəfindən o diyarın valisi olan Bəhrşah idbar üzünü fərar vadisinə çevirdi. Onlar o şəhərə basqın edib istila bayrağını yüksəltdilər.
Daha öncə qeyd edildi ki, Mirzə Ömər, Mirzə Əbu-Bəkri Sultaniyyə qalasında məhbus etmişdi. O əs- nada Marağada 195
Dəli Bababəyi 196
adlı bir dərviş peyda olmuşdu. Ondan qeyri-adi əməllər baş verirdi. Mə- sələn, palçıq onun ovcunda qəndə və nabata dönürdü. Mirzə Ömər də onu müşahidə etmişdi. Buna baxmaya- raq, onun qətlinə fərman verdi. Baba bu kədər dünyasından köçən vaxt dedi:
- Bizim alın yazımız buraya qədər imiş. Məndən sonra görəcəksiniz ki, nələr olacaqdır. 187
Əli paşa vəziri-əzəm, Həsən ağa yeniçərilərin komandanı, Ayna bəy isə Qaresi subaşısı (hakimi) idi (Nəvai, şərhlər, s.118). 188
Rumeli – Osmanlının Avropadakı əraziləri. 189
Amasya – Türkiyədə, Yaşılirmaq çayının orta axarlarında yerləşən şəhər. 190
Qaresi (Karesi) – XIII əsrin sonları – XIV əsrin birinci yarısında Anadolunun şimal-qərbində, mərkəzi Balıkəsir olan bəylik. 191
Bursa – Anadolunun şimal-qərbində, Türkiyənin Mərmərə regionunda şəhər. 192
İstanbul hakimi adı altında Bizans imperatoru II Manuil nəzərdə tutulmuşdur (Nəvai, şərhlər, s.119). 193
Türkiyənin Avropa hissəsində şəhər. 1360-1453-cü illərdə Osmanlı dövlətinin paytaxtı olmuşdur (Nəvai, şərhlər, s.118). 194
Kalpuş – İranın Simnan vilayətinin Meyami şəhristanındadır. 195
Marağa – müasir İranın Şərqi Azərbaycan vilayətinin cənubunda şəhər. 196
Nuruosmaniyyə nüsxəsi: “Baba Bəngi”; Paris nüsxəsi: “Baba Nik”. Ə.Nəvai (Şərhlər, s.121) bu adı “Mətləüs-səədeyn” və “Mücməli-Fəsihi” əsərlərinə əsasən təshih etmişdir. 45
Məhərrəm [ayının] 17-də (15.07.1405), Babanın qətlindən üç gün sonra xəbər gəldi ki, Mirzə Əbu- Bəkr həbsdən xilas olub. Bu əhvalatın təfsilatı belədir ki, Mirzə Ömər, Mirzə Əbu-Bəkri qətlə yetirmək istə- yirdi. Amma anasını düşünərək istəmirdi ki, bu iş açıq şəkildə baş versin və əmr etdi ki, ona içmək üçün zə- hərli şərbət versinlər. Pis dadlı şərbəti adlı-sanlı şahzadənin yanına gətirdilər. Amma o, içməkdən imtina etdi. Bu işi törətməli olan Adil Xəzinəçi və İsa Qorçu, Mirzə Əbu-Bəkrin imtinasını məruzə etdilər. Fərman veril- di ki, gecə vaxtı onu həlak etsinlər. Bir şəxs bu hadisənin mahiyyətini Mirzə Əbu-Bəkrə söylədi və bundan öncə Adil Xəzinəçinin mülazimlərindən biri ot-ələfin içində qılınc gizlədib Mirzə Əbu-Bəkrin yanına apardı. Həmin gün Adil və İsa, Mirzə Əbu-Bəkrin məclisində şərab içdilər ki, gecə olan kimi o yaramaz əməli icra etsinlər. Günün axırında nərd oynamaqla məşğul oldular. Mirzə Əbu-Bəkr fürsəti qənimət bilib, burnunun qanamasını bəhanə edərək evə daxil oldu və qılıncı ot-ələfin içindən çıxarıb, İsanı qətlə yetirərək Adilin sara- yına yönəldi. Onu da öldürüb qalanı ələ keçirdi. Hər tərəfdən çoxlu adam onun yanına gəldi. Əmir Hüseyn Barlas, Mirzə Əbu-Bəkrin Gözəldərədə olan ordusunu onun yanına gətirdi. Mirzə Əbu-Bəkr hərəkət bayrağı- nı Xorasana doğru yüksəltdi.
Mirzə Ömər bu möhnətli xəbəri eşitdikdən sonra iki gün içində Beşbarmaqdan 197 Sultaniyyəyə gəldi. O, Əmir Əbdürrəzzağı çoxlu qoşunla adlı-sanlı şahzadəni təqib etməyə göndərdi. Qəzvin ətrafında hər iki tə- rəfin igidləri bir-biri ilə ağır bir döyüş etdilər. Qalibi məğlubdan ayırmaq mümkün olmadı. Mirzə Əbu-Bəkr Reyə yollandı. Əmir Əbdürrəzzaq geri döndü.
Mirzə Ömər Sücas 198 yolundan Ucana getdi. Oradan Əmir Bistam Cagirlünü ələ keçirmək üçün Səra- ba 199
yönəldi. Əmir Bistam Qarabağ yolundan Şirvana getdi. Şirvan hakimi Şeyx İbrahim ona hörmət göstər- di. O iki sərdar izdihamlı qoşunlarla Kür çayından keçib Bərdədə dayandılar. Mirzə Ömər, Şeyx İbrahimə is- marış göndərib Əmir Bistamı ondan tələb etdi. Adı çəkilən şəxs (Şeyx İbrahim) belə cavab verdi: - İndi yaydır. O həzrət qışda Qarabağa təşrif gətirəcəyi zaman Əmir Bistamı onun dərgahına göndə- rərəm. Bu xəbəri eşitdikdə Mirzə Ömərin qəzəb atəşi alovlandı. O, Araz çayını keçib Babı Arğalıda 200 da-
yandı. Əmir Şeyx İbrahim, Şəki hakimi Seydi Əhməd, Qaraman oğulları və Əmir Bistam, Bəhram [kimi] in- tiqamçı igidlərlə Bərdədən Kür kənarına getdilər. [Orada] xəndək qazıb döyüşə və vuruşa hazırlaşdılar. Mir- zə Ömər onların qarşısında yerləşdi. Yeddi gündən sonra xəbər çatdı ki, Mirzə Əbu-Bəkr və Mirzə Miranşah məiyyət və ordu ilə Xorasan hüdudundan qayıdıb Sultaniyyəyə doğru irəliləməkdədirlər. Digər tərədən, Mir- zə Əbu-Bəkr, Araz Buğanın qızını istəmiş, Simnana 201
basqın etdikdən sonra Sultaniyyəyə gəlmiş və qala ha- kimi istehkamı təslim etmişdi. Mirzə Ömərin mülazimləri ondan üz döndərib Mirzə Əbu-Bəkrə qoşulmuşdu- lar.
şəhərin rəiyyətindən iki yüz İraq tüməni 202
alıb Sultaniyyəyə yollandı.
O zaman Ömər Taban, Sultan Səncər və Əmir Əbdürrəzzaq oğlu Əmir Səid öz vəlinemətlərinin haq- qını heçə sayaraq Mirzə Əbu-Bəkrə qoşuldular. Ömər Taban hüzura qəbul edilsə də, qalanları Mirzə Əbu- Bəkrin fərmanı ilə axirət aləminə göndərildilər.
Mirzə Əbu-Bəkr qızıl bir taxt hazırlatdırıb Mirzə Miranşahı oraya oturtdu. Mirzə Ömər Gavərud 203
tərəfdən Marağaya tələsib, Əmir Calıq Türkmanla, Salıq Barlasla və sulduz 204 camaatı ilə birlikdə Təbrizə
197
Beşbarmaq – Həmədandan şimal-qərbdə yerləşən dağlıq bir ərazidir. İndi Pəncə-Əli adı ilə şöhrət tapmışdır (Nəvai, şərhlər, s.122). 198
Sücas – Zəncan vilayətinin Qidar bölgəsinin bir nahiyəsidir (Öztürk, şərhlər, s.130). 199
Sərab – Cənubi Azərbaycanda, Təbrizdən 124 km. şərqdə, Təbriz – Ərdəbil avtomobil yolu kənarında şəhər. 200
Babı Arğalı – Füzuli rayonu ərazisində, Şeyx Babı Yaqub türbəsinin yerləşdiyi Babı kəndi və eyni rayonun ərazisindəki Əhmə- dalılar kəndi yaxınlğında yerləşən Arğalı türbəsi nəzərdə tutulur. 201 Simnan – İranın şimalında, Tehrandan şərq tərəfdə, Elburz dağ silsiləsi ilə Dəşti-Kəvir səhrası arasında yerləşən şəhər. 202 Tümən – monqolca “on min” deməkdir. 10 minlik pul vahidi, 10 min nəfərlik qoşun birləşməsi, bəzi hallarda isə inzibati vahid bildirən termin kimi istifadə olunmuşdur. Səfəvilər dövründə pul vahidi kimi 1 tümən 10 min dinara bərabər idi. 203
Gavərud (Gavrud) – İranın Kürdüstan əyalətindədir. 204
Sulduz – mənşə etibarilə Orta Asiyanın köçəri monqol-türk qəbilələrindən olan sulduzlar Çingiz xanın apardığı müharibələrdə yaxından iştirak etmişlər. Hülakular dövlətinin yaranmasından sonra sulduz qəbiləsi Urmiya gölünün sahillərində məskən salır (V.Z.Piriyev. Azərbaycan XIII-XIV əsrlərdə, s.265). Yüklə 8,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|