H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- {lex specialis)
- ^•Plo Jh Mi •y^yan
də nəzəri cəhətdən kifayət qədər əsaslandırılmışdır. Beynəlxalq hüququn doktrinasının baniləri olan Qrotsi, Volf və Vattel buna xüsusi əhəmiyyət veriblər. Həm diplomatik praktikada, həm də beynəlxalq məhkəmələrdə bu mətləbə xüsusi əhəmiyyət verilir. Tərəflər müqavilənin müsbət və mənfi cəhətlərini nəzərə alaraq onu bütöv, vahid hesab edirlər. Bunu da unutmaq olmaz ki, müqavilənin mətni həmişə ideal olmur. Oraya bəzən elə boş və təmtəraqlı müddəalar salınır ki, “yamaq” təsiri bağışlayır. Belə müddəaların əvvəlcədən yerinə yetiriIməyəcəyi məlumdur. Müqavilənin effektivliyi üçün q!>rarlar sistemi də mühümdür. Onlar nə qədər aydın və dəqiq başa düşülsə o qədər düzgün yerinə yetirilər. Qərarlar tənzim olunan münasibətlərdən çıxış edərək
Birinci yerdə ümumi normalar, sonra isə konkret qərarlar qəlir. Blə maddələr (qərarlar) də olur ki, başqa maddələri (qərarları) izah etmək üçün əsas olur. Belə norma üstünlük təşkil edir. Bu məzmunlu maddə mərkəzi hissənin başında durur. Ona bəzən baş maddə (qərar) deyirlər. Maddələrin mətndə yerləşdirilməsi - yəni yerinin təyin olunması mühüm məsələdir. Beynəlxalq Konfranslarda qəbul olunan qərarlarda, diplomatik sənədlərdə hansı maddənin yerinin mətndə harada olması bəzən ciddi mübahisələrə səbəb olur. Son nəticədə onun əhəmiyyətindən çıxış edərək qərar öz yerini tutur. Məs., 1964 il BMT-nin ticarət haqqındakı beynəlxalq konfransında ümumi prinsiplərin harada yerləşdirilməsi üstündə mübahisələr məşhurdur. Bir qisim nümayəndələr deyirdilər ki, ümumi prinsiplər preambuladan sonra verilsin, bir hissəsisə - sənədin sonunda verilməsini təklif edirdilər. Bir-biri ilə əlaqəli olan qərarlarda da əsas və köməkçi qərarlar olur. Birincilər məna daşıyıcısı olur, ikincisi onu izah edir, təkmilləşdirir, istisnaları əks etdirir. Bu halda xüsusi qərarlar prioritet sayılır {lex
Bütün sözlər və məfhumlar ümumi qəbul olunmuş mənalarda işlənməlidir yəni, qədim yunanlar demişkən, meydan ~ dar ofmaİı, mənaya - geniş. Xüsusi terminlərdən ancaq onlar işlədilir ki, onlar xüsusi sahələr üçün yaradılmışdır. Qərarların xüsusiyyətlərinin müxtəlifliklərindən biri də istinad
beynəlxalq müqavilənin müvafiq qərarına istinad etməsidir. Belə istinadlar beynəlxalq hüquqi normalara və prinsiplərə, BMT-nin Nizamnamısinə və s. daha çox olur. Belə istinadlar preambulada da olur, lakin əsas hissədə də bundan istifadə olunur. Preambulada istinad ümumi olduğu halda, əsas hissədə (maddə, bənd və s.) konkret olur. Bu daha çox xüsusi məsələlərə dair müqavilələrə xas olan cəhətdir. İstinad qərarlarından başqa təkmilləşdirilən qərarlar da ola bilər: “bu məsələ haqqında tərəflər xüsusi Konvensiya qəbul etməyi nəzərdə tuturlar”. AR-lə Gürcüstan Respublikası arasındakı Müqavilədə iki ölkənin Konsulluq Konvensiyası haqqında xüsusi Konvensiya qəbul olunmuşdu. Müqavilənin qərarlarının formalaşdırılması, son tərtibi çox çətin işdir. Bu elmdir, böyük məharətdir. İndiyə qədər tərəfləri tam təmin edən, zərrəcə mübahisə doğurmayan qərarların qəbul olunduğu məlum deyil. Ona görə də deyirlər ki, hər bir müqavilə və onun qərarları birinci növbədə tərəflərin kompromisidir. Britaniya professoru F.Mann bu sahədə xüsusi tədqiqat apararaq yazır ki, hələ bir dənə də olsa, çoxtərəfli Konvensiya tapmadım ki, pis tərtib olunma nümunəsi olmasın. Bunların müddəaları çox vaxt təqribi başa düşülür, ciddi mübahisələr doğurur. Əlbəttə, bu şişirtmə də olsa müəyyən həqiqətə malikdir. Müqavilələrin, xüsusi ayrı-ayrı sahələrə dair müqavilələr hazırlamaq üçün müxtəlif sahələrdə geniş biliyə malik olmaq lazımdır, BMT-nin kosmik hüquq şöbəsinin müdiri, müqavilələrdə böyük təcrübəsi olan N.Yasentalyan göstərir ki, müqavilədə “hüquqi təmizliyə çalışmaq lazımdır. Lakin siyasi reallığı əks etdirməyən hüquqi perfeksionizm (təmtaraq) ən yaxşı hazırlanmış 135 ck k n 9li 8m yeti ^üsı ^•Plo Jh Mi •y^yan . effeekt verməz. Yekun hissəsi həmişə müqavilənin əhəmiyyəti və mahiyyətindən yaranır. Müqavilənin xarakteri yekun hissədə də özünəməxsusluqlar yaradır. Yekun hissəsi üçün tipik olan aşağıdakı suallar vardır: təraflarin
etmə, qoşulma); qüvvəyə minməsi, prolonqasiya, fəaliyyətinin dayandırılması; xüsusi qeydlər; izahlar; mübahisələrin həlli; yenidən baxma qaydaları; depoziioriya\ ratifikasiya sənədləri mübadiləsi və onların arxivdə saxlanma qaydaları; qeydiyyatdan keçirmə; mətnlərin audentliyi; əlavələrin statusu (hüquqi, əməli, əsas, köməkçi olması). Yekun hissəsi əminlik bildirən formula ilə bitir (corroboraiio). Bu, hər iki tərəfin bir-birinə əminlik bildirməsi ilə bitir. Bu, adətən aşağıdakı formula ilə ifadə olunur: ‘Təsdiq əlaməti olaraq səlahiyyətlilər bu Müqaviləni imzaladılar və öz möhürlərini ona vurdular”. Bu formulaya Müqavilənin imzalandığı yer, tarix, imza və möhür tarixi də daxildir. Bütün başqa atributlar kimi (ölk? və şəhər adlarının müxtəlif dillərdə müxtəlifliyi nəzərə aimmaqk məs., Macar-Venqriya; London-Ləndən və s.). Tarix də hər ölkəc qəbul olunmuş təqvim tarixi ilə göstərilməlidir (miladi - 200 müvafiqdir h.q.- 1416). Çoxtərəfli Konvensiyalar ya Konfran keçirilməsi tarixi ilə göstərilir, ya da imza üçün açıq olan tarix* yazılır. Nadir hallarda müqavilədə yekun qərarı olmur. Belə müqavilənin fəaliyyəti haqqında notalarla mübadilə olunanda ehtiyac olmur. Lakin belə halda da notada bu və ya başqa q? da öz əksini tapa bilər, məsələn, müqavilənin tətbiqinin baş tarixi və s. Notalardan başqa müqavilə üçün vacib elementlərdən imzadır. Müqavilələrin yazılı, lakin imzasız qəbulu, ya
Bu hal istisna təşkil edir. Tərəflərin möhürlərinin vurulm deyil. Möhürün olmaması müqavilənin məcburi tətbiqi tk ola bilməz. Bu məsələ bu şəkildə BMT-də Mü' 138 Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|