H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əlavələrin imzalanması vacib deyil.
saymaq olmaz. Onlar əsas müqaviləyə daxil olurlar və özləri də əsas müqaviləni təşkil edirlər. Avropada adi silahlı qüvvələrə dair 1990 il müqaviləsinə bir neçə silahlar və silahlı qüvvələr növlərinə aid olan protokollar, müqavilələr daxil edilmiş və qeyd olunmuşdu ki, “bu sənədlərin hər biri bu Müqavilənin ayrılmaz hissələridir” (maddə I.3.). Burada əlavələri bir neçə müstəqil müqavilə təşkil edir ki, onlar da mövcud müqavilənin eyni hüquqlu tərkib hissələri sayılırlar. Əlavələrdə verilən sərhəd xətləri haqqındakı xəritələr həmişə mühüm əhəmiyyətli əlavələr hesab olunublar. Azərbaycan ilə Rusiya arasında sərhədlərin demorkasiya sxemi, Azərbaycan - Gürcüstan sərhədlərinə dair xəritələr və s. bu qəbilədəndir. Beynəlxalq Məhkəmənin 1999 il qərarına əsasən (bundan əvvəl 1986-cı il qərarı var) “əyər xəritələr Müqaviləyə əlavə olunursa onlar Müqavilənin ayrılmaz hissələridirlər”. Əlavələr bütün Müqaviləyə əlavə olunduğu kimi onun ayrı- ayrı fəsil, bölmə və maddələrinə də əlavə ola bilər. Əlavələr adətən əsas mətnlə bağlı olur və müqavilə ilə bərabər “öz ömrünü yaşayır”. Lakin elə maddələrə dair qərarlar vardır ki, həmin maddəyə öz əlavəsi olunur; məhz bu məsələyə aid qeydləri və s. buna misal ola bilər. Müqaviləyə Əlavələrin imzalanması vacib deyil. Bununla belə imzaların olması arzuolunandır. Bu vacib deyil ki, müqaviləni imzalayanlar Əlavələri də imzalasınlar. Əlavələrdəki imzaları (əsas mətndən fərqli olaraq) möhürlə təsdiq etmək qəbul olunmamışdır. Onlar əsas mətnin ayrılmaz hissələri olduqları üçün buna ehtiyac yoxdur. Müqavilələrin bağlanması üçün dövlətlər uzun və çətin proses keçməli olurlar. Bu cəhətdən Rusiya ilə Əfqanıstan arasında 1921 T Cİ ildə bağlanan dostluq, mehriban qonşuluq və qarşılıqlı yardım haqqında müqaviləsinə qədər keçilən çətin yola bir nəzər kifayətdir. N. Nərimanov 1919-cu ildən bu iki ölkə arasında belə vacib bir müqavilənin imzalanmasında böyük rol oynayır. İmzaya qədər çətin bir tarixi yol keçən bu prosesin Rusiya - Əfqanıstan diplomatik
(əlavənin) ratifikasiyasının vacibliyi qeyd olunubsa, onda belə düzgün fikir yaranır ki, tərəfiər üçün həmin bəyanat (əlavə) mövcud müqavilənin ayrılmaz hissəsi hesab olunur. Həmin Məhkəmənin fikrincə məzmunu və qəbul olunma zərurətinə görə birgə bəyanat (müqaviləyə əlavə olunmursa) interpretasiya (şərh etmə) xarakteri daşıyır. Elə bu vəziyyətdə də onu müqavilənin (hətta ayrıca bu göstərilməyibsə də) ayrılmaz hissəsi hesab olunmalıdır. Əlavələr hətta müqavilənin ayrılmaz hissəsi hesab olunduqda da fərqli cəhətlərə malikdir. Əsas məsələlər əsas mətndə izah olunduğu üçün ikinci dərəcəli məsələlər əlavədə şərh olunur, ona diqqət yönəlir. Belə olduqda çox vaxt əsas mətni əsas götürür və onun ə.sasında əlavədəki məsələni şərh edirlər. Fikirlərdəki fərqlər ciddi olanda Müqavilənin əsas mətni birinci götürülür. Müqavilələrdə qərarların siyasi avtoriteti də nəzərə alınmalıdır. Bəzən mühüm bir siyasi razılaşma haqqında əsas mətndə yox, əlavədə qərar qəbul olunur. Bu, o zaman edilir ki, bu mühüm siyasi məsələ haqqında tərəflərin fikri hər iki (ya çox) tərəfin ictimayyətindən gizli qalsın. 1927-ci ildə Polşa SSRİ ilə müqavilə bağlayarkən tələb edir ki, Millətlər Liqası sözünə istinad əsas mətndə göstərilsin. SSRİ bu beynəlxalq, təşkilatı tanımadığından buna etiraz edir. Lakin Kompromis nəticəsində tərəflər qərara gəlirlər ki, bu məsələ - yəni ad Əlavələrdə verilsin. Əlavələrin növləri müxtəlifdir. Bunlar aşağıdakılar ola bilər: əlavə müqavilə, protokol, protokol imzalanması, əlavə maddələr, notalar mübadiləsi, coğrafi xəritələr, sərhədlərin təyini, cədvəllər və sxemlər, xüsusi təyinatlı qərar, siyahılar, məsul, ya vəzifəli şəxslərin şəxsi vəsiqələrinin surəti, və s. Əlavələrə həm də aşağıdakılar aid ola bilərlər: qeyri-hüquqi aktlar, qətnamələr, bəyanatlar. Bunların hamısının Müqavilənin şərhi üçün əhəmiyyəti vardır. Bəzən belə nümunəyə də rast gəlmək olur.: Beynəlxalq müqavilə Birgə Bəyanata əlavə şəklində qəbul olunur. Məsələn, 3 mart 1959 ildə Sovet - İngiltərə bəyannaməsinə mədəniyyət sahəsində Müqavilə əlavə olunmuşdu (adətən, göstərdiyimiz kimi, əksinə olur). Bəzən bir müqaviləyə bir neçə müqavilə əlavə olunur. Bunları heç əlavə də 141 hüquqi statusuna tamamilə uyğyndur. Məsələn, 1992-ci il Açıq Səma haqqında Müqavilədə deyilir: “Hər bir Əlavə və onunla bağlı olan Qoşmaca mövcud Müqavilənin ayrılmaz hissəsidir”. Əyər belə göstərilməsə Əlavələrin hüquqi gücü olmazdı.' Bəzən müqavilələrin əsas mətnində göstərilir ki, “müqaviləyə əlavə” məfhumunun tam formal və hüquqi mənası vardır. Elə bir Müqavilə yoxdur ki, əyər onun əlavəsi varsa, bu barədə əsas mətndə qeyd olunmasın. Beynəlxalq müqavilələr təcrübəsində bunu təsdiq etməyən fakta, ya müqaviləyə az rast gəlinir. Təcrübə göstərir ki, əlavənin mövcudluğu və onun hüquqi statusu bəzən əsas mətndə yox, əlavənin özündə verilə bilər. A.N.Talalayev göstərir ki, “Beynəlxalq Müqavilənin əlavəsi o zaman müqavilənin ayrılmaz hissəsi sayılır ki, bu haqda ya Müqavildə, ya da əlavə bu barədə xüsusi qeyd oluna”. Müqavilədə əlavələr haqqında qərarın necə olması məsələsi müxtəliflik doğurur. Bəziləri hesab edirlər ki, əyər bu əlavənin hüquqi rolu əsas mətndə göstərilirsə, onda bu əlavə də hüquqi sənəddir. Bəzilərinə görə isə əsas mətndə əlavənin adı çəkilibsə və ona istinad olubsa onda o, hüquqi məna kəsb edir. Əlavələr haqqında diplomatik təcrübə aşağıdakı qaydalara rəayət edir: Əyər müqavilənin ayrılmaz hissəsi sayılan əlavədə mühüm əhəmiyyətli qərarlar varsa onda əsas mətndə aşağıdakı formulirovka (cümlə, ifadə) verilməlidir: “Əlavə, mövcud Müqavilənin ayrılmaz hissəsidir”. Belə növlü əlavələr adətən tərəflər tərəfindən imzalanır. Əyər Əlavənin ratifikasiyası haqqında qeyd göstərilibsə onda bu əlavə Müqavilənin ayrılmaz hüquqi hissəsi adlanır və müqavilə ilə birlikdə hüquqi gücə malikdir. Əyər əlavələr coğrafi xəritələr, cədvəllər, sənədlərin nümunələri və s-dən ibarətdirsə bu zaman müqavilə onlara yalnız istinad edir. Bunları müqavilənin bir hissəsi hesab etməyə kifayət edər. Adətən bu tipli əlavələri imzalamırlar. Beynəlxalq Məhkəmənin qərarlarının birində qeyd olunur ki, əyər Müqavilədə bəyanatın
Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|