I bap. Berdaq hám qaraqalpaq jazba ádebiy tili a túrkiy tillerde kórkem shıǵarma tiliniń izertleniwi

G) Kásiplik sózler
Berdaq dóretpeleriniń sózlik quramında qollanıw órisi jaǵınan sheklengen belgili bir kásipke baylanıslı, sol kásipte islewshi adamlardıń tilinde jumsalatuǵın sózler de ushırasadı. Kásiplik sózlerdiń tiykarǵı ayırmashılıǵı olardıń kásiplik shekleniwshilik hám sáykes atamalardıń sıńarları xızmetin atqarıwında kórinedi²⁷⁰.
Shayırdıń shıǵarmalarında tómendegi kásip atamaları jumsalǵan: balıqshı /185/, qassap /185/, bazzaz /165/, temirshi /49/, qálpe /44/, diyxan /127/, baqsı /38/, dilmash /104/, diywan /104/, salıqshı /105/, palwan /105/, jılqıshı /T,2,252/ h.t.b. Diyxanshılıq kásibi menen shuǵıllanıwshı adamlar ushın tolıq túsinikli, olardıń tilinde jumsalatuǵın tómendegi sózler qollanılǵanın kóremiz:
Qarızǵarǵa qawın tiktik/58/,
Móldek salım dım bolıq dep,
Maqtansam jurt kúler bizge/BB/,
On qap shıqsa móldek salım/BB/,
Mardanlasam bir tam tolsa/BB/,
Sóytip jańalıq qılayıq /BB/,
Geshkirt alıp jetip bardım/BB/,
Terip atırman qawıǵın,
Shóp-shar menen qılawıǵın/BB/,
Jas bolsa keter mawıǵıp/BB/,
Qırmanshıǵa salım saldı/38/,
Suw kelmedi atızlarǵa,
Áspek boldı kúshi barǵa/58/.
Bul mısaldaǵı «qarızǵar», «bolıq», «móldek», «mardanlaw», «jańalıq», «geshkirt», «qawıq», «qılawıq», «mawıǵıw», «qos aydaw», «qırmanshı», «áspek» sózleri diyxanshılıq penen shuǵıllanıwshı adamlar tilinde jiyi qollanadı. «Bolıq» degen sóz «zúráátli», «mardanlaw» degen sóz «tazalaw», «suwırıp alıw», «jańalıq»-«taza zúráátten awqat tayarlaw» degen mánilerdi, «mawıǵıw» sózi ǵálle ónimlerin tolıq, jaqsılap keptirmey, jaslay jıynaw nátiyjesinde buzılıp zaya bolıw» degen mánilerdi bildirip kelgen. Sonday-aq, balıqshılıq kásibi menen shuǵıllanıwshı adamlardıń tilinde jumsalatuǵın tómendegi sózler qollanılǵan:
Sákireshme tolqın urıp tur/45/,
Múyten arbasın aydadı,
Súyek may menen mayladı/M/,
Balıǵın qaqlaydı qatını duzǵa/M/,
Shılım jibin belge baylap,
Marqa, súwen, sazan, jayın, shortanın,
Gileń óńkey balıqlardıń sultanın/1,127/,
Bir balıqshı mákan etken/185/,
Shılım tal esip ákesi,
Kóp shıpta toqıǵan eken/189/,
Qız toqıp jeken shıptanı/189/,
Kólge barıp qaza saldım,
Anda-sanda bórge aldım/52/.
Bul mısaldaǵı «sákireshme tolqın, arbanı súyek may menen maylaw», «balıqtı duzǵa qaqlaw», marqa, súwen, sazan, jayın, shortan, shılım jip, shılım tal, jeken shıpta, qaza hám bórge» sózleri usı taraw menen shuǵıllanıwshı adamlarǵa jaqınnan tanıs bolǵan, biraqta ulıwma xalıqlıq tilde, jámiyettiń barlıq qatlamları ushın túsinikli emes, kásipke baylanıslı leksikalıq birlikler bolıp tabıladı.