Ia9 -fesil-1: 9 qxd

Aşağıdakı cədvəldə fayllarla iş zamanı lazım olan daha bir neçə funksiya
haqqında qısa məlumat verilib.
1. Verilənləri fayldan daxil etməyin hansı üstünlükləri var?
2. Turbo Pascalda faylların hansı növləri var?
3. Turbo Pascalda mətn faylları ilə işləmək metodikası necədir və bunun üçün hansı
operatorlar nəzərdə tutulub?
4. Fayl dəyişəni nədir?
5. Faylın daxili və xarici adının mahiyyətini izah edin.  
Funksiya
Təyinatı
Eof
()
f fayl dəyişəni ilə bağlı olan fayl üçün End-of-
file
(faylın sonu) vəziyyətini bildirir: cari mövqe
göstərici faylın so nun dadırsa, yaxud fayl boşdursa,
True
, qalan hallarda isə False qiy mətini  qaytarır.
Erase
()
f
fayl dəyişəni ilə bağlı olan xarici faylı silir.
Rename
(,
)
Faylın adı dəyişdirilir.
MkDir
()
Yeni qovluq yaradır.
RmDir
()
Qovluğu uzaqlaşdırır. Bu zaman uzaqlaşdırılan
qovluğun içərisində altqov 
luqlar, yaxud fayllar
olmamalıdır.
1.
PASCAL
proqramlaşdırma dili
61

---

PRAKTİKUM
OPERATORLAR
1. Aşağıdakı komandaların icrasından sonra 
s
kəmiyyəti hansı qiyməti alacaq?
a) 
s  :=  7;  s  :=  23;
b) 
s  :=  1;  s  :=  s  +  3;
c) 
a  :=  2;  b  :=  5;  b  :=  b  –  a;  s  :=  b  +  a;
d) 
s 
:= 
0; 
k 
:= 
30; 
d 
:= 
k 
– 
5; 
k 
:= 
2*d;
s  :=  k  –  100;
2. Aşağıdakı operatorların icrasından sonra 
x
və 
y
dəyişənləri hansı qiyməti
alacaq? Dəyişənlərin qiymətləri yerlərini dəyişdimi?
x  :=  2;
y  :=  9;
x  :=  y;
y  :=  x;
3. Aşağıdakı operatorların icrasından sonra 
a, b, c
dəyişənləri hansı qiy -
mətləri alacaq (a = 1, b = 2, c = 3) ? 
a  :=  b;
b  :=  c;
c  :=  a;
4. Aşağıdakı operatorların icrasından sonra ekrana nə çıxacaq? 
a  :=  4;
Write_(a);_Write_(‘a’);_1.14.'>Write(a);
Write(‘a’);
1.14.
62

---

5. Aşağıdakı proqramın icrasından sonra ekrana nə çıxacaq? 
proqram Task5;
var
a,  b,  c  :  Integer;
begin
Write(1);
Write(2,  3);
WriteLn_;_Write_(8);_ReadLn_;_end'>WriteLn(4);
Write(5);
WriteLn(6,  7);
WriteLn;
Write(8);
ReadLn;
end.
6. Klaviaturadan 1, 2, 3 ədədləri daxil edilərsə, aşağıdakı proqramın icrasın-
dan sonra ekrana nə çıxacaq? 
proqram Task6;
var
a,  b,  c  :  Integer;
begin
WriteLn(‘Üç  tam  ədəd  daxil  edin’);
ReadLn(a,  b,  a);
c  =  a  +  b;
Write(‘a+b=’,  c);
ReadLn;
end.
7. Hansı ədədləri və hansı ardıcıllıqla daxil etmək lazımdır ki, aşağıdakı
operatorların icrasından sonra ekrana 123 çıxsın? 
Read (a,  b,  c);
Write (c,  b,  a);
1.
PASCAL
proqramlaşdırma dili
63

---

8. Proqramda olan bütün xətaları tapıb düzəldin. 
proqram Task8;
var
a;  b;  c  :  Integer;
begin
WriteLn(‘  Ədədi  daxil  edin  ’,  a);
ReadLn(a)
b  =  5;
c  =  ab;
WriteLn(a  ‘  *  ’  b  ‘  =  ’,  s);
ReadLn(a);
end.
9. Tam ədədin daxil edilməsini istəyən və həmin ədədin kvadratını, kubunu ek  -
rana çıxaran proqram yazın. Proqramın icrasının nəticəsi təxminən belə ol ma lıdır:
Ədədi  daxil  edin. 
4
4**2  =  16
4**3  =  64
Aşağıdakı proqram istifadəçidən cari aydakı günlərin sayını və bugünkü
günü soruşur, sonra isə cari ayın sonuna neçə gün qaldığı haqqında məlumatı
ekrana çıxarır. Proqramın 
sg
dəyişəni cari aydakı günlərin sayını,
bg
dəyişəni
bugünkü günü, 
qg
dəyişəni isə ayın sonunadək qalan günlərin sayını göstərir.
Proqramın necə icra olunduğunu yoxlayın.
proqram Task10;
var
sg,  bg,  qg  :  Integer;
begin
WriteLn(‘Cari  ayda  neçə  gün  var?’);
ReadLn(sg);
10.
64
Qeyd:    
– həlli ilə verilmiş tapşırıqlar. Onların həllinə diqqət yetirin və təhlil edin.
10.

---

WriteLn(‘Bu  gün  ayın  neçəsidir?’);
ReadLn(bg);
qg  :=  sg  –  bg;
WriteLn(‘Bu  ayın  sonuna  ’,  qg,  ‘  gün  qalıb’);
ReadLn;
end.
11. İstifadəçidən doğulduğu ili və cari ili soruşan, sonra onun yaşını ekrana
çıxaran proq ram yazın. Proqramın icrasının nəticəsi təxminən belə olmalıdır:
Hansı  ildə  doğulmusan? 
1994
İndi  neçənci  ildir?
2008
Sənin  bu  il  14  yaşın  var. 
12.
x
dəyişəninin hansı qiymətlərində aşağıdakı bərabərliklər doğru olacaq?
a)
x 
div 5  =  8
b)
50 
div x  =  7
c)
50 
mod x  =  7
d)
x 
div 5  =  x  mod 5
e)
20 
div x  =  20  mod x
13. Tutaq ki, 
S
dəyişənində beşrəqəmli ədəd saxlanılır. 
a
dəyişəni həmin
ədəddəki on minliklərin sayını, 
b
minliklərin sayını,
c
yüzlüklərin sayını, 
d
on -
luq ların  sayını, 
e
isə təkliklərin sayını göstərir. Aşağıdakı cədvəlin iki sütunu
arasında uyğunluq qurun.  
Əməliyyat
Dəyişən
s  div  100  mod  10
a
s  mod  10
b
s  div  10  mod  10
c
s  div  10000
d
s  mod  100  div  10
e
1.
PASCAL
proqramlaşdırma dili
65

---