İ.Əliyev, N. Ağamalıyeva, Ş. Alışanh m ə s’ul redaktor

osgor  və  m a tro s la r ın   osas  kütlosinin  bolşeviklorin  torofino 
keçmosi  sayosində  m ü m k ü n   oldu.  B akı  v ə   Y elisavetpol 
q u b e rn iy a s ın d a ,  h o m çin in   C ə n u b i  A z ə rb a y c a n   orazisindo 
y erləşdirilm iş  q a r n iz o n la rın   əsgorlori  P e t r o q r a d d a   inqila- 
bın  qolobosi  vo  B a k ıd a   h ak im iyyətin  S ov etlərin   əlinə 
keçm osi  xəbərini  rə ğ b o tlə   q arşılad ılar.
Eyni  z a m a n d a ,   1917-ci  il  noyabrın  2-dən  e ’tibaron, 
bir  çox  tə ş k i l a tl a r d a   v ə   m ü o ssisə lərd o   k e ç irilə n   iclaslarda 
"D aşnaksutyun" 
p a rtiy a sın ın  
üzvü 
o la n  
B ibi-Heybət 
fo h ’.oləri,  Bakı  H o m k a r l a r   ittifa q la rı  şurası,  b ank  işçiləri, 
m ü h ə n d is  
və 
te x n ik lo r 
ittifa q ı 
v ə  
s. 
bolşeviklorin 
foaliyyotini 
p is lə d ilə r.51 
1917-ci 
ilin 
m a rt 
ayından 
bolşeviklorin 
hakim iyyoti 
əlo 
keçirdiyi 
vax ta 
q əd o r 
m övcud  olduğu  m ü d d ə t d ə   Bakx  Soveti  q a rşıd a   qoyulan 
v əz ifələrin   heç  birini  holl  ed o   bilm ədi.  Onıın  fəaliyyəti 
kütlolordo 
g e td ik c o  
d a h a  
çox 
narazılıq  
tö rə d ird i. 
E sc r-m e n ş e v ik   b lo k u n u n   S o v e td ə n   çıxm ası  bu  prosesi 
d a h a   da  s ü r ’ə tl ə n d ir d i .  A y d ın   o lu rd u  
ki,  dinc  yolla 
S ovetdo  ü stünlüyü  s ax lam a q   ç ə tin   o la c a q d ır.  B ü tü n   siyasi 
o rq a n la rın  
loğv 
edilm osi 
prosesi 
b aş lan d ı. 
1917-ci 
il 
noyabrın  22-do  burju az iy an ın   hakim iyyət  orqanx  İctim ai 
to şk ila tla r  K o m itosi  ləğv  o lu n d u .  B u n u n la   da  Sovetlorin 
tokhakim iyyotliliyinin  b o r q o r a r  o lm as ın a  d o ğru  d a h a   bir 
ciddi  a d d ım   atıld ı.  Bolşevik  Sovetinin  y e g a n ə   m ü m k ü n  
roqibi  kimi,  F .X o y s k in in   rə hbərliyilə  fəaliyyot  göstəro n  
Şohor  D u m a sı  q a ld ı.  B aşq a  sözlo  S o v e td ə   bolşeviklərin 
h eg e m o n lu ğ u   v ə   to k p a rtiy a lı  siste m in   y a ra n m a s ı  u ğ ru n d a  
m üb aıizo   b aşlan d ı.
M o ’Ium 
o ld u ğ u  
kimi, 
F e v ra l 
in q ila b ın d a n  
sonra 
D u m a n ın  
s t a t u s u n d a  
dəyişiklik, 
y ə ’ni 
bu 
hakim iyyot 
t ə ’sisatının  onu  t ə d r i c ə n   siyasi  m ü b a riz ə   s ohnəsino  colb 
edə n  d e m o k r a t ik l o ş m ə s i  prosesi  baş  v e rm işd ir.  Seçkiqa- 
bağı  k a m p a n i y a d a   iştirak   e d ə n   12  m ü x tə lif  p a rtiy a   və 
q ru p la r  qey d iy y ata  a lındı.52
C əm iyyotin 
b ü t ü n  
t ə b ə q ə lə r i n ə  
bu 
vo 
ya 
başqa 
d orəcodo  t ə ’sir  e d ə n   ü m u m i  d e m o k r a t ik l ə ş m ə   prosesi 
bü tü n  
siyasi 
p a r ti y a la r ın  
m unisipal 
p r o q r a m la r ı n d a
seçkiloro  eyni 
m ü n a s ib ə tin  
-  yerli  id a rə   o rq a n la rın a  
seçkilərin  gizli  sosverm o  yolu  ilə  üm um i,  bərabor  və 
birbaşa 
seçki 
h ü q u q u  
ə sa sın d a 
keçirilmosi 
prinsipini 
müoyyonləşdiron  am il  idi.  B ü tövlükdo  iso  p ro q r a m la rd a  
çoxlu  fo rq lə r  v a r d ı.  B elo  ki,  sosialist  blokunun  (eserlərin 
vo 
m e n ş e v ik lə rin ) 
vo 
M ü so lm a n  
ictimai 
toşkilatları 
Komitosinin 
(b u n la r ın  
p ro q ra m ı 
m üsavatçılarla 
tam  
üst-üstə  d ü ş d ü y ü n d ə n ,  seç k ilo rd ə  vahid  siyahı  ilo  çıxış 
etdilor) 
bolədiyyo 
p r o q r a m la rın ın  
hoyata 
keçirilm əsi 
mövcud 
q u r u l u ş  
ş ə r a i ti n d ə  
n o z ə rd ə  
tu tu ld u ğ u  
hald a 
bolşeviklor  b ild irird ilə r  ki,  o n la rın   munisipal  pro q ram ın ın  
hoyata  k e ç irilm ə sin in   ə n   m ü h ü m   şərti  siyasi  hakimiyyətin 
p ro le ta ria tın   əlino  keç m ə sid ir.
H akim iyyət 
u ğ r u n d a  
m übarizo 
ap arılan 
o k tyabr 
günlərindo  yalnız  ş o h ə r d ə n   o la n   seçicilorin  iştirakı  ilə 
D um aya  seç k ilo r  keçirildi,  ş ə h ə r  idarosi  dairəsino  daxil 
edilmoyən  ş o h o ro tra fı  sən a y e  z ona la rının  ohalisi  şohər 
ohalisi  siyahısına  daxil  edilm odi.  I l e ç   bir  partiya  ü stünlük 
qazana  bilmodi,  lakin  bolşeviklor  16  faiz  səs  toplaya 
bildilor,  bu  d a   b aşq a  p a rtiy a la ıın   topladığı  soslordon  bir 
q əd ə r  çox  idi.  D igor  to şk ila tla r  ayrı-ayrı  deyil,  siyasi 
bloklar  f o r m a s ın d a   çıxış  edird ilər:  m ü səlm an   toşkilatları
10  m in d ən   sox  səs  a ld ıla r.53
L akin 
D u m a m n  
so n ra k ı 
iş 
prosesi 
göstordi 
ki, 
başlanm ış 
d e m o k r a t ik l ə ş m ə  
prosesləri 
D um anın 
özü 
to rəfin d ə n   ləngidilir.  O n u n   iclaslarında  tez-tez  D u m an ın  
köhno  re jim d o   fəaliyyotinin  qeyri-m üm künlüyü  b aro d ə  
siyasi  x a d im lə rin   -  D u m a   fraksiyaları  n ü m ayondələrinin 
səsləri  eşid ilird i.  Voziyyotdon  çıxmaq 
üçün  D um anın 
b a ğ la n m a s ın d a n   b a ş q a   hcç  bir  •  toklif  verilm irdi.  Eyni 
za m a n d a,  h ə lo   1918-ci  ilin  əvvəllorindo  heç  bir  siyasi 
partiya,  o  c ü m lo d o n   bolşeviklərin  özlori,  1918-ci 
ilin 
yazında  ş ə h o r d ə   h ak im iyyətin  bolşeviklorin  əlo  keçiro- 
cəyini  g ü m a n   e t m ird ilə r.
1917-ci  il  d e k a b r ı n   12-13-do  bolşevikloıio  m üsavatçılar 
a rasın d a 
m ü n a s i b ə tl ə r i n  
gərginloşdirilmosi 
ş ə r a itin d ə  
dəyişdirilmiş 
seçki 
qaydası 
əsasında 
Bakı 
Sovetino 
seçkilor  k e ç irild i.  N ə tic ə l ə r   m üsavatç ılar  üçün  heç  də

---