İ.Əliyev, N. Ağamalıyeva, Ş. Alışanh m ə s’ul redaktor

1917-ci  ilin  s e n t y a b r ın d a   bu  k o m ito y ə   s e ç k ilə r  k e ç irildi. 
O n u n  
m ü s ə l m a n  
s o s ia l - d e m o k r a t la r ı n ı  
m ü d a f i ə  
e d ə n  
üzvləri  k o m i tə n in   t ə r k i b i n o   hor  siyasi  p a r ti y a d a n   bir 
n ə f ə r,  k ə n d lilo rin   3  n o fə r,  fə h lə lo rin   3  n ə f ə r   n ü m a y ə n - 
dəsini  daxil  e t m ə k   təklifi  ilə  çıxış  e td i l ə r .  İ c la s la rd a n  
birin d ə  
çıxış 
e d ə n  
N . N ə r im a n o v   f ə h lə  
v ə  
k əndli
n ü m a y ə n d ə l ə r i  
iştir a k   e t m ə d ik lo r i n ə   g ö ro   yeni  seçkiləri
t ə ’x irə 
salm ağı 
t ə k l i f  
e t d i . 
L a k in  
ü m u m i 
yığıncaq 
M .R ə s u l z a d ə n i n  
tək lifin i 
m ü d a f i ə  
e td i  
və 
seçkiləri 
k e ç ir d i.35 
Y e n i 
h e y ’ə t d ə  
m ü sa v a tç ıla r ın , 
ittih a d ç ıla rın , 
m ü s ə l m a n   e s e rlə rin ,  h ə m ç in in   B a k ıd a   fəaliyyət  g ö s t ə r ə n  
V o lq ab o y u   t a t a r l a r ı n ı n   "Birlik"  tə ş k ila tın ın   n ü m a y ə n d ə lə ri 
vardı.  A v q u s t u n   s o n l a r ı n d a   m ü h a r i b ə n in   ə ld o n   saldığı 
R u siy a d a   iq tis a d i  v ə   siyasi  vəziyyət  pisləşdi.  Bu  ş ə r a itd ə  
L .Q .K o rn ilo v  
M ü v ə q q ə ti  
h ö k u m ə ti  
d e v irm ə y ə  
cəhd
g ö stə rd i.  G e n e r a l   K orııilovun  qiyamı  d e m ə k   o l a r   ki. 
b ü tü n  
siyasi 
p a r ti y a la r  
to rə f in d ə n  
pisləndi. 
E s e r lə r
yaxınlaşan  to h lü k ə   q a rşısın d a   b ü tü n   qü v v ələri  ək sinqilabla 
m ü b a riz ə y ə   y ö n o ltm ə k   ü çü n   sosialistləri  k ö h n ə   ixtilafları 
u n u tm a ğ a ,  b ü tü n   ra y o n la rd a   o n la rın   daxil  olacağı  xüsusi 
S ovetlər  y a r a t m a ğ a   ça ğ ırırd ı.  M e n ş e v ik lə r in   və  ese rlərin  
t ə ’kidi 
ilə 
B akı 
Sovetinin 
İcraiyyə 
K om itəsi 
İctim ai 
tə ş k ila tla rın   İcraiyyə  K o m itə s in ə   t a b e   o la n   "Ə ksinqilaba 
qarşı  m ü b a riz ə   üzro  M ə rk ə z i  büro"  yarad ılm a sı  h a q q ın d a  
q o ra r  qobul  e td i.  Bu  q ə r a r   b ü ro n u n   m ü s təq il  o rq a n  
olm asını  tələb   e d ə n   bolşeviklərin  e ’tira z ın a   səb ə b   oldu. 
M ü b a riz ə   qızışdı.  B olşeviklər  Sovetin  1917-ci  il  30  avqust 
tarixli  iclasında  öz  təkliflorini  yenidon  iroli  s ü rd ü lə r  və 
cse rlərin   to ro d d ü d ü   o n la ra   63  səso  qarşı  94  səslə  bu 
toklifi  keçirm oyo  im k a n   v e r d i.36
1917-ci 
il  se n ty a b rın  
1-də  Sovetin 
qapalı  iclasında 
m cnşcviklorin 
toşobbüsü 
ilə 
bolşevik 
q o tn a m ə s i 
loğv 
olundu. 
Sovet 
m üvəq q o ti 
h ö k u m ə to  
tam  
e ’tim ad 
göstordiyini  bildirdi.37  Bu  h a ld a   m e nşeviklor  Kornilov 
qiyam ına  qarşı  çıxış  e d ə n   burjuaziya  q ru p ları  ilə  birgo 
h ərokot  siyasəti  yeridirdilor.
E s e r lə r   p artiy a sı  Şurası  ö zünün  1917-ci  il  30  avqust 
tarixli 
iclasın d a 
əksinqilabla 
m übarizə 
üçün 
büro 
yaradılm a sı  h a q q ı n d a   Bakı  Soveti  İcraiyyə  Komitosinin 
tə ş ə b b ü s ü n ü   m ü d a f i ə   etd i.  Milli  p artiy a la ra  m ünasibətdo 
öz  ta k t ik a s ı n a   sadiq  qalan   Sovet  öz  eser  nüm ayondo- 
lərinin  bu  k o m ito d o   iştirakını  arzu o lu n m az  hesab  edirdi. 
A n c a q   h a d isə lə rin   so n ra k ı  gedişi  kornilovçuluğa  qarşı 
m ü b a riz ə d ə   K o m itə n in   qətiyyət  göstordiyini  sübut  etdi. 
M ü sə lm a n la r,  xüsusilə  C ənubi  Q a fq a z   m üsolm anları  üçün 
K ornilov 
qiyam ı 
son 
d ə r ə c ə  
n a r a h a tç ıh q  
mənbəyino 
çevrildi,  ç ü n k i  o n u n   baş  tutacağı  təq d ird ə ,  m üsəlm anların 
m uxtariyyət  ü m id lə rin ə   son  qoyula  bilərdi.
M ü s ə lm a n   ictim ai  təşk ilatları  Şurasının  Bakı  İcraiyyo 
K o m itəsi  1917-ci  il  avqu stu n   29-da  əksinqilabi  qiyamı 
q ətiyyətlə 
pislədi 
vo 
M ü v ə q q ə ti 
hökum oti 
tam am ilə 
m ü d a fio   etdiyini  bildirdi.
B akının  m üsolm an 
ra y onla rında  "Müsavat"  partiyası 
t ə r ə f i n d ə n   m itin q lə r  təşkil  edildi,  onun  s e n ty a b n n   1-do 
keçirilən  k o n fr a n s ın d a   isə  inqilabı  m ü d a fiə   etm ok  üçün 
p artiy a 
M ərkozi 
K om itosinin 
lazım 
gəldikdo 
partiya 
ü zvlərinə  silaha  əl  a t m a q   çağırışı  da  daxil  olm aqla 
b ü tü n   z ə ru ri  təd b irləri  görməsi  h aq q ın d a  qorar  qəbul 
etd i.  L akin  bu  da  e s e r   vo  m enşeviklərin  Azərbaycan 
milli 
h ə r ə k a t ı n a  
m ü n a sib ə tin ə  
dəyişiklik 
gotirmədi. 
K ornilov  g ü n lə r i n d ə   təşkil  olu n m u ş  əksinqilaba  qarşı 
m ü b a riz ə   B ü ro s u n a   m üsavatçıları  daxil  etm ədilər.  Buna 
bax m ay a raq ,  "Müsavat"  fəal  m övqe  tutdu.  Kornilovun 
fitn ə k a rh ğ ı 
u ğ u rsu z lu q la 
q u rta rd ı, 
lakin 
bu 
hadiso 
M ü v ə q q ə ti  h ö k u m ə tin   mövqeyini  sarsıtdı.  Kornilova  qarşı 
inqilabi  q üvvələrin  səforborliyi  gedişində  yaranm ış  şərait, 
bolşeviklərin 
n ü fu z u n u n  
güclonm osinə 
köm ək 
cdirdi. 
O n lar 
fə h lə lə rin  
h ü q u q u  
u ğ ru n d a  
Rusiya 
sosialist 
partiyalarının  m ü b a riz ə   p ro q ra m ın a   tə ro fd a r  çıxdılar  və 
sentyabrın  s o n la rın d a   B akıda  başlanmış  ümumi  to’tili 
tam   m ü d a fiə   etd ilə r.  Bakı  Sovetində  vəziyyət  gərginloşdi. 
B ütün  ölk ə  kimi,  Sovet  də  həyəcan  içindo  idi.  Siyasi 
hadisələ r  çox  s ü r ’əlo  dəyişilir  və  kütləlor  torəfindon  tam 
d ərk   o l u n m u rd u .  A z ərbayc anın  siyasi  xəritəsində  foallıq

---