İ.Əliyev, N. Ağamalıyeva, Ş. Alışanh m ə s’ul redaktor

üm idverici 
dcyildir. 
B olşcviklərin 
51 
sə s in ə  
qarşı 
m ü s a v a tç ıla r  21  sos  ald ıiar.  41  səs  almış  d a ş n a k la r ,  38 
səs  alm ış  sol  e s e r l ə r   v ə   28  səs  alm ış  sağ  e s e r l ə r   do 
m ü s a v a tç ıla r d a n  
i rə lid ə  
id ilə r. 
C ə m i 
11 
səs 
alan 
m e n ş e v ik lə r  m ü s a v a tç ıl a r d a n   g e r id ə   q a ld ıla r.54  S eçki  ılo 
ə l a q o d a r   S ovetin  1917-ci  il  31  d e k a b r   tarixli  iclasında 
çıxış  e d ə n   M .R ə s u l z a d ə   bəyan  etd i  ki,  "Sovet  d e m o k r a t ik  
əsa s la rla  
seç ilm ə d iy in ə  
v ə  
k ə n d lilə r 
b u r a d a  
təmsii 
o l u n m a d ığ ın a   g ö rə ,  p artiv a ,  hakim iyyəti  indiki  Sovetə 
v e r m ə k d o n   im tin a  ed ir."' 
L a k in   h ə m in   iclasın  s o n u n d a 
m ü s a v a t ç ıl a r   öz  q ə r a r l a r ı m   dəyişərok  bild ird ilə r  ki,  o nlar 
to n ə ff ü s   z a m a n ı  bu  m ə sə lə n i  m ü z a k i r ə   e d ə r ə k   hakim iy- 
yoti  S o v e tə   v e r m o k   m əsoləsini  m ü sb ət  həll  e t m ə k   və 
İcraiyyə  k o m ito s in ə   daxii  o lm a q   q ə r a r ı n a   g ə lm işlə r.56
Y eni  İcraiyyo  K o m ito sin o   6  n ə f ə r  bolşevik,  5  daşna k, 
4  sol  ese r,  3  sağ  es e r,  2  "Müsavat"  n ü m a y ə n d ə s i   daxil 
o ld u .57
Beloliklə,  1917-1918-ci  illərin  qışı  b ü tö v lü k d ə   Conubi 
Q a fq a z d a k ı 
h a d is ə lə rin  
gedişindo,  o 
c ü m l ə d ə n  
siyasi 
p a rtiy a la rın  
h o ro k o tin d ə  
ə k s  o l u n a n  
rə n g a r o n g   siyasi 
h a d isə lə rlo   x a r a k t e r i z ə   o lu n u r.  Bu  d ö v r d ə   diyarı  siyasi 
b ax ım d an  
iki 
hissəyo 
- 
C ə n u b i 
Q a f q a z d a  
Rusiya 
bolşcvizm inin  d a y a ğ ın a   çevrilon  Bakı  v ə   q a la n   bütün 
C ənubi 
Q a fq a z a  
b ö lm ə k  
o lardı. 
A y dın 
o lu rd u  
ki, 
hakimiyyoti  əlo  k e ç iro n   bolşeviklər  A z ə rb a y c a n a   m uxta- 
riyyət 
verilm osi 
ü çü n  
is la h a tla r 
k e ç ir m ə k  
fik rin d ə  
deyildirlər.  B unun  əvozindo  o n la r  bü tü n   in q ila bi-dem ok- 
ratik 
qüvvəlorin 
X a lq  
K o m issarları 
Soveti 
ə tr a f ı n d a  
birloşməsi  h a q q ı n d a   mosəloyo  t ə k r a r - t ə k r a r   qayıdırdılar.
1917-ci 
il 
d e k a b rın  
18-də 
V .L en in  
S.Şaumyanı
Z a q a fq a z iy a  
işlori 
ü z r ə   xüsusi  k o m issa r 
t o ’yin 
etdi,
P .C a p a rid z e   iso  o n u   Bakı  S ovetinin  sədri  v əzifəsində 
ovəz 
e td i. 
Bu 
d ö v r d ə  
m ü s av atç ılar, 
xüsusilə 
G ə n c ə  
m ü sav atç ıları  öz  foaliyyot  m ərkozlorini  B a k ıd a n   g e td ik co  
R usiya dan  u za q la şa n   bütöv  C onubi  Q a fq a z   re g io n u n a  
k e ç irm əy ə  b aşlad ılar.
R S F S R  
XKS-o 
t a b e   o lm a q   istəm əy ən  
və 
diyarı
anarx iy ad an   q o r u m a ğ a   ç a h ş a n   G ü rc ü s ta n   sosial-dem ok-
ra tik   partiyasının  (m enşeviklərin),  "Müsavat"ın,  "Daşnak- 
sütyun"un  v ə   sağ  ese rlərin   nü m ay ən d ə ləri  noyabrın  11-də 
T iflisdə  k e ç ird ik lə ri  m ü ş a v irə d ə   Rusiya  bolşevik  höku- 
m ətin in  
hakim iyyətini 
ta n ım a q d a n  
im tina 
etdilər 
və 
"Müstəqil 
Z a q a f q a z iy a  
hökum əti"  y a r a tm a q  
h aqqında 
q o ra r  çıx artd ılar.  N oyabrın  15-də  Z aq a fq a z iy a   Komissar- 
lığı  y aradıldı.  O n u n   tərkibino  G ü r c ü s ta n d a n   Y .Q eqeçkori 
(s ə d r)  və  A .Ç x e n k e li,  A z ə rb a y c a n d a n   F.Xoyski,  M.Y .Cə- 
fərov,  X .M əlik -A slan o v ,  e r m ə n ilə rd ə n   T .T er-Q azaryan, 
X .K arçiq y an ,  A . A q a c a n ,   sağ  e s e rlə rd ə n   D.Donski  və  s. 
daxil  oldu.5
R S F S R   t ə r ə f i n d ə n   t ə h lü k ə n i  n ə z ə rə   alan  Zaqafqaziya 
Kom issarlığı  D o n d a   vo  Şimali  Q a fq a z d a   ağqvardiyaçı 
h ə r ə k a t ı n   r ə h b ə r l ə r i   K ale d in ,  K araulov,  Filimonov  və 
b aşq a la rı  ilə  it tifa q   b ağ lam a q   m əq səd ilə  onlarla  əlaq ə 
y a ra td ı.  N o ya brın  28-də  T iflisdə  Q afqaz,  C ənubi  Rusiya 
və  U k ra y n a  
antibolşevik 
qüvvələrinin 
h ə rə k ə t  birliyi 
yaradılm ası  m ə s ə lə sin o   d a ir  m üşavirə  keçirildi.  D ekabrın 
6-da  Z a q a f q a z iy a   K om issarlığının  iclasında  Bakıda  və 
D a ğ ısta n d a  
voziyyət 
m ü z a k ir ə  
e d ilərk ən , 
bolşeviklərə 
qarşı  qəti  t ə d b ir l ə r   g ö rm ə k   b a r ə d ə   fikirlər  irəli  sürüldü.
Milli  Ş u ra la r  b ü tü n   v ə t ə n p ə r v ə r   qüvvələri  öz  ətra fın d a 
birləşdirir 
və 
y e r lə r d ə  
hakim iyyəti 
ələ 
ahrdılar. 
Bu 
c ə h ə t d ə n ,  B akı  M ü s ə lm a n   Şurasının  voziyyəti  çətin  idi, 
çünki  o n u n   q arşıs ın d a   bolşeviklərin  başçılıq  etdiyi  Bakı 
Soveti  kimi  g ü clü   bir  d ü şm ən   dayanmışdı.
Yerli  milli  ş u ra la r  milli  hərbi  hissələr  yaratm aq la 
m əşğul  o lu r d u la r .  İlk  milli  d o stolordən  biri  əvvəllər  ç a r 
o rd u su   b irlə ş m ə lə r in d ə n   birino  -  "Qafqaz  yerli  süvari 
diviziyası"na  daxil  olan   A z ərb ay c an   süvari  alayı  ("tatar 
süvari  alayı")  idi.  Ç a r   o rd u su   dağıld ıq d an   sonra  bu  alay 
A z ə rb a y c a n a   q ayıtdı  v ə   y a rad ılan   milli  silahlı  qüvvələrin 
tərk ib in ə  daxil  oldu.
Yeni  silahlı  d ə s tə lo rin   yaradılm ası  üçün  silah  çatm ırdı. 
B una  gö rə  də,  G ə n c ə   m üsolm an  şurası  ş əh ə rd ə  olan 
keçmiş 
o r d u n u n  
219-cu 
alayını, 
həm çinin 
Q a fq az 
cə b h əsin d ən   R usiyaya  qay ıd an   bir  n eç ə  hərbi  eşelonunu

---