Ii bo‘lim. Odam evolyusiyasi va ekologiyasi 4-bob. Odam evolyusiyasi va odam

o‘txo‘r va etxo‘r yirik hayvonlarni ommaviy qirish yoki ularni or-tiqcha ovlash – konsumentlar inqirozi. Bu tanazzul tufayli ovchilar va teruvchi-yig‘uvchilar jamiyatida qishloq xo‘jaligi inqilobi sodir bo‘lib, chorvachilik va dehqonchilik vujudga keldi;

sug‘oriladigan erlarning sho‘rlanishi – ibtidoiy dehqonchilik

inqirozi. Bu tanazzul tufayli dehqonlar va chorvadorlar jamiyatida obikor dehqonchilik, ya’ni sug‘oriladigan er resurslari cheklanib, lalmikor, ya’ni sug‘orilmaydigan dehqonchilikka o‘tildi;

• 
  o‘simliklar dunyosining yalpi yo‘q qilinishi yoki o‘rmonlarni yoppa-siga kesish – produtsentlar inqirozi. Bu tanazzul tufayli dehqonlar va chorvadorlar jamiyatida sanoat inqilobi sodir bo‘lib, ko‘mir va neft qazib chiqarish vujudga keldi;
  
• 
  biosferaning global ifloslanishi – redutsentlar inqirozi. In-dustrial jamiyatda ilmiy-texnika inqilobi yutuqlaridan noo‘rin foydalanish tufayli vujudga kelgan antropogen chiqindilarni (yangi, sun’iy materiallarni) redutsent organizmlar parchalay olmasligi oqibatida atrof-muhitning fizikaviy va kimyoviy ifloslanishi ro‘y berdi;
  
• 
  troposferaning issiqlik bilan ifloslanishi yoki iqlimning glo-bal o‘zgarishi – issiqlik inqirozi. Industrial va postindustrial jamiyatlarda vujudga kelgan antropogen bug‘li gazlar ta’sirida iq-limning global isishi sodir bo‘ldi;
  
• 
  tabiiy resurslar taqchilligi xavfi va ekotizimlarga ishonch hissining kamayishi – ekotizimlarning global inqirozi. Tabiiy resurslarning taqchillik xavfi tiklanmaydigan resurslarni tejash, ulardan faqat ehtiyojga muvofiq foydalanish va muqobil energiya turlariga to‘liq o‘tish orqali; ekotizimlarga ishonch hissining kama-yishi «jamiyat-tabiat» tizimida koevolyusiya va noosferaga o‘tish yo‘li bilan, ya’ni hozirgi davrda kuzatilayotgan va kelgusida sodir bo‘lishi kutilajak energetika va ekologik rejalash inqiloblari tu-fayli bartaraf etilishi mumkin (4.19-rasm).