Iii. Uluslararasi

34

III BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ

TÜRK DÜNYASI MƏDƏNİ İRSİ SİMPOZİUMU

oturduğu odanın etrâfını sabahlara kadar dolaşarak ağlardı. Görenlerin yüreklerini 

dağlardı. Bazen de hayretler içinde gaşy olub dalardı. Her tarafa hüzn ve kederler 

salardı.

Çeri-başı Câmi’i şerîfi’nde zikr ve tesbîhe şöyle başlardı: İbtidâ bütün mürîdân 

bir halka teşkîl idüb ayakda durur. Yalnız mihrâbın önünde iki adam sığacak kadar 

yer bırakılırdı. Buraya Şeyh Efendi gelir başından fes ve sarığını çıkarır, bir külâh-ı 

Nakşibendî giyerdi. Bundan sonra sağdan başlayub her mürîdin sağ ayağının ucuna 

basar kulağına birşeyler okur ve üflerdi. Mürîd üflediği anda âdeta bir tulum gibi 

kabarub şişer, vecde gelür haykırırdı. Bu amelîye solda biter,  bundan sonra kendisi 

elinde uzunca bir tesbîh ile halkayı devr iderek beyitler okur, bazen de yanık yanık 

ağlar, Allâh diyerek göz yaşları dökerdi.

Mürîdânın  her  biri  kuşların  ve  hayvânâtın  terennümâtını  âdeta  taklîd  iden 

seslerle  haykırırlardı.  İçlerinde  bayılup  düşenleri  olurdu.  Bu  tertîb  üzere  cereyân 

iden  ezkâr  ve  tesbîhât  iki  saât  kadar  devâm  ider,  zikrin  hitâmında  Şeyh  Efendi 

giderken düşenlerin göğüslerine basar, bayılanlar ayulub kalkardı.

Şâyân-ı dikkatdir ki kendi Şeyh-zâdesi es-Seyyid Ahmed Hulûsî Efendi şeyhinin 

dâmâdı ve kendi Şerik-i dersi Hâcı İsa Efendi, diğer şerik-i dersi olan Şirvânî Hâcı 

Mustafa Efendi ile araları açıkdı. Bunlar kimseye la’net itmezler Ashâb-ı Rasûlullah’a 

hürmet iderlerdi.

Bunların Şeyh Efendi hakkındaki isnâdât-ı mahûdeye gelince köylerdeki şiâîlere 

gönderildiği  söylenen  tezkîreler  herhalde    efsâneden  ibâretdir  Esliha-i  memnua 

idhâline hâcet yokdu. Çünki Devr-i Hamidî’de Çerkeslerle Şirvânîler zâten müstesnâ 

bir sûretde müsellâh gezerlerdi. 

Ancak Şeyh Efendi’nin hâl ü kâlı bütün mürîdân ve şîânın müttehidâne hareket 

ve kıyâm itmelerini tervîce hâdim idi. Mürîdânın “ba’zı taşkınlıkları silahlar işler 

kamalar parıldarsa Şeyh Efendi’nin kerâmetlerini tasdîk idersiniz diye alenen 

sözleri herhâlde boş değildi.

Hattâ  Merzifon’dan  kaldırılub  Samsun’a  giderken  araba  içinde  yazdığı  ve 

dîvânının  başında  basdırdığı  şu  Beyitleri  Şeyh  Efendi’nin  zamirinde  cevelân  iden 

ümid ve hareketlere âdetâ bir tercümân olmaktadır.

Çıkmadı sâhib-i da’vâ ne ‘aceb * 

Açmadı bayrak bâlâ ne ‘aceb

Çıkdı çün fırka-i deccâl velî

Çıkmadı Mehdî Mesîhâ ne ‘aceb

Atdı ateşlere Nemrûd bizi 

Gelmedi bir Halîl-âsâ ne ‘aceb

İrdi Fir’avn bizim dâdımıza 

İrmedi bir yed-i beyzâ ne ‘aceb

Dîvler aldı bütün etrâfımızı 

Kılmadı bir isr-i esmâ ne ‘aceb 

Olmadı millet-i İslâm kümek

********

 

******** Kümek: Yardım ve muâvenet ve iâne demekdir.

---

35

III BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ

TÜRK DÜNYASI MƏDƏNİ İRSİ SİMPOZİUMU

İrmedi bir meded âyâ ne ‘aceb

Olmadu dîn-i mübîn nakdi revâc 

Kalmadı revnak-ı garrâ ne ‘aceb 

Bulmadık bir zafer âyâ ne içün 

İrmedi nusret-i Mevlâ ne ‘aceb

Ey Nigârî kadir-i mîrim içün 

Tevbe kıl söyleme hâşâ ne ‘aceb

Hazret-i  Mîr  Hamza  Nigârî  Efendi  cedd-i  ulâsı  olan  emirü’l-mü’minîn 

Aliyyilmurtezâ  Efendimiz  Hazretleri’ne  karşı  isyân  bayrağını  kaldıran  Muâviye 

bin Ebî Süfyân, Amr ibnü’l-Âs, Mervân bin el-hakem ve emsâline, Cemel ve Sıffîn 

ashâbına lânet iderdi. Emâret ve saltanat dâiyyesiyle kıyâm iden bu zevâtın efâl ve 

harekâtı  uğrunda  binlerce  ehl-i  îmân  ve  ihvân-ı  dîn  şehîd  ve  maktûl  olmuşlardı. 

Bu  şehîdler  içinde  Hazret-i  Ali  ile  oğulları  olan  sıbt-ı  Nebevî  Hasan  ve  Hüseyin 

Radiyallâhu anhumâ hazreti de vardı.

Cenâb-ı  Muâviye  ve  Mervân  ile  evlâd  ve  ensâbı  tâm  altmış  yıl  minberlerde 

Ali  melâ’ü’n-nâs  Hazret-i  Ali’ye  şetm  ü  la’net  itmişler.  Evlâd-ı  kirâmına  pek  fecî 

işkenceleri revâ görmüşlerdi. Bunlardan işkenceler içinde şehîd olanlar da çokdu.

Sohbet-i  Nebevî’ye  hürmetine  onların  efâl  ve  seyyiâtını  ictihâda  haml  iderek 

hoş  görenler,  bunları  sevmeyen,  sevmediklerini  de  uğrunda  kimsenin  burnı  bile 

kanamayan, yalnız la’netle anlatan evlâd-ı Âli’yi muhabbet-i nebevîyye hürmetine 

hoş görmelidirler. 

Şetm ü la’net hadd-i zâtında kötü bir şeydir. Dînen ve ahlâken mazmûm bir 

hareketdir. Hassaten ehl-i îmân ve Ashâb-ı Rasûlullâh oldukları ‘ulemâ-yı ehl-i sünnet 

nezdinde  muhakkak  ve  müttefik  olan  zevât  aleyhinde  şetm  ü  la’net  mugayyir-i 

emr-i Rasûlullâh olarak daha fenâ bir hasletdir. Ahlâk-ı Muhammediyye’yi bundan 

siyânet itmek de birer vecîbe-i zimmetdir. 

Fakat bu luzûmu idrâk itmeyerek şetm ü la’net idenlere karşı şetm ü la’net de bir 

mukâbeledir. Bu mukâbeleyi hoş görmeyenler el-bâdî-i azlem diyerek ilk defa şetm 

ü la’net idenleri de hoş görmemelidirler.

Şeyh  Efendi  ve  mürîdânı  bu  mukâbele-i  lafziyyeyi  müfritâne  bir  sûretde  ileri 

götürüb ahlâk-ı umûmiyyeyi tehdîde kadar vardılar. Tabiî ‘ulemâ fırkası da ahlâk-ı 

umûmiyeye fenâlıkdan siyânet kasdıyla müdâfaayı müfritâne ileri götürüb taassuba 

kadar gitdiler.

Ulemânın kürsîlerde va’z ü nasîhâtı mezheb-i ehl-i sünneti müdaffa’ası Hazret-i 

Mîr-i Nigârî’ye pek ağır gelir, Hazret de onlara ağız dolusu hicv iderek intikâm alırdı. 

Şu iki beyiti o hicviyyâtındandır. 

Dime şâir sözüdür sanma yalan 

Vâ’ize yem gerek ve eşşege palân

Sofiye lokma gerek zehr ide 

Çerçîye pâra ılâncıya ılan

Vâiz  dediği  fazlı  meşhûr  Hâce-zâde  İbrahim  Efendi’dir.  Yörgüç  Paşa  Câmi’i 

---