Iii. Uluslararasi
Yüklə 6,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dos. Dr. Tünzalə Yusifova ADPU Şamaxı filialının direktoru
- SEYİD NİGARİNİN TƏSƏVVÜFİ GÖRÜŞLƏRİ Seyyid Nigari’s Mystic Thoughts Dos.Dr. Nəzakət MƏMMƏDLİ
12 III BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ TÜRK DÜNYASI MƏDƏNİ İRSİ SİMPOZİUMU tarixini əks etdirən abidələrdən biri də qədim Şamaxı Cümə Məscididir. Möhtərəm Prezident Cənab İlham Əliyevin göstərişi ilə İslamın ilk qədim məscidlərindən olan Şamaxı Cümə məscidinin bərpası ümumbəşəri hadisə olmuş, açlışında dünyanın tanınmış din xadimləri iştirak etmişlər. Şamaxıda yerli türk mənşəli əhali ilə yanaşı, yəhudilər, xristianlar sülh, əmin-amanlıq şəraitində yaşamışlar. Tarixi mənbələrdə Şamaxının küçə və məhəllələrinin adında da bu yaşamaqdadır: Cuhudlar məhəlləsi, malakan- lar küçəsi, tatarların yeri və s. qeyri millətdən olan insanlar yerli əhalinin dilini mənimsəmiş, adət-ənənəsini öyrənmiş özünə məxsus inanc, etiqad və milli mənsubluğu da qoruyub saxlaya bilmişdir. Bu, tarixən Şamaxı və onun bağlı olduğu Şirvan ərazisi üçün xüsusi ilə fərqləndirici faktdır. Bu mənada qədim elm, mədəniyyət mərkəzi Şamaxı Həmzə Nigari Türk Dün- yası Mədəni İrsi Simpoziumunun keçirilməsi ələmatdar hadisə olmaqla ya- naşı, həm də məntiqidir. Bir çox tədbirlərə ev sahibliyi etmiş Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Şamaxı filialının tarixində ilk dəfə belə bir beynəlxaq simpoziumun keçirilməsi xüsusilə əlamətdardır və gələcəkdə belə tədbirlərin keçirilməsi üçün uğurlu başlanğıcdır. Dos. Dr. Tünzalə Yusifova
13 III BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ TÜRK DÜNYASI MƏDƏNİ İRSİ SİMPOZİUMU
Seyyid Nigari was a member of Naqshbandi sect as a great Sufi poet. The Naqshbandi sect is a current of thought playing a very important role in the history of Muslim and Turkish philosophical thinking. It traces its spiritual lineage to Prophet Muhammad, Abu Bakr, and Hazrat Ali. The genealogies called “Silsilah- sharif” and “Silsilat al-Dhahab” (Golden Chain) mention the names of the great founders of the Naqshbandi sect in a chronological order. Vahdat-i Vucud philosophy has a special place in the literary activity of Nigari. The relations between Khalig (Creator) and makhlug (creature) are reflected with the words “nagsh” (ornament) and “Naggash” (Ornamenter). These words describe the ties between Alemi-Kull and alemi-cuz. A wise ashik (lover) should pay attention to the Naggash, but not the nagsh. According to the poet, as all creatures reflect God’s power, they deserve to be loved. The poet considered human face as a manifestation of the Truth (God) and therefore, he saw Holy Koran in human face and Koran ayets (verses) in the separate traits. Furthemore, it is possible to notice the influences of great thinkers such as Ibn-al Arabu and Imam Gazali on Nigari’s thoughts. In his works, Nigari remembered B.Naqshibandi, the Founder of the Naqshibandi sect, and his follower I.Shirvani with deep respect. Seyyid Nigari also held Mevlana’s character and literary activity in high esteem. The poet call people not to prefer the material world, not to love material richness. Nigari thought that the people should avoid love for material things and not obey anyone else except God. Each of his ghazals refers to one or more Koran ayets. His source of inspiration was mystery and philosophy of Koran. In his work named “Nigarnama” the poet described the stages which the salik passed. As in most of the mystical works, in “Nigarnama” the spiritual path of the Lover of God consists of seven stages, too. After passing through the stages of wish, love, decency, belief of oneness of God, amazement, satisfaction, disappearance, and immortality the Salik meets with God. Mystic thoughts are also reflected in “Chaynama” allegorical work by Seyyid Nigari. The samovar symbolizes murshid (teacher), and the cups represent murids (students). The samovar which is full of water and fire embodies the ashik who is moved to tears and burst into flames of love. Scent, taste, and colour of tea typify divine mysteries; and honey, sugar, cream and others represent divine meanings which are interpreted by the murshid’s narrative. Comparison of tea with a rose and its scent are associated with Haqiqat al-Muhammadiyya. Although in Sufism the barrel house is described as a place where divine meanings are manifested, the tea set symbolizes a more decent and educated gathering. Seyyid Nigari böyük mütəsəvvif şair kimi, nəqşibəndi təriqətinə mənsub
14 III BEYNƏLXALQ HƏMZƏ NİGARİ TÜRK DÜNYASI MƏDƏNİ İRSİ SİMPOZİUMU olmuşdur. Nəqşibəndilik islam və türk fəlsəfi fikir tarixində son dərəcə önəmli bir yer tutan bir fikir cərəyanıdır. Nəqşibəndiliyin əsası Həzrət Peyğəmbərə, Həzrəti- Əbu Bəkrə və Həzrəti Əliyə dayanır. “Silsileyi-şərif” və ya “altun silsilə” adlanan şəcərələr nəqşbəndiliyin əsasında duran şəxsiyyətlərin adlarını tarixi ardıcıllığa əsasən sadalayır. Seyid Nigari: Nəsli İsmailsən, əsli-ərəbsən, Ali-Məhəmmədsən, alinəsəbsən. Müntəxəbsən, silsileyi-zəhəbsən, Ey Seyyid Nigari, ey Qarabaği! Bu təriqətin əsasını qoyan Bəhaüddin Nəqşbənd 1318-ci ildə Buxara ətrafında “Qəsri-Arifan” adlı bir yerdə dünyaya gəlmişdir. Təriqət zənciri Yusif Həmədaniyə yetişən bu vəli Seyid Əmir Külalə mürid olmuşdur. Çoxlu kəramətləri olmuşdur. 12 il Buxara mədərsələrini öz əli ilə silib-süpürmüşdür. (1388-ci idə dünyasını dəyişmişdir. Nəqşbəndilikdə xəfi zikrə üstünlük verilirdi. Əlhəmdülillah, Əlhəmdülillah Söylər vücudim təmamən Allah. Görsəm bir bəla zikrim hüveyda. Əlhökmülillah əlhökmülillah. Əlhəmdülillah Fikrimdir Allah, Fikrimdir Allah, əlhəmdülillah. Könlümdə valalh diladari-dilxah. Dildari dilxah könlümdə vallah Zikrimdir Allah hər bir məhəldə, Hər bir məhəldə zikrimdir Allah. Nəqşibəndliyin 11 əsası var. 1. Huş dər dəm. 2. Nəzər bər qədəm. 3. Səfər dər vəətən 4. Xəlvət dər əncümən. 5. Yadkərd. və s. Salik təmiz paltar geyinərək üzü qibləyə oturur, iyirmi dəfə istiğfar, bir Fatihə, 3 İxlas oxumalı, səssiz olaraq Allahı müəyyən bir sayda anmalıdır. Bundan əlavə toplu şəkildə 25 istiğfar, yetmiş doqquz “İnşirah”, min bir ixlas, 7 Fatihə, 100 salavat oxunur ki bu da “Xətmi-Xacəgan” adlanır. Seyid Mir Həmzə Nigarinin mənsub olduğu nəqşbəndi təriqətinin nümayəndələri Mövlana Cəlaləddin Rumi yaradıcılığına böyük rəğbət bəsləmişlər. Bəhaüddin Nəqşbəndin xəlifələri olan Məhəmməd Parsa, Yəqubi Çərxi Mövlananı çox sevər, məclislərində onun şeirlərini oxuyardılar. Daha sonra nəqşbəndi şeyxi Murad Molla hətta bir “ Darül-Məsnəvi”(Məsnəvi evi) tikdirmiş və orada Məsnəvi əsərinin oxunması, tədrisi və şərhi ilə məşğul olmuşdur. Əyyub Nişançı Nəqşi dərgahının şeyxi Kəşmirli Şeyx Murad da dərgahın kənarında tikilən “Darül-Məsnəvi”də “Məsnəvi” oxutdurardı. Mövləvi silsiləsinin eyni zamanda Yusif Həmədaniyə yetişdiyi haqqında rəvayət, mövləvilərin də nəqşbəndilər kimi on bir əsasa söykənməsi bu iki təriqət arasında yaxınlığln yaranmasına səbəb olmuş, bir çox nəqşbəndi şeyxləri həm də Mövləvi olmuşlar. Hətta nəqşbəndilər arasında belə bir qənaət mövcud olmuşdur ki, Mövlananın “Divani-Kəbir”ində Xacə Bəhaəddin Nəqşbəndin dünyaya gələcəyi müjdələnmişdir. Zənnimizcə, bu fikir Mövlana Cəlaləddin Ruminin divanında dəfələrlə “nəqş”, “Nəqqaş”, “nəqşgir”, “nəqşbənd” sözlərindən təsəvvüfi məcaz kimi istifadə etməsindən qaynaqlanmışdır. Hətta divandakı bir qəzəlində “nəqşbəndan”(nəqşbəndilər) sözünü də işlətmişdir: “To nəqşe-nəqşbəndanra çe dani”? (Sən nəqşbəndilərin nəqşini nə biləsən)!
Yüklə 6,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|