İlham Mazanlı

KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 

 

502 

 

18 iyul 

SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti  Dağlıq 

Qarabağ Muxtar Vilayətinin Azərbaycan 

SSR-ə mənsub olduğunu təsdiq edir. 

3 sentyabr 

Xankəndinin azərbaycanlılar yaşayan 

rayonu – Kərkicahan atəşə tutulur. 

“Azərbaycanlılar! Artsax torpağında sizə 

yer yoxdur!” məzmunlu vərəqələr yayılır. 

8 sentyabr 

Respublika Prokurorluğu Xankəndində və-

təndaşlara xidmət bürosunda sifarişçilərin 

böyük məbləğdə aldadılmaları faktı ilə əla-

qədar təhqiqat işi başlaması ilə  əlaqədar 

idi.  

12 sentyabr 

Xankəndində vilayət prokurorluğuna bas-

qın olur, son günlərdə  həbs olunanların 

azad edilməsini tələb edirlər, prokuror-

luğun  əməkdaşlarına qarşı zor tətbiq 

etməyə cəhdlər göstərilir. 

18 sentyabr 

Bir 

neçə yüz xankəndli erməni 

azərbaycanlıların yaşadıqları Xocalı 

kəndini yandırmağa cəhd göstərir. Kənd 

sakinləri ilə atışmada bir neçə adam 

yaralanır, bir nəfər isə həlak olur.    

21 sentyabr 

Xankəndində azərbaycanlıların evlərinə 

basqınlar baş verir. İnsanlar  Şuşaya 

qaçmalı olurlar. 

21 sentyabr 

Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti və 

---

İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 

 

503 

 

Ağdam rayonu ərazisində xüsusi vəziyyət 

elan olunur.  

16 noyabr 

Şuşanın yaxınlığındakı Topxna meşəsində  

Kənəkir Alüminium Zavodu (Erm.SSR) 

qanunsuz tikinti işi aparmağa başlayır. 

Meşənin qırılması davam edir. 

18 noyabr –  

5 dekabr 

Topxana meşələrinin qırılmasına və burada 

qanunsuz tikinti işlərinin aparılmasına 

etiraz  əlaməti olaraq Bakıda mitinqlər 

başlayır. 

18 noyabr 

Bakıda mitinqlər davam edir. Mitinq 

iştirakçıları Topxanadakı tikitintinin 

dayandırılması ilə yanaşı DQMV ilə bağlı 

bütün qərarların yerinə yetirilməsinin tələb 

edirlər.  

22 noyabr 

Azərbaycanın bir sıra 

şəhərlərində 

Topxana meşələrinin Ermənistana məxsus 

şirkət tərəfindən qırılmasına etiraz əlaməti 

kimi kütləvi iğtişaşlar qeydə alınır. 

Gəncədə nümayişçilərlə qarşıdurmada üç 

hərbçi həlak olur.    

23 noyabr 

Topxanadakı qanunsuz tikinti işləri 

dayandırılır. 

24 noyabr 

Bakıda, Naxçıvanda və  Gəncədə  xüsusi 

vəziyyət tətbiq edilir.  

5 dekabr 

5 dekabra keçən gecə Bakıdakı Lenin 

---

KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 

 

504 

 

meydanı nümayişçilərdən azad edilir.  

5 dekabr 

Bakıda Lenin meydanının nümayişçilərdən 

azad edilməsi zamanı guya qurbanların 

olduğu barədə  şayiələrlə bağlı  iğtişaşlar 

qeydə alınır.  İğtişaşlarda 3 nəfər həlak 

olur.   

7 dekabr 

Ermənistanın Spitak (əvvəlki adı  Hamam-

lı) şəhərində zəlzələ baş verir.   

10-11 dekabr  M.S.Qorbaçov  Ermənistana gəlir. “Qara-

bağ” komitəsinin üzvləri həbs edilirlər. 

dekabrın 

ikinci yarısı 

Ermənistandan Azərbaycana  ən kütləvi 

qaçqın axınları. Çoxlu sayda insanlar qarlı 

dağ  aşırımlarından keçib gəlməyə  məcbur 

olurlar. Onları mülki vertolyotlarla xilas 

edirlər. Dövlət Statistika Komitəsinin 

məlumatına görə, artıq Ermənistandan 

Azərbaycana 165 mindən çox qaçqın daxil 

olmuşdu. 

1989-cu il 

 

12 yanvar 

 

Azərbaycan SSR DQMV-də Xüsusi 

İdarəetmə Komitəsi təsis edilir. 

19 aprel 

Zəlzələdən dağılmış Spitakdan (əvvəlki adı 

Hamamlı)  bir neçə min erməninin 

Xankəndinə köçürülməsi xəbərlri ilə 

əlaqədar olaraq Bakıda nümayişlər 

keçirilir. 

---

İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 

 

505 

 

20 aprel 

SSRİ Nazirlər Kabineti daimi yaşayış 

yerlərini müvəqqəti dəyişmş azərbaycanlı 

və erməni millətlərindən olan şəxslərə 

yardım göstərilməsi barədə  qərar qəbul 

edir. 

27 aprel 

Azərbaycan SSR Nazirlər Kabineti Ermə-

nistandan Azərbaycana gələn qaçqınların 

Abşeron rayonunun Altıağac-Xızı zonasın-

da məskunlaşdırılması barədə  qərar qəbul 

edir. 

mayın birinci 

dekadası 

İş yerlərindən qovulmuş azərbaycanlıların 

işlə  təmin olunması  məqsədi ilə azərbay-

canlı  kəndlərində  sənaye obyektlərinin 

tikilməsi xəbəri ilə əlaqədar  Xankəndində 

mitinqlər keçirilir. Yerevanda DQMV-dəki 

vəziyyəti müzakirə etmək üçün Ermənistan 

SSR Ali Soveti Sessiyasının çağırılması 

tələbi ilə nümayişlər keçirilir. 

19 may 

Sov.İKP MK Siyasi Bürosu millətlərarası 

münasibətlər komissiyasının iclasında 

DQMV haqqında məsələ müzakirə edilir.     

may-iyun Xalq 

Deputatlarının birinci qurultayı SSRİ 

Ali Sovetinin Dağlıq Qarabağ üzrə 

komissiyasının yaradılmasını qərara alır.  

31 may 

“Qarabağ” erməni komitəsinin üzvləri 

həbsxanadan azad edilirlər. 

---

KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 

 

506 

 

7 iyul 

 7  iyula  keçən gecə Xankəndinin 

azərbaycanlılar yaşayan Kərkicahan 

rayonu atəşə tutulur. Daxili qoşunların 

köməyi ilə toqquşma dayandırılır. 

11 iyul 

DQMV-də vəziyyət kəskin şəkildə dəyişir. 

19  hərbçi xəsarət alır. Xankəndində 3 

azərbaycanlıya hücum olur: ikisi öldürülür, 

bii isə ölümcül yaralanır. 

20-27 iyul 

SSRİ Ali Sovetinin Dağlıq Qarabağ üzrə 

Komissiyası  muxtar vilayətdə işləyir.  

29 iyul 

Azərbaycandan Ermənistana gedən 

qatarların hərəkəti Ermənistan  ərazisindən 

keçərkən  onlara hücumlar edidiyi üçün 

dayandırılıb. Naxşıvan ASSR  blokada 

vəziyyətində qalır. 

1 avqust 

Ermənistanın Ararat  rayonu ilə 

Azərbaycanin  İliç rayonun sərhəddində - 

Kərki kəndinin yaxınlığında toqquşma bş 

verir. 

16  avqust 

Xankəndində “DQMV əhalisinin 

səlahiyyətli nümayəndələrinin qurultayı 

küçirilir və qurultay DQMV-nin 

Azərbaycan SSR-nin muxtar vilayəti 

statusunu qəbul etmir. 

25 avqust 

SSRİ Rabitə nazirinin DQMV rabitə sis-

teminin Leninqrad vilayət rabitə idarəsinə 

---