İlham Mazanlı
Yüklə 3,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İlham A.Mazanlı_________________________________________________________
- KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 21
təkmilləşdirici, maarifləndirici və s. funksiyaları yerinə yetirir. Onlar, eyni zamanda, cəmiyyətdə destruktiv, dezinteqrativ, dağıdıcı faktorlar kimi də çıxış edirlər. Kütləvi informsiya vasitələri bütövlükdə cəmiyyətin həyatına, ayrı-ayrılıqda isə heç bir fərq qoymadan onun bütün üzvlərinin sosial-siyasi, psixoloji və mənəvi simasına bilavasitə böyük təsir göstərir. Bu, ilk növbədə onunla izah olunur ki, KİV-lə yayılan hər bir yeni informasiya stereotiplənmiş olur və özündə dəfələrlə təkrar olunmuş siyasi məzmun, yönüm və dəyərləri daşıyır, həmçinin uzun müddət insanların şüurunda yaşayır. Böhran dövrlərində, xüsusilə də millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin gərginləşməsi, sosial narahatlıq şəraitində insanlar təlqinə və təsirə xüsusilə tez məruz qalır, müxtəlif yeni ideya və stimula əks-səda verir, “informasiya hücumuna” daha tez təslim olurlar. Təcrübə göstərir ki, milliyyətindən, dinindən, hər hansı bir korporativ qrupa mənsub olmasından asılı olmayaraq, insanlar KİV-in bəzi ideya və çağırışları ətrafında daha tez cəmləşirlər. Kütləvi informsiya vasitələri insanları birləşdirir, milli səviyyədə vahid dəyər və rəmzlərin hazırlanmasını və onlara inamın artmasını tezləşdirir və ümumi “axına” yönəldir. Beynəlxalq təcrübə, xüsusilə də XX əsrin sonlarında postsovet və Şərqi Avropa regionunda baş vermiş məlum hadisələr göstərmişdir ki, bu prosesi kütləvi informsiya vasitələri özləri yaradır və özləri də onu qlobal səviyyəyə qaldırırlar. Əgər kütləvi informasiya vasitələrinin müasir dövrdə rolunun getdikcə KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 22
daha da artdığını nəzərə alsaq, KİV-in sözügedən sahədə fəaliyyətinin, xüsusilə də onun millətlərarası və ya müxtəlif insan birlikləri, ya da dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi və stabilləşdirilməsi faktoru kimi müəyyən edilməsinin və sistemləşdirilməsinin aktuallığı və elmi-praktik əhəmiyyəti heç bir şübhə doğurmur. XX əsrin sonlarında bu səpkidən olan konfliktlərin cərgəsində Dağlıq Qarabağ və onun ətrafında baş vermiş, Azərbaycan və Ermənistan arasındakı münasibətləri sonuna qədər gərginləşdirmiş və tarıma çəkmiş (birinci dəfə deyil –
(xüsusilə də regionda geosiyasi marağı olan) diqqətini regiona cəlb etmiş, həmçinin bəzi postsovet ölkələrində istənilən an özünəxas detonator rolunu oynaya biləcək hadisələr [Rusiya Federasiyasının Abxaziyanın və Cənubi Osetiyanın müstəqilliyini tanıması, Ukrayna hadisələri (fevral-aprel 2014-cü il) zamanı Krıma hərbi kontingent yeritməsi və Krımı öz tərkibinə qatması bu ehtimalı daha real edir – İ.M.] xüsusi yer tutur. Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqi- şəsi bir tərəfdən özündə millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin ümumi problemlərini cəmləşdirsə də, digər tərəfdən bu münaqişə özünəməxsus spesifik xüsusiyyətlərə malikdir. Hər şeydən əvvəl qeyd edilməlidir ki, həmişə cəmiyyətdə “inqilabi yüksəliş və kardinal dəyişikliklər” baş verdiyi dövrlərdə “Dağlıq Qarabağ haqqında məsələ” qaldırılmışdır. Dağlıq Qarabağ ətrafında yaradılmış
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 23
situasiyanın qeyri-adiliyi özünü problemin süni yaradılması və qızışdırılmasında, millətçi və separatçı qüvvələr tərəfindən əvvəlcədən verilmiş parametrlərə uyğun olaraq gərginliyin artırılmasında büruzə verirdi. Problemin (proses də adlandırmaq olar – İ.M.) gedişinin davamlı olaraq uzadılması da bu münaqişənin xarakterik xüsusiyyət- lərindəndir. Zənnimizcə, bu baxımdan da kütləvi informasiya vasitələrinin fəaliyyətlərinin araşdırılması qanunauyğun elmi maraq doğurur. Yuxarıda deyilənlərdən obyektiv olaraq belə bir nəticəyə gəlmək olur ki, fərqli sistemlərdə belə, millət- lərarası və dövlətlərarası münasibətlərin KİV-də işıqlan- dırılması təcrübəsinin öyrənilməsi hər zaman faydalıdır və bu, aşağıda göstərilən obyektiv səbəblərlə izah olunur: -
millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin KİV-də
işıqlandırılması sahəsində tarixi təcrübənin öyrənilməsinin vacibliyi; -
probleminə, xüsusilə də hüquqi, demokratik dövlətin əsaslarının yaranmasına yeni yanaşma- nın formalaşmasında kütləvi informasiya vasitələrinin rolunun artması; -
informasiya vasitələri arasında millətlərarası münasibətlərin mürəkkəbləşməsi nəticəsində yaranmış sosial-siyasi gərginliyin aradan qaldırılması; KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 24
-
milli regionlarda yaranmış münaqişə şəraitində kütləvi informasiya vasitələrinin fəaliyyətinin kompleks halda araşdırılması; -
bu problematikanın yalnız tarixilik və ya müasir dövrün hərtərəfli təhlili baxımından deyil, eyni zamanda, kütləvi informasiya vasitələrinin millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi amili kimi fəaliyyətlərinin optimallaşdırılması yollarının elmi cəhətdən araşdırılması. Ümumiyyətlə, indiyədək KİV-in fəaliyyətinin araşdırılması məqsədi ilə müxtəlif istiqamətlərdə çoxsaylı tədqiqat işləri aparılmışdır. Lakin, XX əsrin son onilliklərində xeyli empirik material toplanılsa da, bu problem üzrə elmi publikasiyalar sırf ümumi nəzəri xarakter daşıyır və onların əksəriyyəti kommunist ideologiyası çərçivəsində hazırlanmışdır. Bu publikasiyalarda KİV-in fəaliyyət problemləri bir qayda olaraq, ümumi siyasi prosesin tərkib hissəsi kimi deyil, onun illüstrativ hissəsi kimi nəzərdən keçirilir. Aydındır ki, bu cür yanaşmalar yaşarlı ola bilirlər. Hətta, müxtəlif növ elmi invektivlərin (lat. invectiva – nəyə qarşısa sərt, ifşaedici çıxış) sübut olunmasında kifayət qədər inandırıcı arqument rolunu oynaya bilsələr də, KİV-in fəaliyyətinin “sistemdaxili” təhlili üçün o qədər də yararlı ola bilmirlər. Bu problem, Azərbaycan elminin və jurnalistikasının da daxil olduğu sovet elminin müxtəlif sahələrini - siyasi fəlsəfə, Yüklə 3,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|