İlkel, Köleci ve Feodal Toplum
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
35 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum mü, belirli ürünleri herkese yetecek ölçüde saðlayabiliyor, toplum- sal bakýmdan yararlý faaliyetleri gösterebilmeleri amacýyla, öteki bir bölümü, serbest býrakabiliyordu. Böylece, üretici güçlerdeki ilerle- me, bir ölçüde üretkenliði artýrmýþtý ki, toplum, daha þimdiden, kendisine gerekli olan maddî mallarýn saðlanmasý [sayfa 36] için çalýþmalarýný bölebiliyordu. Kadýnlar, giysiler, ev iþlerinde kullanýlan avadanlýklar yaparken, yenilebilir bitkileri devþirir ve yetiþtirirken, ekip-biçer, yiyecekleri hazýrlar ve benzeri iþleri görürken, erkekler yalnýz avla uðraþýyorlardý. Kadýnlarýn ev iþleriyle ilgili faaliyetleri bir dereceye dek gü- venlik ve düzenli bir geçim kaynaðý sunuyordu; oysa erkekler ta- rafýndan yürütülen avlanma iþleri her zaman raslantýya baðlý kalýyor ve düzenli bir beslenmeyi güven altýna alamýyordu. Bu, kadýnýn, ekonomik yaþamda daha etkin bir rol oynamasýný ve klanýn yö- netimini üzerine almasýný doðurdu. Bu düzenin kurulmasýnda önemli payý olan bir baþka etken de, kadýnýn barýnakta ya da bunun yakýnlarýnda çalýþýyor olmasýydý. Böylece kadýn, ortak barýnaðýn sahibesi görevini sürekli olarak yeri- ne getiriyordu. Yürürlükte olan ve yalnýz çocuðun anasýnýn kesinlikle bilin- mesine olanak saðlayan grup evlenmesi, anakadýnýn topluluk için- deki rolünü artýrýyordu. Kadýn, klanýn atasý sayýlýyordu; kadýn, ortak barýnaðýn efendisi, hepsi birbirine anadan akraba olan bütün klan üyelerinin, çevresinde dolandýklarý çekim merkezi idi. Her þey, anakadýnýn toplumsal rolünü artýrdý ve onun saygýnlýðýný yükseltti. Anakadýn, toplulukta, artýk yönetici rolü oynuyordu. Bunun içindir ki, bu toplumsal örgütlenme biçimi, anaerkil gens ve bunun karþýlýðý olan düzen de anaerkil düzen adýný aldý. [sayfa 37] 36 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÝLKEL TOPLULUÐUN EN YÜKSEK AÞAMASI 1. ÝLKEL TOPLULUÐUN AÇILIP GENÝÞLEMESÝ ÇAÐINDA ÜRETÝCÝ GÜÇLER Yeni Ýþ Avadanlýklarýnýn Bulunuþu MÖ 14-13. binyýllarý, üretici güçlerde bir ilerleme atýlýmýnýn damgalarýný taþýr. Taþtan avadanlýklar yetkinleþti. Ýnsanlar, saldýr- malar, baltalar, mýzrak uçlarý, nispeten hafif ve kullanýþlý oklar yap- mak üzere taþý delmeyi ve cilalamayý öðrendiler. Avadanlýk ve aletlerin üretiminde, çeþitli maddeleri, birbiriyle birlikte kullanma- ya, özellikle aðaçtan ve kemikten alet saplarýna, çakmak taþýndan yapýlma keskin ve dayanýklý baþ ve aðýzlar (lamlar) takmaya baþlýyorlar. Bu þekilde, taþtan savaþ baltalarý, býçaklar, kamalar, sivriltilmiþ keskin taþ uçlu ve hafif aðaç saplý mýzrak ve oklar gibi çeþitli silahlara sahip oluyorlar. O çaðýn en büyük buluþu, ok ile yay oldu. Tarih-öncesi insanlarýn elinde [sayfa 38] ok ve yay, güçlü ve uzun 37 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum menzilli bir silah oluþturuyordu. Artýk insan, avýný ya da düþmanýný onlardan uzak bir mesafede durarak vurabiliyor, eðer ilk atýþý hede- fe ulaþmazsa, yalnýzca ikinci bir ok atmak zahmetine katlanýyordu. Yayýn bulunuþu, insanýn, doða güçlerine karþý savaþýmýný önemli bir þekilde kolaylaþtýrdý. Toplumsal faaliyetlerde avýn önemi, birdenbi- re arttý. Yayýn ortaya çýkýþý, insanlara, yaþamak için her þeyi, yemek için et, giysi için hayvan postu, deri, silah ve aletler için hammadde (boynuz ve kemik) saðlýyordu. Kemikten olta iðneleri, zýpkýnlar ve ilk kabataslak aðlar gibi yeni buluþlardan yararlanýlan balýk avcýlýðýnýn önemi de ayný ölçüde arttý. Yeni aletlerin kullanýlmasý, emek üretkenliðini hissedilir ölçü- de artýrdý. Artýk insan her seferinde, ilk aðýzda tüketimi için kendisi- ne gerekli olandan biraz daha fazlasýný üretmeye baþlýyor. Avcýlýk ya da balýkçýlýk iþi uygun gittiði zaman, ganimetinin bir kýsmýný, kötü günleri düþünerek bir kenara koyabiliyor. Toprak çömleðin ve aðaç küpün bulunuþu, besinlerin daha uzun zaman saklanmasý ve piþiril- mesi olanaðýný saðlýyordu. Besinlerin piþirilmesi, onlarý, organizma tarafýndan daha kolay özümlenebilir hale getiriyor ve insanlýðýn be- sin kaynaklarýný önemli bir þekilde geniþletiyordu. Bütün bunlarýn yardýmýyla, insanlar, ayný barýnakta, daha uzun zaman kalabiliyorlardý. Onun için, aðaçtan, geçici olmayan konut- lar, evler yapmaya baþladýlar. Ýnsanlýk, yavaþ yavaþ, yerleþik yaþama geçmek üzere, göçebe yaþamýný terkediyordu. Bitki Yetiþtirilmesi Emek üretkenliðinin artmasý, insanýn, kendisini, daha uzun zaman ve daha sürekli çaba isteyen uðraþlara, yani (anma ve hayvan yetiþtirmeye vermesini saðladý. Bu, ancak, [sayfa 39] emek üretken- liðinin, insanýn evcilleþtirdiði hayvanlarýn ya da ektiði bitkilerin büyü- mesini beklerken, baþka faaliyetlerinin ürünleri sayesinde ve birikmiþ yedekleriyle yaþamýný sürdürebilmesini saðlayacak ölçüde geliþmesi halinde olanaklý olur. Ama zamanla üretimin geliþmesi, coðrafî ortam deðiþiklikle- rine uyarak çeþitli yollar izler. En eski zamanlardan beri, özellikle bitkilerin büyümesine el- veriþli bölgelerde yaþayan bazý kabileler, daha çok bitki toplamakla 38 Ýlkel, Köleci ve Feodal Toplum uðraþýyorlardý. Sonra, yavaþ yavaþ, bitki toplamaktan bitki ekimine geçtiler. En iyi bitkilerin tohumlarým seçip ayýrarak, ektikleri topraðý kabartýp yumuþatarak ve bazý durumlarda çaprazlamaya baþvurarak, bitki türlerini geliþtirmeyi baþarýyorlardý. Bitki toplamaktan, ilkel de olsa, bitki yetiþtirilmesine geçiþ, ancak, topraðýn iþlenmesi için özel olarak uyarlanmýþ aletler (ucu inceltilmiþ ve ateþte sertleþtirilmiþ sopa ve çapalar) ve ayný zamanda uzun yýllarýn bitki toplama de- neyimi sayesinde olmuþtur. Topraðýn iþlenmesi, kadýnlar, öteki bitki türlerinin saldýrýsýna baþarýyla karþýkoyan darýyý ekmeye baþladýklarý zaman, kendini gö- sterdi. Ýlk yetiþtirilen bitkiler arasýnda arpa, çavdar, has buðday da yer alýyordu. Ýnsanlar, kabartýlýp yumuþatýlmýþ topraklar üzerinde bitkilerin daha iyi geliþtiklerine dikkat ederek, topraðý özenle iþlemeye baþladýlar; önce ucu sivriltilmiþ basit sopalarla, sonra özel bir aletle, uzun bir sap ile ucundaki keskin bir taþ kopuntusundan oluþturulan çapayla çalýþtýlar. Ürünü biçmek için, aðaç saplý, çak- mak taþýndan, çok keskin aðýzlý oraklar kullanýlýyordu. Daha sonra, (özellikle Mezopotamyada, Ýranda, Orta Asyanýn güneyinde, So- vyet topraklarý üzerinde Dinyester, Güney Bug ve Dinyeper havzasýn- da) bitki yetiþtirilmesi, kabilelerin çoðunluðunun baþlýca geçim aracý haline geldi. Ýlkel topluluk döneminde, daha o zaman, insan, bugün [sayfa 40] bilinen tarým bitkilerinin hemen hemen hepsinden yararlanýyor- du. En eski zamanlardan beri bitki toplamakta olan Amerika Hintli- leri, tarým ekonomisine geçtikten sonra, mýsýr ve patates tarýmý gibi çok büyük önemi olan tarýmlarý yarattýlar. Bitki yetiþtirilmesine geçiþ, insanlarýn doðaya olan baðýmlý- lýðýný azalttý; çünkü, emek üretkenliðinin daha yüksek oluþu, yiye- cek yedekleri oluþturulmasýna olanak saðlýyordu. Tarýmým ortaya çýkýþý ile insanýn eylem alaný oldukça geniþledi. Ýnsan yeni alýþkan- lýklar kazanýyor, deneyimini zenginleþtiriyor, doða yasalarýný daha iyi tanýmayý öðreniyor ve o zamana kadar bilinmeyen yeni aletler buluyor. Hayvan Yetiþtirme Hemen hemen tarýmýn ilkel biçimleri ile birlikte hayvan yetiþ- tirme de geliþmeye baþladý. Bu yeni faaliyet, kökenini, hayvanlarý Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|