308
Əbülqasim Əlyan Nejadi
sözünü Peyğəmbər (s) həzrət Əlinin (ə) ardıcılları ilə bağlı işlətmişdir
və şiənin yaranma tarixi İslamın meydana çıxdığı tarixə bərabərdir
və o, bütün məzhəblərdən qədim bir keçmişə malikdir. Bu mətləbə
diqqət etməklə, bilərəkdən və ya bilməyərəkdən şiəyə belə töhmətlər
vuranlar ərəb şairinin dediyi şeirdəki xüssiyyətlərə malikdir:
ٌﻢَﻈْﻋَأ ُﺔَﺒﻴﺼُﳌْﺎَﻓ يرْﺪَﺗ َﺖْﻨُﻛ ْنِإَو ٌﺔَﺒﻴ ِﺼُﻣ َﻚْﻠِﺘَﻓ يرْﺪَﺗ ﻻ َﺖْﻨُﻛ نِإَو
“Əgər alimlər bu rəvayətlərdən xəbərsizdirlərsə, onda bu, müsibətdir
və əgər bilir və inadkarlıq səbəbindən inkar edirlərsə, onda, əvvəlki
müsibətdən də böyük və betərdi.”
İlahi! Bizi yersiz təəssübkeşlikdən hifz et ki, onun mənfi nəticələri
ilə üzləşməyək!
3. “Şiə” sözü hansı mənadadır?
Sual:
Bu bəhsdə xatırladılan rəvayətlərdən belə məlum olur
ki, həzrət Əli (ə) və onun şiələri yaradılmışların ən yaxşısıdır. “Şiə”
sözünün hansı şəxslərə şamil olduğunu bilmək istəyirik. Görəsən, biz
də həqiqiətən şiəyik və ayə bizə də şamildirmi?
Cavab:
Bu suala cavab vermək üçün “şiə” sözünü üç cəhətdən
araşdırmaq lazımdır:
a) Lüğətdə “şiə” sözü
– Bu söz lüğəvi mənada “qüvvət və qüdrət
ilə müxtəlif nöqtələrə yayılmaq” mənasındadır. Deməli, “şiə” sözü
qüvvə və qüdrətli bir qrupa şamildir.
b) Quranda “şiə” sözü
– Bu söz
Quranda dörd yerdə istifadə
edilmişdir. Həmin ayələrdən biri həzrət İbrahim barəsindədir. “Saffat”
surəsinin 83-84-cü ayələrində Allah buyurur:
ﻢﻴﻠ َﺳ ﺐْﻠَﻘِﺑ ُﻪﱠﺑَر َءﺎـﺟ ْذِإ * َﻢﻴﻫاﺮْﺑَِﻻ ﻪِﺘَﻌﻴﺷ ْﻦِﻣ ﱠنِإَو
“Həqiqətən, İbrahim (dində, kitabda və şirklə mübarizədə) onun
(Nuhun (ə)) şiələrindən (davamçılarından) idi. O zaman o, təmiz qəlblə
öz rəbbinə tərəf gəldi (rəbbinə üz tutdu, onun birliyini təsdiq edərək
özünü ona təslim etdi).”
Bu ayədə İbrahim (ə) Nuhun (ə) şiəsi kimi tanıtdırılmışdır. Yəni, o
həzrət Nuhun (ə) yolunu davam edənlərdən idi. İkinci ayə İbrahimin (ə)
Nuhun (ə) yolunu necə davam etdirməklə bağlı onun Allah dərgahına
salim qəlblə
1
üz gətirməsini bəyan edir.
1. Rəvayətlərdə salim qəlb (qəlbi-səlim) onda Allahdan başqasına yer olmayan qəlb kimi
tanıtdırılır. Yəni, belə qəlbin sahibi hər bir şeyi – ailəni, uşağı, sağlamlığı, mal və məqamı
Allaha yaxınlıq üçün istəyir. Əgər sasdalanan məsələlər müstəqil şəkildə qəlbdə özünə yer
tutarsa, artıq o qəlbə salim qəlb deyilməz. «Qəlbi-səlim» sözü Quranın «Şüəra» surəsinin
89 və «saffat» surəsinin 84-cü ayəsində olmaqla, iki yerdə işlədilmişdir. Bu barədə daha artıq
309
“Şiə” sözü işlənən digər surə “Qəsəs” surəsi 15-ci ayədir. Həzrət
Musa (ə) barəsində olan bu ayədə buyurulur:
ْﻦِﻣ اﺬـﻫَو ﻪِﺘَﻌﻴِﺷ ْﻦِﻣ اﺬـﻫ ِنﻼِﺘَﺘْﻘَﻳ ِ ْينَﻠُﺟَر ﺎـﻬﻴﻓ َﺪَﺟَﻮَﻓ ﺎـﻬِﻠْﻫَأ ْﻦِﻣ ﺔَﻠْﻔَﻏ ِينﺣ َﲆَﻋ َﺔَﻨﻳﺪَﻤْﻟا َﻞَﺧَدَو
... ِﻩﱢوُﺪَﻋ ْﻦِﻣ يِﺬﱠﻟا َﲆَﻋ ﻪِﺘَﻌﻴﺷ ْﻦِﻣ يِﺬﱠﻟا ُﻪَﺛﺎـﻐَﺘْﺳﺎَﻓ ِﻩﱢوُﺪَﻋ
“(Musa Fironun qəsrindən) şəhərə əhalisi xəbərsizkən (istirahət
vaxtı) daxil oldu. İki nəfərin bir-birilə vuruşduğunu gördü. Biri onun
şiələrindən idi, o biri düşmənlərindən. Şiələrindən olan şəxs düşməninə
qarşı ondan kömək istədi.”
Bu ayədə həmin söz həzrət Musanın (ə) tərəfdarları barəsində
işlənmişdir. Bu ifadədən o həzrətin
peyğəmbərliyindən öncə bir
qrup insanı haqqa doğru yönəldə bilməsini anlamaq olar. Nəticədə,
deyə bilərik ki, “şiə” sözü həm bəzi peyğəmbərlər, həm də onların
tərəfdarları barədə işlənmişdir.
c) Rəvayətlərdə “şiə” sözü
“Şiə” sözü rəvayətlərdə geniş şəkildə istifadə edilmişdir. Burada üç
nümunəni diqqətinizə çatdırmaqla kifayətlənirik:
1. Günlərin birində həzrət Əli (ə) tərəfdarlarından Nouf Bukaliyə
buyurur:
؟ﻲﺘَﻌﻴﺷ ْﻦَﻣ ُفْﻮَﻧ ﺎـﻳ يرْﺪَﺗَأ
“Sən mənim şiələrimin kimlər və onların hansı xüsusiyyətlərə sahib
olduğunu bilirsənmi?”
Nouf
Bukali cavab verir ki, Allaha and olsun, bilmirəm. Siz deyin.
Sonra o həzrət şiələrinin xüsusiyyətlərini saymağa başladı və dedi:
رﺎـﻬﱠﻨﻟﺎِﺑ ٌﺪْﺳُاَو ِﻞْﻴﱠﻠﻟﺎِﺑ ٌنﺎـﺒْﻫُر
“Mənim şiələrim gecə ibadət edər və günüzlər isə İslamı müdafiə
edərlər. Yəni, günüzlər İslamı müdafiə etməkdə şir kimi güclü və
qüvvətlidirlər.”
1
2. Digər bir rəvayətdə şiələr belə vəsf edilmişdir:
ِﺐْﻠَﻘْﻟا ِﰲ ِنﺎـﻨﻴَﻋَو ِسْأﱠﺮﻟا ِﰲ ِنﺎـﻨْﻴَﻋ ;ِ ُينْﻋﻷا ِﺔَﻌَﺑْرَْﻻا ُبﺎـﺤ ْﺻَأ ﺎـﻨُﺘَﻌﻴَﺷ ﺎ ﱠنمِإ
“Bizim şiələrimizin dörd gözü vardır. İkisi adi insanlarda olduğu
kimidir və digər ikisi isə onların qəlblərindədir.”
2
Yəni, şiələr, güclü, alim, bəsirətli və hər bir şeyi anlayan kəslərdir,
məlumat almaq istəyənlər «Nümunə təfsiri», c.15, səh. 273 və c.19, səh. 87-dən sonrakı
hissələrə müraciət edə bilərlər.
1. «Biharul-ənvar», c.75, səh. 27.
2. «Əl-Kafi», c.8, səh. 215.
310
Əbülqasim Əlyan Nejadi
nəinki, sadəlövh.
3. Bir nəfər imam Baqirə (ə) dedi ki, Allaha şükürlər
olsun ki,
sizin şiələriniz çoxdur. İmam ona mənalı bir nəzər saldıqdan sonra
buyurdu: “Bizim şiələrimiz olduğunu dediyin kəslər sadaladığım bu
işləri görürlərmi:
: َلﺎـﻗ ،ﻻ : ُﺖﻠُﻗ ؟َنْﻮَﺳاﻮَﺘَﻳَو ِء ِﴘُﻤْﻟا ِﻦَﻋ ُﻦ ِﺴْﺤُﻤْﻟا ُزَوﺎـﺠَﺘَﻳ َو ؟ِيرﻘَﻔْﻟا َﲆَﻋ ﱡﻲﻨَﻐْﻟا ُﻒِﻄْﻌَﻳ ْﻞَﻫ
اﺬَﻜَﻫ ُﻞَﻌْﻔَﻳ ْﻦَﻣ ُﺔَﻌﻴ ﱢﺸﻟا ،ُﺔَﻌﻴ ﱢﺸﻟا ِءﻻُﺆـﻫ َﺲْﻴِﻟ
“Onlardan varlı olanlar ehtiyaclı və fəqirlərə diqqıt edir və yardım
göstərirmi, Şiələrimiz olduğunu dediyin o kəslərin böyükləri xətaya yol
verənləri bağışlayır və onların günahlarından keçirlərmi, yoxsa, onları
cəzalandıraraq neçə bərabər əziyyət verirlər? Öz sevinclərini digərləri
ilə paylaşırlarmı?””
1
Bu cavabları eşitdikdə, həmin şəxs utandı və mənfi cavab verdi.
İmam buyurdu ki,
belə insanlar şiə deyillər, şiələr sadaladığım
əməlləri yerinə yetirənlərdir. Bəli, şiələr ayıq, başa düşən, ehtiyaclılara
yardım edən, xətakarların xətasından keçən və öz sevincini digərləri
ilə paylaşanlardır.
1. «Biharul-ənvar», c.71, səh. 313.
