İpek yolu è ипек йолу реäАÊсийа ùейяти: Аêèô Ìóñàéåâ

AZƏRBAYCAN UNİVERSİTETİ
19
n 
İPƏK YOLU 
n 
2/2014
Azerbaycan sosyalist sistemden piyasa sistemine geçiş için özelleştirmeye büyük hız ve -
rerek, 1997 Dünya bankasının raporuna göre, 1990’dan 1995’e toplam üretimde (GsYİH)
özel sektörün payını %7 den %15 e çıkarmıştır.
Bu gelişmeler Azerbaycan’da serbest pazar ekonomisine geçiş sancılarının büyük ölçüde
atlatıldığını  ve  1996  yılından  itibaren  Azerbaycan’da  ekonomik  açıdan  çok  olumlu
gelişmelerin olacağına işaret etmiştir.
Tablo-2
Azerbaycan’ın temel Ekonomik Göstergeleri (1997-2005)
Kaynak:EİU, Quartenly Country Reportsand Annual Profiles, 1998-2006;
Tablo 2-de gördüğümüz gibi, 1997 yılından 2005 yılına kadar Azerbaycan’da büyüme hızı
%5,8’den %31’e çıkmış ve enflasyon hızı da %8.4 olarak gerçekleşmiştir [5, s.132].
1997 yılından 2005 yılına kadar ihracat milyar $ olarak 0.8’den 13 milyar dolara yük-
selmiştir.
2. Azerbaycan-türkiye arasındakı ekonomik ilişkilerde yeni dönem 
Türkiye ve Azerbaycan’ın toplam nüfusunun tablo 3’den de anlaşılacağı üzere 2006 yılında
81.5 milyon, GsYİH’sının 419.5 milyar $, satın alma gücü paritesine (sGP) göre GsYİH ise
713.2 milyar $, toplam dış ticaret hacmi de 240.4 milyar $ (ihracat 98.1 milyar $, ithalat
142.3 milyar $) olsa da, iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi çok düşük seviyede kalmıştır.
2006 yılındaki enflasyon oranlarına ve GsYİH büyüme hızlarına baktığımızda;
Azerbaycan’da enflasyon 8.4 %, GsYİH büyüme hızı 31%, Türkiyede enflasyon 9.7%,
GsYİH büyüme hızı 6 % olarak gerçekleşmiştir [6, s.28].
Azerbaycan 8.5 
milyon % 
94 Müslüman 
% 2,5 Rus
ortodoks
2001
9.9
1.5
2.1
-1.5
2002
10.6
2.8
2.4
-1.9
2003
11.2
2.1
2.7
-2.8
2004
10.2
6.7
3.8
3.6
2005
31.0
8.4
13
-5.4
ÜLKELER
2006’da 
Nüfusu ve Dini
(%’si)
yıllar
GSyİH  %
Değişme
Enflasyon  %
Artış (tÜFE)
İhracat 
(Milyar$)
İthalat 
(Milyar$)
Azerbaycan 8.5 
milyon 
% 94  Müslüman 
% 2,5 Rus
ortodoks
1997
5.8
3.6
0.8
-1.4
1998
10.0
-0.8
0.7
-1.8
1999
7.4
-8.6
1
-1.5
2000
11.1
1.8
1
-1.6

---

n 
İPƏK YOLU 
n 
2/2014
AZƏRBAYCAN UNİVERSİTETİ
20
Tablo-3
türkiye ve türk Cumhuriyetlerinde başlıca ekonomik göstergeler (2006)
Kaynak: the World Bank, World Development Report 2006
Tablo’da dikkati çeken önemli bir nokta da son yıllarda özellikle de son üç yılda petrol
ve gaz fiyatlarının üçe katlanması ile Azerbaycan’ın fert Başına Düşen Gelirinin (fBG) ve
GsYİH’nın önemli sıçramalar kaydetmiş olmasıdır. Azerbaycan’da 2006 yılında GsYİH
19.8 milyar $ ve fBG 2336 $  dolar olduğu görülmektedir. Bu miktarlar satın Alma Gücü
Paritesine göre yorumlandığında yaklaşık 3 kat daha fazla çıktığı görülmektedir. Türkiye’de
ise bu oran 1.6 dır. Azerbaycan’da bu oranın yüksek olmasının sebebi ise ülke ekonomisinin
yeterince piyasaya yönelik olmaması ve enerji, aydınlatma, kira ve gıda gibi konularda aşırı
Başlıca İhraç Malları (%’si) (C)
Petrol Ürün.77
İşlen.Gıda    8
ulaştır. Araç  3
Teks.Giy 24
ulaş.Araç 13
Metaller     9
Başlıca İthal Malları (%’si) (D)
Makina.Tec. 33
Petrol. Ürn.   12
Metaller   12
Kimy.Ür.16
Petr. Gaz  13
Metaller   12
Ys (3) Yatırımları  (Milyar$)
0.6
19.8
DYs stok  (Milyar$)
14.5
62.3
76.8
Azerbaycan
türkiye
toplam
Nüfus  (Milyon kişi)
8.5
73.0
81.5
Nüfus Artış Hızı  (%)
1.0
1.4
ortalama Ömür  (Yıl)
72
70
GsYİH (1) Büyüme Hızı  (%)
31.0
6.0
GsYİH  (Milyar$)
19.8
399.7
419.5
sGP(2)’ye Göre GsYİH  (Milyar$)
52.4
660.8
713.2
fert Başına Gelir  (fBG, $)
2336
5477
sGP’ye Göre fBG  ($)
6171
8575
Yıllık Enflasyon  (TÜfE)
8.4
9.7
İhracat  (Milyar$)
13.0
85.1
98.1
İthalat  (Milyar$)
-5.3
-137.0
-142.3
Ençok İhracat Yaptığı Ülke(%’si) (A)
İtalya       30
Gürcistan   9
Almanya    7
Almanya 13
İngiltere     8
İtalya         8
Ençok İthalat Yaptığı Ülke (%’si) (B)
Rusya      17
Almanya    9
İngiltere     7
Almanya 12
Rusya       11
İtalya          7

---

AZƏRBAYCAN UNİVERSİTETİ
21
n 
İPƏK YOLU 
n 
2/2014
devlet sübvansiyonlarının uygulanmış olmasıdır. 
2006 yılında yayınlanan Dünya Bankası Raporlarınada Türk Cumhuriyetlerinde (Azer-
baycan v.s.) kaynakların en az %50’sinin yolsuzluğu gittiği için, gelir dağılımında çok büyük
dengesizlikler olduğu açıklanmıştır. Kaynaklarının tamamının adil bir şekilde paylaştırılması,
kaynakların  devletin  kalkınmasında  etkin  bir  şekilde  kullanılması  ve  bugünkü  Türkiye
ekonomisinin seviyelerine ulaşabilmesi için en az bir nesil geçmesi gerekmektedir.
Tablo 3-e baktığımızda Azerbaycan’ın ihracat yaptığı ülkelerde  ilk sırayı İtalya, ithalat
yaptığı ülkeler de ise  ilk sırayı Rusya almaktadır. Türkiye’de ise ihracat ve ithalatta da Al-
manya ilk sırayı almaktadır. Azerbaycan’ın ihracat yaptığı ürünlerde ilk sırayı %77 ile petrol,
ithalat yaptığı ürünlerde  ise %33 ile makine-teçhizat almaktadır.  Türkiye’de ise ihracat da
ilk sırayı %24 ile tekstil ve hazır giyim, ithalat da ise %16 ile kimyasal ürünler teşkil etmek-
tedir [7].
Tablo 4’ü incelediğimizde 1994-2003 yılları arasında Azerbaycan’ın büyüme hızının %2.2,
Türkiye’nin ise %2.7 olarak gerçekleştiği ve büyüme oranlarının çok düşük bir düzeyde
kaldığı görülmektedir. Bu dönemde yatırımların durduran ve büyümeyi ters yönde etkileyen
nedenlerin başında bu dönemde kendini gösteren enflasyon olmuştur. Enflasyon 1994-2003
döneminde Azerbaycan ve Türkiye’de 2 haneli ve çok yüksek seviyede gerçekleşmiştir.
Bununla beraber 2004-2012 dönemine bakıldığında enflasyonla mücadelede  ve büyüme
hızlarında  tablo  4’dende  anlaşılacağı  üzere  önemli  başarılar  elde  edilmiştir.  Bu  dönem
içerisinde 2009 yılında bütün dünyayı etkileyen ve global düzeyde gerçekleşen ekonomik
kriz de nazara alındığında Azerbaycan’ın büyüme hızı pozitif seviyede kalmıştır, ancak
Türkiye bu krizden etkilenerek büyüme hızı -4.8 olarak gerçekleşmiştir. 
Tarih boyu ekonomik, kültürel, siyasi ortaklıklarda bulunan, stratejik projelere imza atan
Azerbaycan ve Türkiye, sürdürülebilir başarılar için TANAP ile yeni bir güç oluşturmaktadır.
Teknik boyut ve büyüklükleri yanında ekonomik ve siyasi boyutu da ihmal edilmezse, bu
projeler  bölgede uluslararası  enerji trafiğinin yoğunlaşma aracıdır. Bu projeler Avrupa Birliği
ülkelerinin enerji talebinin karşılanması açısından, özellikle de son ekonomik krizden daha
fazla etkilenen Yunanistan, İtalya gibi ülkelerin ekonomileri için önem arz etmektedir. Bu
projelerde Türkiye’nin enerji koridoru rolü de özel bir öneme sahiptir. TANAP, Türkiye ve
Avrupa’nın doğalgaz arzına, Azerbaycan Şahdeniz-2 sahası ve ilave kaynaklardan doğal gaz
tedariğiyle büyük katkı sağlayacaktır. Azerbaycanın Devlet Petrol Şirketi (soCAR) hem
Hazarın Azerbaycan sektoründe, hem de toprak arazilerde petrolun ve doğal gazın daha fay-
dalı hasıl olunması maksadı ile uluslararası şirketlerle devamlı yeni projeler hayata geçiriyor.
Şu ana kadar soCAR dünyanın 20-den fazla ülkesinin 30-dan fazla şirketi ile  Azerbaycan
petrol ve dogal gaz kaynaklarının müşterek işlenmesi  için   anlaşmalar imzalamıştır.  ulus-
larası  önemine  göre  "Azeri-Çıraq-Güneşli",  "Şahdeniz",  Bakü-Tiflis-Ceyhan  və  Güney
Kafkaz doğal gaz kemerleri projelerini söyleye biliriz. Şu anda dünyanın dikkatinde olan
“Azeri-Çıraq-Güneşli” ve "Şahdeniz" projeleri  işlenmektedir. Anlaşmalara göre  bu sahaların
işlenmesi üç aşamada hayata geçirilecektir. Birinci aşama “Azeri” sahasının merkezi  his -
sesini, ikinci aşama  “Azeri” sahasının batı ve doğu hissesini, üçüncü aşama ise  “Azeri”,

---