İQTİsadiyyati

Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı 
yeniliklərin dəyərinin 
yüksək olması 
9 
20 
24 
yüksək iqtisadi risk 
6 
16 
31 
təzə məhsullara çəkilən 
xərclərin əvəzinin 
ödənilməsi müddətlərinin 
uzun olması 
30 
14 
0 
İstehsal amilləri: 
 
müəssisənin innovasiya 
potensialının aşağı olması 
12 
18 
25 
ixtisaslı işçilərin 
çatışmaması 
1 
10 
43 
yeni texnologiyalar 
haqqında informasiyanın 
çatışmaması 
3 
18 
33 
müəssisələr tərəfindən 
yeniliklərin qəbul 
edilməməsi 
6 
6 
41 
satış bazarları haqqında 
informasiyanın çatışmaması 
7 
12 
35 
digər müəssisələr və digər 
elmi təşkilatlar ilə koopera‐
siya üçün imkanların 
olmaması 
6 
17 
31 
Digər səbəblər: 
 
daha əvvəlki innovasiyalar 
nəticəsində təzə məhsullara 
ehtiyacın olmaması 
3 
6 
27 
innovasiya fəaliyyətini 
tənzimləyən və həvəslən‐
dirən qanunvericilik və 
normativ‐ hüquqi 
sənədlərin olmaması 
6 
10 
18 
innovasiya prosesi müddə‐
tinin qeyri‐müəyyən olması 
3 
5 
27 
innovasiya infrastruktu‐
3 
9 
18 
 
‐ 225 ‐

---

Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı 
 
runun (vasitəçilik, 
informasiya, hüquq, bank 
və s. xidmətlərinin) inkişaf 
etməməsi 
texnologiyalar bazarının 
inkişaf etməməsi 
7 
14 
23 
 
Mənbə: Azərbaycan Rеspublikası Dövlət Statistika Komitəsi 
Sadəcə  3  müəssisə  isə  yeni  texnologiyalar  haqqında  infor‐
masiyanın  çatışmamasını  əsas  və  ya  həlledici  maneə  olaraq 
irəli sürmüşdür. Buna paralel olaraq 55 müəssisədən 12‐si in‐
novasiya potensialının aşağı olmasından əsas mane edici amil 
olaraq  şikayətlənmişdir.  Cədvəldən  sadaladıqlarımıza  bənzər 
şəkildə  bizi  təəccübləndirəcək  çox  faktlar  əldə  edə  bilərik. 
Azərbaycanda  müəssisələr,  elmi  tədqiqat  mərkəzləri  və  uni‐
versitetlər  arasında  əməkdaşlıq  və  müştərək  öyrənmə  imkan 
və infrastrukturunun olmaması innovasiyalara mane olan əsas 
həlledici amil olaraq irəli sürülməmişdir. Hətta kağız üzərində 
olan bu rəqəmlərə əsaslanaraq “Azərbaycanda heç bir milli in‐
novasiya  sisteminə  ehtiyac  olmadığı”  iddia  edilə  bilər.  Bu 
faktlar  bizdə  yeni  texnologiyaların  tətbiqinin  yox  deyilə  bilə‐
cək  bir  səviyyədə  olduğunu  və  daha  da  önəmlisi,  bu  istiqa‐
mətdə addım atmanın düşünülmədiyini göstərir. 
Əslində yuxarıdakı cədvəl bizə bunu deyir: Azərbaycanda 
nəinki  milli  innovasiya  sistemi  yoxdur,  hətta  müəssisələrdə 
belə bir şeyin nə olduğuna dair təsəvvür belə yoxdur. 
Bu  məqalədə  məqsədimiz  Azərbaycan  üçün  pessimist  bir 
mənzərə  yaratmaq  deyildi.  Məqsəd  Azərbaycanda  mövzu‐
muzla  əlaqədar  bir  durum  dəyərləndirməsi  həyata  keçirmək‐
di. Əgər Azərbaycan olaraq müəyyən iqtisadi uğurlara nail ol‐
maq  istəyiriksə,  ilk  növbədə  özümüzü  yaxşı  tanımalıyıq.  Gö‐
rünən budur ki, iqtisadi dirçəlişin əldə edilməsi üçün sinequa 
none  (olmazsa  olmaz)  olan  milli  innovasiya  sisteminin  Azər‐
 
‐ 226 ‐

---

Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı 
baycanda qurulması üçün insanlarımız və dövlətimiz üzərinə 
çox iş düşür. Bu durum yeni və əhatəli araşdırmaların həyata 
keçirilməsini zəruri qılır. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
‐ 227 ‐

---

Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
‐ 228 ‐

---

Yeni Dünyada Yeniləşən Azərbaycan İqtisadiyyatı 
İnkişafın memarı: Burjuaziya
*
 
Bəhruz Məmmədli 
 
Azərbaycan müstəqilliyini 1992‐ci ildə bərpa etdikdən son‐
ra  dövlətin  və  cəmiyyətin  aparıcı  qüvvələri  qarşısındakı  əsas 
məqsəd ‐ fərqində olaraq ya da olmayaraq ‐ həm sosial‐iqtisa‐
di həm də siyasi və hüquqi aspektlərdən inkişaf etmiş modern 
demokratik ölkələrin yanında yer almaq olub. Modern ölkələri 
və  eləcə  də  dünyanın  hər  qarışını  istila  edən  sistemin  adı  isə 
kapitalist  istehsal  münasibətləridir.  Dolayısı  ilə  Azərbaycanın 
inkişaf  etməsi,  qloballaşan  kapitalizmə  inteqrasiya  mənasına 
gəlməkdədir.  Kapitalist  sistemdən  bəhs  edərkən  isə  ilk  ağla 
gələn  sənayeləşmə  prosesidir.  Bu  prosesin  dinamikasını  da 
milli  burjuaziya  təşkil  etməkdədir.  Digər  tərəfdən,  milli  bur‐
juaziyanın inkişafı; milli dövlət, demokratiya və insan haqları 
baxımından da böyük əhəmiyyət kəsb etməkdədir. 
Yuxarıdakı  paraqrafda  vurğulamaq  istədiyim  budur  ki, 
Azərbaycanın  iqtisadi‐siyasi  inkişafı  və  kapitalist  sistemə  in‐
teqrasiyası  milli  burjuaziyanın  yaradılmasından  keçir.  Lakin 
ölkəmizdə milli burjuaziyanın durumu hamımıza məlumdur. 
Kapitalist  inkişaf  yolunu  seçmiş  və  milli  burjuaziyaya  sa‐
hib olmayan ölkələr milli burjuaziya yaratmaq yolunda böyük 
səylər göstəriblər. Türkiyənin bu mövzudakı səylərinə qısa da 
olsa nəzər yetirməmiz bizim də bu yolda diqqət etməmiz gərə‐
kən xüsusiyyətləri daha yaxşı anlamamız baxımından faydalı 
olacağını  düşünürəm.  Osmanlı  İmperiyasındakı  torpaq  siste‐
mi,  İngiltərə,  Fransa,  Almaniya  dövlətlərinə  tanınan  haqlar 
(capitulation),  hüquq,  hərbi  xidmət,  təhsil  kimi  məsələlərdə 
milli azlıqlara verilən imtiyazlar və bir çox digər səbəblərdən 
dolayı milli burjuaziya inkişaf edə bilməmişdi. Sərmayə xarici 
                                                 
*
 7 fevral 2004. 
 
‐ 229 ‐

---