İRƏvan türkləRİNİN ƏDƏBİ MƏtbuat abiDƏSİ

 36

Haşa ola kantor suzə bu məscid viran 

Abad olar bu məscidi viran belə qalmaz. 

Meyl eylədiyin yağlı fəsnican belə qalmaz. 

 

Qorxma kövrəlib qaldısa da xəncər təkfir! 

Meydanə atıl , çal gidi ariflərə bir-bir, 

Dut qırmızı saqqalları, vur boynuna zəncir, 

Yar,  Hacıbaba, Molla Əli  əsfər idi tədbir, 

Göndərsə lə  ğayırma dəvayət neçə ğəlbir, 

İşlər  genə bu köhnə dəyirman, belə qalmaz. 

Azər ğapanar məktəb nəsvan, belə qalmaz. 

Hərdəmxəyal 

 

Siyasi lüğət, yaxud gödən davası 

 

        Hər kəsə  məlumdur ki, indi yer üzündə   bir parça çörəkdən ötrü  nə  qədər qanlar tökülür, nə 

qədər öylər yıxılır, nə qədər zir dəst millətlərin şərəf və heysiyyatı ayağ altında qalıb itir. Burası da  

məlumdur ki,  nə ğədər allah, din, məzhəb və dini xudğarının çörəkə döymağında bilən  millətlər varsa, 

(zərbin zəyrək)dən yağ çıxardan zamani öz qarınnı doydurmaq üçün din-məzhəb adına  nə qədər, nə 

qədər insanların qanını tökürlər və hal  an ki bunların hamısı andıra  ğalmış bu gödəndir, gödən 

olmasıdı. Dünyadı heç bu ğədər fırıldaxlar da çıxmazdı. Odur ki, Sədi  deyir: 

 

İn şekəmi bi hənir pıç-pıç, 

 

Səbr nə darəd ke bisazəd be heç. ( Dolanbadolan bu hünərsiz qarın,  Şəhri yoxdur ki, heç 

nəynən barışmaz) 

 

Bəli, dünyada bu gödən çox şeylər qayurub ki, onlardan bir neçəsini yazmağı mənfəətli bilirəm. 

Məsələ: Həmin bu gödənin ucundan ki, həmişə deyür ver yeyim , ört yatım, burnumun dəliklərindən 

də tökülsə, doymuyacağam: Manğol – ğalxub Kitaydan istiğlaliyyət  istəyir, yəni ki, mən niyə görən, 

sən de, sən yi, yuyum, sən desən alçı dur! Durum, onbadur! Durum , xeyr mən onba dura bilmənim. 

Çünki, adamın yediyi burnunun dəliyindən gəlür. Götür Venqiryanı – Avstryadan nə istəyir; bu nə 

xəril görüldər? Hamısı gödən davası.... 

 Kipir 

üsyanı,  Qreklərin inğilabçıları Albaniyadan nə istəyirlər? Demək istiqlaliyyət. 

İstiqilaliyyət və demək? Yəni adam öz keyfi istədiyi kimi işlər, yeyər, yatar, düzələr , qalxar, daha heç 

kəsə dəyməz, canab, bizim də məsləhətimizə ğarış, yaxud dəyməsə, deməzlər ki, oğlan  sən öz başına 

degilsən ki! 

          Hə !..  Bu istiqlaliyyətdən (Elzas Lotaringiya Germaniyadan, (İmam Yahya ) Türkiyədən, 

Hindistan və  İrlandiya isə  İngilisdən istəyirlər ... Hətta  Ruset fəhlələri də bu gödənin ucundan hey 

tətil, hey ğışğırığ edürlər ki, gərək bizim də qarnımız Yevropa fəhlələrinin ğarnı kimi yesün. Bizim də 

hüğuqlarımız Ümumavropa fəhlələrinin hüğuği kimi olsun; 

Ermənistan bu ğəzyəni yeridir nə üçün?Gərək Türkyə  Əbdülhəmidin sağlığına və Kamal 

Paşanın ehsanına onlara halva versin, halət ki, bu gödən  şişmişlərin lap acı, lap aribfini tərəziyə 

ğoyasan, Ruset fəhlələrinin yeddi-səkkizini çəkərlər intəha nəşükürlik ucundan şadlığlarına  şitlik 

ğatırlar... 

Yəni bunlara heç eyib deyil, xristiyanlar tamamən acdırlar.  Mədənlərdən  ğazanırlar, heç 

doymurlar, dəmiryollardan, dəryalardan  ğazanırlar  doymurlar. Xülasə yerlərdən, göylərdən, 

canlılardan, cansızlardan,  ələ  gələndən,  ələ  gəlməyəndən, hər  şeydən  ğazanırlar, yenə doymurlar, 

gözləri acdır, acdır, acdır. Bəs böylı isə inğilabçılıq bunların peşəsidir. Hələ bu Şeyx Sinusi (İtaliyaya) 

niyə başağrısı verir? Axır hər necə olsa, bunlar allah tanıyırlar, oruc dutmaq  başarırlar. Beş gün bu 

fani dünyada hökumət nə lazım, istiğlaliyyət  nə lazım, hüğuğ  nə lazım. Başıni  ğuru yerə allahına 

ibadət eylə . Bəlkə qiyamətdə Hacı Molla Babanın səfağətindən binəsib olmayasan. Bitəcək  

Bayğuş 

  

Taqqıltı 

B

oşatma yazanlara 

---

 37

 

Hüsni Leyli, eşğ Məcnuni yazıb xətm elədi, 

Eşq ədəbində bir nöğsan “Füzuli” ğoymadı. 

İmdiki şairlər amma qalmadı boşatmadən, 

Beş dedi, on beş dedi, boşatma heç ğurtarmadı. 

 Şeytan 

  

İrəvan xəbərləri 

Qara ğırmızı 

Ulxanlı Hacı  Rəsul kənddə fikirləşib ki, gələn il Kərbəlaya gedib çəhrdə  məhsumi tamam 

eyləsün. Ancağ baxır ki, bunun pulunun içində bir az  tənzil qarışacağı var , ona  görə deyir yaxşısı 

budur ki, gedim İrəvanda bu icarə pullarını  ğumarə  uduzam. Odur ki,  düz gəlir  İrəvana kantor 

julikləri ilə qara-qırmızı kart  oynuyur. Ama  bir zaman baxır ki, paho  qırx manat  uduzub. Bunun 

iyrimi  manatı artığimiş.  Ğərəz  camaətə  ərzi hal edəndən sonra iyrimi manatını alıb qaytarırlar.  

Camaət  Hacıdan soruşur ki, əcəba səs yayılub,  birdən qırx manati  uduzdunuz ? Hacı deyir, canım, 

əlimdənimiş,  yoxsa  iyrimicə  manatdan  artığ  uduzmayacağdım. Allahın işiymiş, gərək olaydı. 

 

İdarə 

Bu barədə biz ən  muvəssəq yerdən məlumat toplamışığ, , allah burada təğsirkar deyil, yalnizcə 

bir neçə dənə beçə nədir maladoylar bunin başını qatıblar, yoxsa  Hacı Ağa  bu qədər  ki, mərsiyələrdə, 

məclislərdə hey pul verir və  cəmiyyətin xeyriyələrə malının yarısını birdan hədiyyə edüb. Bu ğədər 

ehsanlar etdiyi ıçün allah bunun  xatirini çox istəyir. Heç razi olmazdı ki, bir qəpiyi artığ getsin. 

... 

Mir  Qafarın xırda oğlu , kor şeytan Molla Nəsirəddində  bunların həmdisurə qiraətxanasının 

elanını verdiyi  üçün gəlib kor şeytanın yolini kəsib. Istəyirmiş ki, qarnının piyini  çıxardıb,  çəkib 

bilsin ki, bunun qarnında nə  qədər piy varki, bu ğədər kamal sahibidir? Nə isə yazığ kor dayana 

bilməyib, sağ əlini verir xənçərin qabağına. Əli qanlı-qanlı qaça-qaça çapır bu eşşək mübarəkbadlığına  

bir-iki güllə buraxır. 

... 

Cəmiyyəti-xeyriyyəmiz may ayı  münasibətilə hər kəs öz yerində əgləşib  bir an fəaliyyətdən 

geri durmurlar. İnşallah, bir-iki ayda tünd yellər kimi  gəlüp keçər yaylağlarda  fəaliyyətə başlarlar. 

Cəmiyyətin fəaliyyəti 

                 8 ay bundan əvvəl cəmiyyəti- xeyriyyə acildi. Əli Xan İravanski Həzrətləri atəşin bir nitğ su 

kəndə millətinə məlum olmayan və aralıqda həzm rabiyədən kecen pulları sırasında həmçnin tanmayan 

290 manat nəğd pulun bu cənabda olduğunu izhar etdi. Cəmiyyətçilər o dəqiqə pulu aldılar. Hələ indi 

də təəssüb edirəm. Ay canım, elə doğru adam, elə də fəal cəmiyyət olar? O eylə o saət verdi, bunlar da 

o dəqiqə aldı. 

İdarə 

Maşallah , maşallah, göz dəyməsin və ən yekə dalurun kəfri. 

 

Bahar baslayandan heç İrəvanın üzü gün görmür.Buranın böyük cindarlaının cinlərinin 

götürdüyü axırıncı  xəbərə görə sel gəlib gögin dibini yırtıb. Odur ki, heç suyun dalı  kəsilmir və o 

deşikləri tutmağdan ötrü oralarda mis ğurtarıb, misgərlərin xahişinə görə yetmiş min manat 

Amerikadaki mis mədənlərindən şıxan misləri xirıd etmək üçün oraya nazil edərlər. İrəvan sərdarları 

hər yağışın kəsilməsi  və  İrəvanın yetim uşaqlarının boş qalmaması üçün teleqraf ilə Amerika 

mədənçilərinə orada fəhlə azlığ edirsə, işləməkdən ötrü ucuc muzdiylə buradan bir neçə canı-başı bərk 

yetim cocuğlar göndərməklərini vədə vermişlər. 

... 

Burada hər 10 gündən bir nəşr edilən (xoşğ)bam erməni qəzetinin müdiri kakıbların acılıq və 

çörək fikrindən çıxotqa olduqlarını deyib dövlətlərdən bunlara təmiz havadan əvvəl rahat çörək istədiyi 

üçün təhd məsuliyyətə alınır. 

İdarə 

---