58
ğonağlar çox olub ,yerimizi dar etsələr yavaş-yavaş bu tazə yerlərdə ğonağlar üçün yer verilsin. Burası
layiğ təşkirdir. Allah İrəvan cəmaətindən razi olsun, ama bu yerə bir (mal adlamaz) divar yapdırsınlar
ki, axır bir ğədər öküz, inək, eşşək, yabı gəlüb nişangahlarımizi pozurlar, bizə azar verirlər.
Böyüklük?
Deyirəm insana yekəlmək çox yaxşı deyildir, Səfindir yekəliyini bişöhrət tapmağ, şöhrət
tapmağ, yekəlik yerini bilməkdir. Yəni böyüyə, o qədər böyük ola ki, insan şöhrəti ilə hamiya dayağ
ola. Deməyəsən ki , bu nəyimin böyüyüdür? Böyüklük abır, həya, ar deməkdir...
Demirəm göylərindən ucalığı heç xatirimə də gəlməz . Ancağ beylə hayəni adamın şanı böyük
olunaca Hacı Səməd xan, necə İranın bir çoğ xanları. Adam, boyüyə yəni ibarəti budur ki, şani ucalıb
ola bir böyük xan, özü də gedə doyunca içib lül piyan ola (Hamparsum) hamamının qabağında bir
maladoy oğlanin ətəgindən duta. Ona iltifat eyliyə, deyə ki, gəl, gəl ğadan alım. Deyəsən sənin üz-
gözün çox çirklənib. Bir, beş-on şaha mayə ğoyum çim, təmizlən! Ərməni, müsəlman da yığışa
adamın başına və bu səxavətinə təəccüb eliyələr, deyələr doğurdan da afərin. Hələ bu kefli vağtində
ki, bu ğədər maladoy oğlanları himayət eyləyür. Görəsən, ayığ zamanda nə ğədər uşağı məktəbdə
oğudur....
Ğərəz, xalğ eylə bu nəşədə ğala, ondan oyana heç bir xeyir işə bir qəpik də xərcləmiyə . Ondan
ötrü oyana gün-gün şanın artar, olarsan Məmmədəli Şah!...
Çünki, Məmmədəli özü də vələhdlik vaxtında Təbrizdə beylə cayətlərdən az eyləməzdi ki,
axırda mərtəbəsi gördügiz ki, marsa çatdı.
Açığ məktub
Idarəmizə bu gün bir ağır məktub gəlib və məzmunundan belə anlaşılır ki, filan aşpaz şirədən
çaxır alır... Pişirdigi xörəklərin ətini erməni ğəssabından, biz nə ğədər İrəvan xəbəri yazsaydığ
özümüzə söz vermişdik ki, hər kəsin eybini aşkar yazağ. Ama bu dəfəyə baxırığ olmayacağ. Əgər
ərmənidən ət alan aşpazların adlarıni aşkar yazsağ onların evləri yıxılar , daha heç kəs onlardan xörək
pəməz və ələlxüsus Hacı Kazım çur keçixanasına nə ğədər zərər dəgər. Çünki: bu aşpazların lap
ağsaqqalı, namaz ğlanı o cür keçixanənin üstə dəgən açub və alverdə ğomşusi olan Hacı Kazım
dükaniyləd. Əgər bu aşpaz dükanı bağlansa, çur keçiyə də zərər dəgər, buna görə biz hələlik aşpazlar
barəsində gələn məktubi adiylə dərc etmirik ki, aşpazlara ziyan dəgməsin və bunlar gedə xətrinə innən
sonqra olan əhvalati adııyla dərc etmiyəcəyik. Məgər yekə bir, iki , üç olunca o zaman bizim
işimizdir. Hələ aşpazların cabirəsindəkı kağızı gözləyirik, görək necə etdilər. Ya,yu, x.
Ədəbiyyat
Ana və qız
Sözümü mənim yaxşı dinlə ,qızım,
Sənə bir gözəl, nazlı ər tapmışam.
-Ana , getmirəm, getmirəm, getmirəm!
Özüm ki mənim elimli bir qızam,
Özümə də bir alim nər tapmışam
-
Qzüm vermirəm, vermirəm, vermirəm!
-
Bu çox pulludur, mallıdır, ballıdır,
Yağun salıbdır, şivə saqqallıdır.
-
Ana ,uymaram ,uymaram, uymaram!
Məktəb görübdür mənim sevdiyim,
Həkimdir, təbibdir, qıraxmallıdır,
-
Qızım, qoymaram, qoymaram, qoymaram!
Gərək hacı olsun sonra hökmən nər,
İmanlı və mömindir Hacı Səfər
- Ana, bilmərəm, bilmərəm, bilmərəm!
59
O hər gündə beş dəfə arvad dögər.
O, çox canlıdır zəyi kimi nərə zər
O nərə getmirəm, getmirəm, getmirəm!
-
Qızım, məktəbə getməmiş sən hələ,
Yüzünmə gəlməzidin belə
Necə bilmədim, bilmədim, bilmədim...
Gedən vaxt səni qoymayam məktəbə
Hələ bu dilə bax, dilə bax dilə!
-
Ana, neylədim? Neylədim? Neylədim? Neylədim?
Şəriətdə zor ilə getmək ərə
Əgər varsa, söylə bir kərə.
Anam madərim! Madərim ! Madərim!
-
Qərəz
sən məgər degilsən, qızım,
Qalaydı görüm məktəbin andıra.
Yazığ doxtərim, doxtərim.
Çıxıb ağıldan lap olub kafirə.
-
Nə etdim ki? Çıxdım , ana, şəriətdən,
Özümlə degil, sevmirəm, sevmirəm!...
-
Məni eylədin sanki bəxti qarə
Daha imdidən sonqura nə sən, nə mən.
Özün bil, daha getmə heç, getmə heç.
Şeytan
LAL, KAR, yaxud
LAT və LÜT
Necə ki, hər bir sadə olmuş insana məlumdur ki, hər millətin əlifbasında hər bir hərfdən bir dənə
vardır. Məgər inki, bircə Fransuz və İngilisdə 2-ci (V) vardır ki, birinə (v ) və digərinə ( v yo)
deyirlər: xəyalıma gələn öz əlifbamıza, yəni müsəlman əlifbasına ki, bu əlifbada hər hərifdən yalnız
bir dənədir. Yəni hürufatımızın nöqsanı çoxdur. Bu hərflər ilə yazıb-oxumaq çox müşküldür. Yəni
bunu bir mən demirəm. Hamı ümumən uruslar , hətta bir para əqli nəğş müsəlmanlar da təsdiğ edir ki,
müsəlman hürufatiylə iş görülməz!. Dilimizin eyni sövti-ləhcəmizin şivəsi gözlə ki, məhv olar. Qərəz,
bizim bu hürufatımızın üstyndə çox böyük davadır, hələ indi necə ola, keçmişlərdə Mirzə Fətəli
Axundov bu bəd bnanı ğoyanda elə bu çalhaçal var, var, var. Ama çox şükür ki, heç eylə bir ədib
çıxmayıbdır ki, bizim bir (v) mzı 3 eyləsin . Müxtəsəri ki, qədim vaxtlarda bizim hürufatın barəsində
genə bir böyük mübahisə əmələ gəlmiş ki, bir ədib-şair millətlərilə mübahisə edərkən bizim
hürufatımızın kamil bir hürufat olduğini nişan vermək üçün (m)hərfini götürüb (lt)n başına yapışdurub
hərf(ən) şəkli əmələ gətürdü ki, o da olsun müsəlman, yəni ğeyrətli, şücaətli, səxavətli, elm, fəzl bir
tayfa ki, o zamandan bizim hürufat alğışlanıb. Bu günə kimi yaşayıb. Ama bu neçə illərdir ki, genə
tazədən hürufat odur kı, oni yazmağla heç yoxdan bir şey əmələ gəlsün... allaha şükür keçən gün bu
barədə yenidən açılmış bir mübahisə məclisində bunun da isbatını gördüm ki(bi nam) adlı bir ədib
(LA) ki ərəbdə yuxa deyirlər ki, heç vücudi olmasa bən həmin millətin başındakı (m)ni
götürüb(LA)nın başına yapışdırdı, oldu(molla), yəni dolu, yaxud Hacı Mirzə Həsən Ağa müctehid və
Hacı Mirzə Kazım Ağa İmam cəmi əziz oğlanları ilə yainki, Ğubada molla yava və ya İrəvanda
(Əbulla məsələ), Arıx Ğəzər, (molla eynək), nağalza qörün, xaxanalza qoruyun, satan və əyriləri
mənim bunlarda işim yox və bu hürufat ki yarayırığ; heç bir ədibə məsləhət görmürəm ki, bu barədə
bir söz yazsun ki, çox da gözəl hürufatımız var. Ama millətin(M )ni götürüb(La)dən bir molla
yapan cənab xəbəri olmadı ki, genə millət nət ğaldı.
Həpəid .
Axrtar
İttifaği səbəblərdən tulantı bu nömrə vaxtından gec nəşr edildi.