İsgəndər Atilla
Yüklə 3,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məhəmməd Hadi 2.9. Türk əsirləri
136 Əsrin şairi IX şairin şeirlərində, xüsusilə dramaturgiyasında öz bədii ifadəsini tapmışdır. Budur, lirik qəhrəman gözlərini yola dikərək öz nazlı Yarını gözləyir. O, isə gəlib çıxmır. Hilal qaşlı Sevgilisindən xəbər almayan lirik qəhrəmanın bağrı qana dönür. Yaralı könlünü oxşa- yan tapılmır. Yüz bahar gəlsə də, onun eyni açılmır, üzü gülmür. Öz Yarından başqa gözü özgə gözəli görməyən şair, anadan təzəcə doğulmuş öksüz bir çocuq kibi zar-zar ağlayır.
Gülməz, yüz bahar olsa, gülməz yüzüm, Yardan başqa bir gözəli görməz gözüm, Sanki anadan ayrılmış öksüzüm Yar-yar deyib gecə-gündüz ağlarım.
Qoşma formasında yazılmış şeir öz ruhu etibarilə “Şeyx Sənan” mənzum faciəsində Serğonun türküsünə və “Qaçqın” şeirinə oxşayır. Serğonun türküsündən bir bəndə nəzər salaq.
Uzaqlaşdım gülümdən, sevgilimdən, Ayrı düşdüm vətənimdən, elimdən. Həp sızlarım, bir şey gəlməz əlimdən, Yar-yar deyib gecə-gündüz ağlarım.
“Çoban türküsü” şeirində şair öz obrazını, “Qaçqın” şei- rində həm özünün, həm də həyat yoldaşı Mişkinaz xanımın obrazını yaradır. Lirik qəhrəmanın dərdini şairin Leylası, şairin dərdini Mişkinaz xanım uyutmur... Dərdi başından aşan şair, üzünü göyə tutaraq, dərdini Aya danışır. Ayı görər-görməz fik- rindən Yarının xəyalı gəlib keçir. Dərbədər könlünün məlalı daha da artır. Yarının mavi gözlərini, süzgün baxışlarını, tatlı sözlərini xəyalında canlandırır.
Göy yüzündə görür-görməz hilalı, Keçər fikrimdən yarımın xəyalı, Dərbədər gönlümün artar məlalı, Yar-yar deyib gecə-gündüz ağlarım.
137 İsgəndər Atilla Yosma dilbərim deyilmiş ədasız, Pək nazlıdır, amma deyil vəfasız, Nə çarə!? Eşq əhli olmaz bəlasız, Yar-yar deyib gecə-gündüz ağlarım.
Cavid “Knyaz” mənzum faciəsində mövzunun üzərinə yenidən qayıdır və Şakronun yumoristik-satirik bir “türküsünü” yazır. Şakro həmin mahnı ilə məclisi ələ alır və əyləndirir. Mahnıdan bir neçə misraya nəzər yetirək.
...Bənim nazlı yarımın pudralı cəmalı var, Boyalıdır saçları, iki yapma xalı var. Həm cavan, həm gözəldir: əlli səkiz yaşında? Dərman için bir tük yoq kipriyində, qaşında...
Diqqətlə düşün: yoxsa bu qan həpsi hədərmi?.. Məhəmməd Hadi 2.9. Türk əsirləri Türkçü Hadi birinci cahan hərbinin canlı şahidi olmuş, onu yaxından izləmişdir. Türkçü Cavid isə əksinə, onu uzaqdan-uzağa izləmiş və həmin mövzuda şeirlər yazmışdır... XX əsrin birinci yarısı türk dünyası üçün faciəli və fəlakətli, ağrılı və acılı, uğurlu və uğursuz olmuşdur. Osmanlı imperiyası çökmüş, onun yerində yeni türk dövləti yaradılmışdır. * Azərbay- can müstəqillik qazanmış, iki ildən sonra rus sovet təcavüzünə məruz qalmışdır. Birinci cahan hərbi Türkiyəyə, Oktyabr çevrilişi və SSRİ-nin yaradılması Qafqaz, Azərbaycan və Orta Asiya türklərinə baha başa gəlmişdir. Milyonlarla türk öldürülmüş, diri- diri torpağa gömülmüş, quyulara atılmış, malı-mülkü talan
*
İki dünya müharibəsinə 4 trilyon ABŞ dolları xərclənmişdir. Hər iki müharib ədə 60 milyon adam ölmüşdür ki, onun böyük əksəriyyətini mülki əhali t əşkil edirdi. 138 Əsrin şairi IX edilmişdir... Birinci dünya müharibəsi tüğyan etməkdə idi. Türkiyə ölüm-dirim savaşına qatılmışdı. Düşmənlər türk ordusu və xalqının iradəsi, dözümü, mətanəti, yeniməzliyi və mübarizə əzmi qarşısında mat qalmışdı. Çanaqqala döyüşü müharibənin taleyini həll etməli idi!.. Cəbhələrdə döyüşlər səngimirdi. Ermənilər rusların havadarlığı ilə türklərə qarşı genosid siyasətini davam et- dirirdilər, dinc əhaliyə divan tuturdular. Əhali ağlasığmaz ingəncələrə məruz qalırdı. Döyüşən döyüşür, ölən ölür, əsir düşənlər güllələnirdi. Cavid bir neçə il idi ki, müharibənin ağrı- acısını, türkün faciə və fəlakətini öz içində yaşadırdı. Əsəbi hallar keçirir, qələminə güc verib yazırdı. Həmin müdhiş hadisələrin canlı şahidi olan Qurban Səidin “Əli və Nino” romanından bəzi parçalara nəzər salaq: “...Düzdür, türklər sünnidirlər. Amma buna baxmayaraq ürəyim Ənvər (Ənvər paşanın – İ.A.) şəhərimizə (Bakıya – İ.A.) girişinin həsrətini çəkirdi. Bu nədir axı? Şəhidlərimizin qanı boş yer axıb? - Seyid, - dedim, - türklər də bizim tayfadandır. Biz eyni dildə danışırıq. İkimizin də damarlarında Turan qanı axır. Bəlkə buna görə xəlifənin hilalı altında ölmək daha asandır... 1
Bakıda müharibə getməsə də, şəhər həyəcanlı günlərini yaşayırdı. Etmənilər Bakının küçələrində at oynadırdılar. Cavid bunları öz gözlərilə görür və məyus olurdu... Qurban Səid romanında ermənilərə qarşı nifrət və “rəğbəti” bu cür təsvir edir: «...Elə ayağımı küçəyə qoymuşdum ki, kimsə tələsik özünü mənə çatdırdı. Atamın köhnə dostu Süleyman ağa idi. O da restoranda oturmuşdu. Ağır əlini çiynimə qoydu və dedi: “Tfu, sən işə bax! Şirvanşir nəslinin övladı ermənini qucaqlayır.” Açarı çıxarıb qapını açmaq istəyəndə başımı yırğala- yıb öz-özümə düşündüm: “Ermənilərə belə nifrət bəsləmək nə axmaq işdir.”»
1 Qurban S əid. Əli və Nino, Bakı, 2006, s. 73. Yüklə 3,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|