“İsrail-Fələstin münaqişəsi Oslo prosesindən sonra: yeni problemlər
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Anti-Semitizm Anlayışı
- Anti-Semitizmin Tarixi Prosesi
8
Anti-Semitizm Anlayışı Yəhudi əleyhdarlığı, Yəhudi düşmənliyi mənasını verən Anti-Semitizm, Anti və Semitizm sözlərinin mənasına baxılmalıdır. Sami sözü Sami xalqı deməkdir. Sami xalqları isə Nuh Peyğəmbərin oğullarından Samın soyundan gələnlərə deyilir. 2 Yəhudilərin ən ulu babaları olan Hz. İbrahim Samın soyundan gelmektedir. 3 Hz. İbrahim, Ərəblərin da atasıdır. Fələstin xalqı isə, Ərəbistan yarımadasından köçən Sami (Semitic) irqindən olduğuna gore Anti- Semitizm,yalnız Yəhudi əleyhdarlığından çox Sami irqinin digər mənsublarını da içinə qatmaqdadır. Lakin digər Sami irqləri ilə Yəhudi əleyhdarı mədəniyyətlərin qarşılıqlı əlaqəsinin daha az olması səbəbiylə (19. əsrə qədər) Sami əleyhdarlığı Ərəblərdə hissedilməmiştir. Lakin yəhudilərin yaşadıqları torpaqlar tarixi müddətdə tez-tez istilalara uğrayıb, öz yurdlarından sürgün edilmələrinə görə digər tayfalarla yaşamaq məcburiyyətində qalmışlar. Bir sonrakı hissədə Anti- Semitizm'in səbəblərindədə ifadə edildiyi kimi yəhudilərin yaşadıqları yerlərdə özlərini digər xalqlardan fərqli və üstün tutan davranış və adətlərindən ötəri Yəhudi düşmənliyi meydana gətirərkən, Qərbdə isə Tanrı qatilləri kimi qəbul edildikləri üçün Yəhudi düşmənçiliyi ortaya çıxmışdır. Anti-Semitizmin başlanğıcı İlk Əsrlərə qədər uzanmaqdadır. E.ə. 7. əsrdə Aşşur istilalarıyla başlayıb, Babil və Romayla davam edən hücumlardan sonra Yəhudilərin öz yaşadıqları torpaqlardan başqa torpaqlara sürgün edilməsi AntiSemitizm'in çox köhnə tarixlərə qədər uzandığını göstərir.
2 Eva Groepler, Anti-Semitizm Antik Çağdan Günümüze Yəhudi Düşmənliyi Tarihi, (İstanbul: Belge Yayınları, 1999), s. 7-8. 3 Eva Groepler, Anti-Semitizm Antik Çağdan Günümüze Yəhudi Düşmənliyi Tarihi, (İstanbul: Belge Yayınları, 1999), s. 7-8. 9
Anti-Semitizm'in Səbəbləri Yəhudi əleyhdarlığının səbəblərini dini (Yəhudilik inancından qaynaqlanan mədəni və ictimai həyatları da dini səbəblər içərisində qiymətləndirilir), iqtisadi və siyasi olaraq iki ana başlıq altında təsnif olunub.Anti-Semitizm'n Dini və Mədəni Səbəbləri: Yəhudilər üçün din çox əhəmiyyətlidir. Bir dini inancın yanında eyni zamanda bir həyat formasıdır. Bu səbəblə "Yəhudilik" bir inanc sistemi kimi düşünülsə də Yəhudilər, ictimai bir quruluşu meydana gətirməkdədir. Yəhudilərin dinləri Yəhudilik və Müqəddəs Kitabları Köhnə Ahit'tir (Tövrat). Yəhudilərin Əhdi-Ətiqə söykənən dini inanclarına görə həyatları Yəhudi əleyhdarlığının Xristianlıqdan əvvəlki dövrlərə qədər uzanması fikrinin formalaşmasına səbəb olmuşdur. Yəhudilərin, Yəhudi inanclarına görə hərəkət etməsi qədim dövrlərdə belə düşmənlərinin olmasına səbəb olmuşdur. Yəhudi kişilərinin sünnə olması, Yəhudi bir kişinin Yəhudi olmayan başqa cəmiyyətlərdəki bir qadınla evlenməməsi kimi Yəhudi kişisinə müqəddəslik işarəsi verən davranışlar, Yəhudilərin birlikdə yaşadıqları digər cəmiyyətlərdə narazılıq yaratmışdır. Bu dövrdə Yəhudilərə qarşı fiziki bir çıxış olmamasına baxmayaraq, yəhudilərin yaşadıqları digər cəmiyyətlərdən fərqli davranışları xüsusilə dövrün ziyalılarında diqqətə çarpan bir Yəhudi düşmənliyi yaradıb. 4 Yəhudi əleyhdarlığının ən əhəmiyyətli dini səbəbi olaraq Hz. İsanın çarmıxa çəkilməsindən məsul tutulmalarının. Hz. İsa özünə vəhy ilahi mesajı yaymağa başladığında ən böyük reaksiyanı içindən gəldiyi Yəhudilərdən görmüşdür.Başlanğıcda xristianlığı Yəhudi camaatının daxili problemi olaraq görən Roma, Yəhudi yepiskopların təhrikləri nəticəsində, Hz. İsanı çarmıxa çəkmişdir. 5 Lakin daha sonra Romada Xristianlıq sürətli bir şəkildə yayılmağa başlamışdır. Xristianlıq inancına görə Hz. İsa Tanrısal bir xüsusiyyət daşımaqdadır və Hz. İsanın ölümündən Yəhudilər məsul
4 Cevat Eroğlu, İsrail’in Beka Stratejisi ve Kürtler, 1. Baskı (İstanbul: Sayfa Yayınları, 2003), s. 37. 5 Cevat Eroğlu, İsrail’in Beka Stratejisi ve Kürtler, 1. Baskı (İstanbul: Sayfa Yayınları, 2003), s. 37. 10
tutulmuşdur. Xristianlıq baxımından var olabilecek ən böyük cinayət sayılan "Tanrı qətli", Xristianlardaki günümüzə qədər gələn Yəhudi düşmənliyinin təməlini oluşturmuştur. 6 Yəhudilərin "Tanrı qatili" olaraq göstərilməsi nəticəsində yaranan Yəhudi əleyhdarlığının yanında digər əhəmiyyətli bir səbəbdə Yəhudilərin müqəddəs kitablarından olan Talmud'ta yazanlardır. Məsələn çətin vəziyyətdə qalmış yəhudi olmayan birinə, bir Yəhudi kömək etməməlidir. Hətta Talmud şərhçiləri Yəhudi olmayan birisinin bilvasitə yolda öldürülməsini uyğun və doğru bir davranış olaraq görməkdədir. 7 Yahudi Diasporası nəticəsində başqa yerlərə köç edən yəhudilər, getdikləri yerlərdə Qüds Ədəbiyatını inkişaf etdirərək assimilyasiya olmamağa nail olmuşlar. 8 Assimilasiya olmamağın gətirdiyi fərqliliyin yanında Hz. İsanın çarmıxa çəkilməsindən günahkar görülmələri 9 , Yəhudilərin olduqları cəmiyyətlərdən təcrid olunmasına səbəb olmuşdur. Xüsusilə Orta əsrlərdə yəhudilər, Anti-Semitizm'in gətirdiyi təzyiq və şiddətdən ötəri böyük acılar yaşamışdır. Səlib yürüşləri səbəbiylə dini həssaslığın ən üst səviyyəyə çıxdığı 11-ci əsrdə, Orta və Qərbi Avropada yaşayan Yəhudilərin çoxu din dəyişdirməklə ölmək arasında qarşı-qarşıya qalmışmıştır. 10 Yəhudilər bu dövrdə ağır təzyiq və şiddətə, müxtəlif qırğınlara məruz qalmış, bununla da kifayətlənilməyib yaşadıqları torpaqlardan qovulmuşdur. 11
Anti-Semitizm'i tarixi proses kimi ələ alarkən, Yəhudilərə qarşı birbaşa fiziki hücumların başladığı dövrdən etibarən diqqətə alınmağa başlanmışdır. Yuxarıda da ifadə edildiyi kimi Yəhudi əleyhdarlığı İlk Çağa qədər uzanmaqdadır. İlk Çağın
6 Bernard Lewis, Çatışan Kültürler Keşifler Çağında Hıristiyanlar, Müslümanlar, Yahudiler (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt yayınları, 2002), s. 19-20. 7 Bernard Lewis, Çatışan Kültürler Keşifler Çağında Hıristiyanlar, Müslümanlar, Yahudiler, (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt yayınları, 2002), s. 19-22 8 Armaoğlu, Fələstin Meselesi …, s. 11. 9 H. A. Gwynne, Derin İhtilal Küresel Entrikan İçyüzü, çev: İlker Özyaşar, 1. Baskı (İstanbul: Selis Kitapları, 2003), s. 10-34. 10
Arkadaş Yayınevi, 2005), s. 34. 11 Groepler, y.ey s. 9. Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|