3.11.
Nasazlıqlara görə yaranan səs və iylər
Məlumdur ki, traktorların və kombaynların mühərriklərində, gücötürmə mexanizmlərində,
idarə etmə orqanlarında, hərəkət
hissələrində, işçi və koməkçi orqanlarında uzun zaman
işlədikdən sonra sürtünmə nəticəsində yeyilmə baş verir. Yeyilmə nəticəsində sürtünən
hissələrin ölçüləri dəyişir. Bəzi hallarda yeyilmiş hissələrdə səslər və xarakterik iylər əmələ gəlir.
Mexnizator bu səsləri və iyləri bilməli və müvafiq tədbirlər görməlidir.
3.11.1.
Mühərriklərdə baş verən nasazlıqlar
Traktorun mühərrikində nasazlıqlar əsasən
qida
sistemində, yağlama sistemində, soyutma
sistemində,
çarxqol-sürgüqol
mexanizmində,
qazpaylama mexanizmində ola bilir.
Qida
sistemində
yanacaq
nasosunda
forsunkalarda nasazlıqlar baş verə bilər.
Mühərrikdə yanacağın natamam yanmasından
detonasiya əmələ gəlir.
Detonasiya tez alışmadan baş verir, çox səsli,
partlayışlı səs əmələ gətirir.
Səs əmələ gətirən nasazlıqlar əsasən sürtünən
hissələrdə baş verir.
Bəzi hallarda detonasiya
nəticəsində porşenin
üst hissəsi deşilir (Şəkil 3.37)
Şəkil 3.37. Detonasiya nəticəsində porşenin
deşilməsi baş verə bilər.
3.11.2.
Mühərrikdə kar səs yaranması
Mühərrikdə kar səs yaranması dirsəkli valda
əsas və sürgü qolu boyunlarında yeyilmədən
araboşluğunun əmələ gəlməsi nəticəsində baş verir.
Dirsəkli valda səs olanda səs mühərriki işə
salan anda baş verir. İşə salma zamanı yağ soyuq
olduğundan dirsəkli valın yastıqlarına çatmadığı
üçün səs gəlir. Sonra səs sakitləşir. Mühərrikin boş iş
rejimində tam yox olmur (Şəkil 3.38).
Şəkil 3.38. Mühərrikin dirsəkli valında
yeyilmədən əsas və sürgüqolu boyunlarında
araboşluqlarının əmələ gəlməsi.
63
3.11.3.
Mühərriklərin qulaq asma zonaları
Mühərrikdə yaranan səsləri araşdırmaq üçün
ona qulaq asmaq lazımdır.
Mühərrikə qulaq asma zonalara ayrılır və hər
zona hansı hissədə nasazlıq olduğunu göstərir (Şəkil
3.39).
Şəkil 3.39. Mühərriklərin qulaq asma
zonaları.
1 - Klapanların zonası;
2 - porşenlərin zonası;
3 - İtələyicilərin zonası;
4 - yastıqların zonası;
5 - Paylayıcı dişli çarxların zonasıdır.
3.11.4.
Mühərrikdəki səslərin müəyyən edilməsi
üçün cihaz
Mühərrikdəki səsləri müəyyən
etmək üçün
cteteskop adlanan cihazdan istifadə edilir (Şəkil
3.40). Cteteskop qulaqcıqdan və yoxlama
aparatından ibarətdir. Aparatın ucunu Şəkil 3.39-da
göstərilmiş zonalara toxundurmaqla eşidilən səsə
görə nasalığı müəyyən etmək olur.
Şəkil 3.40. Nasazlığı səsə görə müəyyən edən
stetoskop.
3.11.5.
Mühərrikin endoskopiyası
Müasir diaqnostikada mühərrikin səsinin
endoskopiyası aparılr. Bu aparat stetoskopa nisbətən
daha dəqiq məlumat verir (Şəkil 3.41).
Şəkil 3.41. Mühərrikin endoskopiyası.
64
3.11.6.
Porşen və silindrlərin nasazlıqları
Porşen silindr daxilində irəli geri hərəkət
etdiyindən
yüksək
temperatur
şəraitində
işlədiyindən onların halqaları və özləri tez yeyilir.
Nəticədə yanma kamerasına yağ düşür. Və bu ixrac
qazlarında acı tüstünün əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Tüstünün iyindən mühərrikdə halqa və içliklərin
yeyildiyi bilinir (Şəkil 3.42).
Şəkil 3.42. Porşenin halqalarının yeyilməsi
ixrac qazlarında iyin əmələ gəlməsinə səbəb
olur.
3.11.7.
Qazpaylama mexanizminin
klapanlarının nizamlığının pozulması və yaranan
səs
Yadda saxlayın!
Mühərrikdə qazpaylama
mexanizminin klapanlarında nizamlıq pozulduqda
səs yaranır (Şəkil 3.43).
Bu zaman klapan
tənzimlənməsinə ehtiyac
duyulur. Klapanların nizamlanması dedikdə iki
çiyinli dəstəyin çiyni ilə klapanın başlığı arasındakı
ara boşluğunun nizamlanması başa düşülür. Bu ara
boşluğu çiyinli dəstəyin qarşı çiynində nizamlayıcı
vinti fırlatmaqla əldə edilir, artırılır və ya azaldılır.
Şəkil 3.43. Qazpaylama mexanizminin
klapanlarının nizamlığının pozulması və
yaran səs.
3.11.8.
Mühərrikin ixrac borusundan boz ləkəli
tüstünün çıxması
Mühərrikin silindr-porşen qrupu yeyildikdə
yanma kamerasına düşən yağ ixrac qazlarında yağın
olması ilə nəticələnir. Bu eyni
zamanda tüstünün
rəngində və iyində hiss edilir.
Unutmayın!
Yanma
kamerasına
yağ
düşdükdə m
ühərrikin yanmış qaz ötürücü
borusunda və ya səs batırıcısında iy yaranır (Şəkil
3.44).
Şəkil 3.44. Mühərrikin yanmış qaz ötürücü
trubası.
65
