Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1865 bron

32

twee verschillende luchttrillingen, die zich vereenigen tot een nieuwe, gewijzigde

van beide verschillende trilling. Deze complexe klank, die het best door ae of oe

beteekend zou worden, is in sommige talen niet alleen zóo als onwillekeurige uitspraak

van een é voor een r; maar ook anders in gebruik. Zóo in het Friesch, waarin het een

gewijzigde uitspraak van een á of â is, zooals in gaen (Hoogduitsch gehen), bekwaem

(Hoogd. bequem) en pael, voor gaan, bekwaam en paal. Ook in het Sanskritsch heeft

de zoogenaamde l a n g e é volgens de Engelsche grammatici de klank voor de e in

het Engelsche where, en is dus de faucale uit à en é gemengde ae. In het Gothisch

wordt deze faucale klank, en tevens de scherpe korte è, hoogst waarschijnlijk met ai

beteekend. In het Gothische is dit vocaalteeken uit het Grieksch ontleend, waarin

wij het gewoonlijk als de t w e e k l a n k ai uitspreken: maar tegenwoordig ten minsten

heeft de ai in het Grieksch de klank van ae; en het is zeker, dat deze uitspraak reeds

vele eeuwen oud is, en de gewone was, toen de Gothen begonnen te schrijven. - Op

dezelfde wijze wordt de tweeklank aj veelal door de Arabieren uitgesproken. - De

Romeinen schreven deze klank oudtijds ook wel, even als in het Grieksch, met ai,

maar weldra algemeen met ae, omdat er toch geen i- maar wel een é-klank in gehoord

wierd, bij voorbeeld in Caesar, dat later in de uitspraak César geworden is. Ook in

het Hoogduitsch heeft de ae of ä zijn eigenaardige faucale klank verloren: maar het

is naauwelijks te betwijfelen, of oorspronklijk heeft men de ä in ähnlich wel op

dezelfde wijze uitgesproken als de é in ehrlich.

Een dergelijke gemengde of complexe vocaalklank is de klank, die in de uitspraak

aan de á gegeven wordt in

Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1865

---

33

het Engelsche, Platduitsche en Groningsche water, dat naar deze uitspraak waoter

of wåter geschreven zou moeten worden. Het is de klank, die de f a u c a l e  klinker

a in de uitspraak verkrijgt, wanneer bij de uitspraak tevens de wangen uitgezet en

elastisch gespannen worden, gelijk wij dat doen voor de uitspraak van een ó. In het

Friesch heeft men deze klank voor de verweekte al-klank, zooals in kaod voor kald,

Duitsch kalt, Hollandsch koud, maar dat ook in de Zuidhollandsche volkstaal kaod

luidt. In het Fransch is deze klank met au beteekend, zooals in cause, het Latijnsche

causa, en autre, het Latijnsche alter. Nog tegenwoordig worden deze twee woorden

wel met die complexe ao- of å-klank uitgesproken, ofschoon die anders in de

tegenwoordige uitspraak door de zuivere mondvocaal ó vervangen is. Ook in het

Arabisch wordt de tweeklank aw gewoonlijk als å uitgesproken, en het is zeer

waarschijnlijk, dat het ook in het Gothisch deze klank is, die met au beteekend wordt.

In het Sanskritsch zal ook wel de zoogenaamde l a n g e ó die complexe klank, en

niet de zuivere mondvocaal ó zijn.

Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1865

---

34

III. Verslag 

VAN EEN

o n u i t g e g e v e n  h.s. 

VAN ANTHONIS DE

ROOVERE, DOOR

 Dr. W

.N. DU RIEU

.

Het Handschrift, waarvan ik in de volgende regelen verslag geef, is een zeer

merkwaardig stuk, en voor zoo ver mij gebleken is, bevat het een nog onuitgegeven

beschrijving van den plechtigen Intocht van M

ARGARETHA VAN YORCK

 te Brugge,

en van de schitterende feesten aldaar gevierd, bij gelegenheid van haar huwelijk met

K

AREL DEN STOUTE

, in Juli 1468.

Deze Bourgondische vorst was namelijk toen op 23jarigen leeftijd wederom

weduwnaar geworden; zijne eerste vrouw C

ATHARINA

, dochter van K

AREL

VII van

Frankrijk, was zeer jong overleden, en I

SABELLA

 de dochter van

Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1865

---

35

den Hertog van Bourbon, had hij in 1465, twee maanden na den slag van Montlhéri,

verloren. In 1467 zijnen vader P

HILIPS DEN GOEDE

 opgevolgd zijnde, moest hij eerst

de Luikenaars, die door Frankrijk werden opgezet, onderwerpen, maar liet kort daarop

zijn oog vallen op de schoonste prinses van zijnen tijd, op genoemde M

ARGARETHA

,

de zuster van E

DUARD

 IV van Engeland, welke verbindtenis ook op staatkundigen

grond voor beide landen zeer gewenscht was. Nu zijn bij dat huwelijk de prachtigste

feesten gevierd te Brugge, ‘zoo als nog nergens vertoond was’, om de woorden van

B

ARLANDUS

 (L. XVII. p. 244) te gebruiken. Eene duidelijke en uitvoerige beschrijving

van de ten toon gespreide pracht is in dit H.S. opgeteekend.

Op den perkamenten omslag van dit H.S. staat te lezen: ‘L'entrée de C

HARLES LE

QUINT

 à Bruges et le mariage de C

HARLES

 duc de Bourgong et les tournoys etc. etc.

et grandeurs etc.’ Het eerstgenoemde stuk blijkt uit den band te zijn genomen, maar

dit is slechts een betrekkelijk verlies, want de beschrijving van die intrede van K

AREL

V van 1515 is in druk verschenen, naar alle waarschijnlijkheid in 1528, onder dezen

titel: ‘La tryumphante et solemnelle Entrée faicte sur le nouvel et ioyeux advenement

de treshault trespuissant et tres excellent prince Monsieur C

HARLES

 prince des

Hespaignes Archiduc daustrice duc de Bourgongne Conte de Flandres etc. En sa

ville de Bruges lan mil V cens et XV le XVIII

e

 iour dapvril apres Pasques redigee

en escript par maistre R

EMY DU PUYS

 son tres humble Iudiciaire et historiographe.’

Deze kleine foliant is tamelijk zeldzaam, en voor de geschiedenis der kunst niet

onbelangrijk, want hij bevat de volledige beschrijving van de

Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1865

---