Жана тарийх1 Times doc
Yüklə 0,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tayanish so`zler
55
Biraq chartistler ha`reketinde G`Xaliq xartiyasiG` ta`repinen alg`a qoyilg`an demokratiyaliq talaplar 1861-jildan keyin a`melge asirila basladi. Saylaw pravosi, mu`lk tsenzasi, to`mennen joqari saylaw, so`z, baspa so`z erkinligi, jumis ku`ni, is haqi haqqinda talaplar nizamli tu`rde a`melge asirila basladi.
Chartistler, G`Xaliq xartiyasiG`, O.Konnar, G`ka`ramatli ayG`, G`Ka`mbag`allar haqqinda nizamdiG`, R. Garni.
1.
Angliyskaya burjuaznaya revolyutsiya XVII veka. Pod. red. Kosminskogo. T. I , T. 2, Moskva 1954 g. 2.
3.
Vsemirnaya istoriya 5. 6. 7. chasti Moskva. Izd. Nauka. 4.
Istoriya diplomatii v pyati tomax. Moskva 1959-1979 godi. 5.
Novaya istoriya stran Evropi i Ameriki. Perviy period A. V. ADO. Moskva 1986 g. 6.
Xrestomatiya po Novoy istorii Chast` I i II. Moskva, 1990 g. 10-Tema: Evropadag`i 1848- jilg`i burjuaziyaliq-demokratiyaliq revolyutsiyalar 1) Frantsiya 2) Germaniya 3) Italiya 4)Frantsiya, Germaniya, Italiyadag`i revolyutsiyanin` kelip shig`iw sebepleri 5)Evropadag`i burjuaziyaliq-demokratiyaliq revolyutsiyalardin` aqibetleri
1848-1849 jillarda Evropanin` ko`pshilik ellerinde jan`a burjuaziyaliq revolyutsiyalar ko`terildi. Ol revolyutsiyalar Frantsiya, Germaniya, Italiyanin` bir qatar ma`mleketlerin o`z ishine aldi. 1848-1849 jillardag`i revolyutsiyalar kapitalizmnin` sanaat burjuaziyasi menen rabochiy klassinin` o`siwinin` na`tiyjesi boldi.
Germaniya ha`m
Italiya ma`mleketlerindegi Avstriya imperiyasindag`i revolyutsiyalar feodalliq ta`rtiplerdin` kapitalistlik rawajlaniwdin` jen`islerine tosqinliq etiwinen kelip shiqti. 1848 jilg`i Frantsiyadag`i revolyutsiya kapitalizmnin` ishki qarama-qarsiliqlarinan payda boldi ha`m rabochiy klasinin` burjuaziyaliq du`zimge qarsi gu`resinin` keskinlesiwi jag`daylarinda ju`z berdi. Iyul` monarxiyasi da`wirinde barliq frantsuz burjuaziyasi emes, al onin` tek bir bo`limi g`ana ha`kimlik etti. Bular tiykarinan bankirler, temir jol iyeleri, tas ko`mir qazilmalari menen temir rudali ka`nlerdin` ha`m tog`aylardin` iyeleri edi. Burjuaziyanin` ko`pshilik bo`legi jiynalislar, banketler o`tkeriw joli menen bul jiynalislarda saylaw huqiqin ken`eytiw haqqinda talaplar qoyiw arqali iyul` monarxiyasinin` kelisimge keliwine erisemiz dep u`mit etti. Respublikanin` 56
janku`yerleri rabochiylar boldi. Olar jumissizliqti saplastiriw, jumis ku`nin qisqartiwdi, miynet sha`rayatin jaqsilawdi ta`miyinleytug`in respublikani talap etti. Burjuaziyani bul talap ha`dden tis qorqitti. Sanaat burjuaziyasinin` ha`m pu`tkil xaliqtin` finans aristokratiyasinin` u`stemlik etiwine narazilig`i menen bir waqitta proletariattin` klassliq gu`resinin` ku`sheyiwi Frantsiyadag`i 1848-
jilg`i revolyutsiyanin` tiykarg`i sebepleri boldi. 1847- jili ekonomikaliq krizis baslanip ketti. Bul krizis ko`plegen ellerdi, sonin` ishinde Frantsiyani da qorshap aldi. Krizis revolyutsiyanin` tiykarg`i sebebi bolmasa da revolyutsiyaliq jag`daydin` payda boliwina ta`sir jasadi. Sebebi ol xaliqliq apatshiliq ha`m narazilig`in a`bden ku`sheytti. G`alaba jumissizliq baslandi is haqi eki eseden aslam to`menledi. 1848 jildin` basinda elde revolyutsiyaliq jag`day ten` boldi. Saylaw boyinsha ornatilg`an sha`rtlerdi to`menletiwdi talap etken xaliq jiynalis sho`lkemlestirdi. Bul jiynalislarg`a rabochiylar, o`nermentler, studentler jiynalis bolatug`in jerge qaray ig`isti. Xaliq barrikadalar qura basladi. Korol` qoriqqaninan ministrlerdin` otstavkag`a shiqqanin dag`azaladi, biraq revolyutsiya baslanip ketken edi. A`skerler demonstrantlarg`a qarata oq atti. Ko`pshlik adamlar a`lemnen o`tti ha`m jaradar boldi. 1848- jildin` 24- fevralinda ko`terilgen xaliq qural jaraq skladlarin ha`m paytaxttin` basshi punktlerin iyeledi. Lui Filipp jallanba arbag`a minip qaship Angliyag`a o`tip ketti. Ko`terilisshiler saraydi basip aldi ha`m korol`din` taxtin o`rtedi. Iyul` monarxiyasi qulatildi. Quralli ko`terilis revolyutsiyanin` jen`isine alip keldi. Ko`terilisshilerdin` qatan` talabi sebepli deputatlar palatasi burjuaziya iskerlerinen ibarat bolg`an waqitsha hu`kimetti tastiyiqladi. Bul hu`kimette en` basli ta`sir jasawshilar G`OrtashaG` respublikashilar bolip qaldi. 1848 jilg`i fevral` revolyutsiyasinin` jen`iliwinde ha`m respublikani ja`riyalawda rabochiy klass sheshiwshi rol` oynadi. Frantsiya da burjuaziyaliq demokratiyaliq revolyutsiya iske asirildi. Rabochiylar qural-jaraqlardi basip aldi. Al bug`an qarsi a`skerler az edi. Burjuaziya rabochiylarinin` talaplarin qanatlandiriug`a ma`jbu`r boldi. Rabochiylar qollarina qural alip ratushani qorshap aldi ha`m jumisqa mu`ta`j adamlarg`a jumis beriw haqqindag`i nizamdi talap etti. G`Barliq grajdanlardi jumis penen ta`miyinlewG` haqqinda dekret qabil etti. Rabochiylardin` diqqatin revolyutsiyaliq islerden basqa jaqqa alan` etiw ushin bul hu`kimet Lui Blannin` basshilig`inda rabochiylar ma`selesi boyinsha komissiya du`zildi. G`Lyuksemburg komissiyasiG` laqabi bul komissiya Lui Blannin` basshilig`inda is haqi haqqindag`i tartisti jayg`astiriw isine ku`sh saldi olardi G`ag`ayinlesiwgeG` shaqirdi. Komissiya quri bos so`z benen sheklendi, rabochiylardin` diqqatin revolyutsiyaliq ha`reketlerden basqa jaqqa awdariwg`a urindi. Proletariat 1848 jili revolyutsiyada o`zin birden bir nag`iz revolyutsion klass sipatinda ko`rsetti. Frantsiya burjuaziyasi rabochiylardan qoriqqaninan 1848
jili o`zinin` revolyutsiyashillig`in joytti ha`m revolyutsiyanin` barisinda kontrevolyutsiyashil ku`sh sipatinda shiqti. Eldin` diyxanlari ha`m mayda burjuaziyanin` ko`pshiligi rabochiylardi quwatlamadi. Burjuaziyanin` rezervi bolip qaldi. Rabochiy klass ele pisip jetilispegen ha`m sho`lkemlespegen edi. Onin` siyasiy partiyasi da, awqamlaslari da joq edi ha`m ol ilimiy revolyutsiyaliq teoriyag`a iye emes edi.
Yüklə 0,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|