KapitaliZMƏ
Yüklə 192,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz lərdə dünya ölkələri arasında birbaşa xarici investisiyaların cəlb edilməsi performansı üzrə indeks sıralamasında 3‐cü yer‐ dədir. 101 Böyük neft və qaz layihələrinin həyata keçirilməsi sayəsin‐ də Azərbaycanda ÜDM‐nin bir neçə ilə ikiqat artacağı proq‐ nozlaşdırılır. Kapital/məhsul əmsalının təqribən 4,6 olması isə iqtisadiyyata kapital qoyuluşlarının bunun təqribən beş qatı qədər artacağını göstərir. İldən‐ilə ölkənin, xüsusilə neft sekto‐ runa investisiyaların artan xətt üzrə inkişafı belə deməyə əsas verir ki, xarici şirkətlər Azərbaycanda “devrim” yerinə “ev‐ rim”, yəni, inqilab yerinə təkamül formulunu müdafiə edirlər. Yüz ildən artıqdır ki, neft, Azərbaycan xalqının (Cənubu Azərbaycanı da nəzərdə tuturam) taleyini müəyyənləşdirən mühüm amil kimi çıxış edir. Bu amili düzgün qiymətləndirə bilməyən heç bir siyasi qüvvə uğur qazana bilməyib. V.İ.Lenin 1918‐ci il iyunun 30‐da İ.V.Stalinə yazırdı ki, al‐ manlar... “Söz verirlər ki, türkləri Bakıya qoymasınlar, özləri də neft istəyirlər... Bakını əldə saxlamaq üçün indi ən ciddi im‐ kanlar vardır. Neftin bir qismini, əlbəttə, verərik”. İ.V.Stalin M.C.Bağırov vasitəsilə Cənubi Azərbaycandakı vəziyyəti öyrənir və Seyid Cəfər Pişəvərinin liderliyindəki hə‐ rəkatı dəstəkləyirdi. 1945‐ci ildə Pişəvəri ilə Bağırovun bu mə‐ sələlərlə bağlı Sovet Azərbaycanında görüşü də olmuşdu. La‐ kin 1946‐cı ildə İran hökumətinə başçılıq edən Qəbavülmüş‐ Səltənə Sovet hökumətinin “birtərəfliliyini” əldə etmək üçün Moskvaya gedərək Stalinlə görüşdü. Danışıqlar nəticəsində Sovet hökumətinin Şimali İranda, o cümlədən Cənubi Azər‐ baycanda çoxdan arzuladığı neft axtarışı və çıxarılması kon‐ sessiyası haqqında müqavilə hazırlandı. Müqavilə 1946‐cı il aprelin 4‐də Tehranda imzalandı. Mayın 8‐də isə Stalin Pişəvə‐ 101 World Investment Report 2004, United Nations Conference on Trade and Development, səh.13., http://www.unctad.org/en/docs/wir2004_en.pdf. ‐ 93 ‐ İlkin Sabiroğlu riyə göndərdiyi məktubda Azərbaycanı tələblərindən geri çə‐ kilməyə, “aza qane olmağa” çağırırdı. Sovet Dövləti BMT TŞ‐ nın tələbi ilə hərbi hissələrinin İrandan çıxarılmasını sürətlən‐ dirdi və mayın 8‐də onu başa çatdırdı. Fədailərin mübarizəsi mərkəzi hökumət tərəfindən boğuldu. 1947‐ci ildə isə Qəba‐ vülmüş‐Səltənənin nəzərdə tutduğu kimi parlament bu müqa‐ viləni təsdiq etmədi, çünki mərkəzi hökumət artıq istədiklərini əldə etmişdi. Belə faktları kifayət qədər artırmaq mümkündür. Görünən odur ki, keçmiş acı təcrübələrimizin əksinə, mövcud hakimiy‐ yət neft amilindən çox ustalıqla istifadə etməyi bacarır. Artıq Bakı‐Tbilisi‐Ceyhan Əsas İxrac Boru Kəməri fəaliyyətə başla‐ yacaq. Həmçinin Qazaxıstanın da gələcəkdə BTC‐yə qoşulaca‐ ğı aydınlaşıb. Bu isə kəmərin rentabelliliyini artıracaq. Digər tərəfdən, hökumət neft amilindən beynəlxalq siyasətdə də, xü‐ susilə Dağlıq Qarabağ probleminin həllində irəliləyişə nail ol‐ maq üçün intensiv şəkildə yararlanmağa çalışır. Bu fikirlər ölkə prezidentinin (İlham Əliyev) çıxışından gö‐ türülüb: “... neft bizim üçün vasitədir. Mən hesab edirəm ki, biz bu vasitədən çox səmərəli istifadə etdik. Azərbaycan artıq dünyada tanındı. Ölkəmizə milyardlarla dollardan artıq sər‐ mayə gətirilib qoyuldu. Azərbaycan öz iqtisadiyyatının neftlə bağlı olan digər sektorlarının da xeyrini götürdü, orada inkişaf müşahidə olundu. Azərbaycanda infrastruktur, xidmət sekto‐ ru sahəsində böyük irəliləyiş var. Minlərlə gənc vətəndaşımız xarici ölkələrdə, yaxud da xarici ölkələrin Azərbaycanda fəa‐ liyyət göstərən şirkətlərinin təşkil etdiyi kurslarda öz təhsilini təkmilləşdiribdir.” 102 Rəngli inqilablarla respublikaların demokratik respublika‐ lara çevrilməsi istənir. Respublika latınca “Res publica” sözün‐ 102 “Azərbaycanın Yeni Neft Strategiyası”, Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti, http://www.socar.gov.az/oilmen.php?define=oil_strategy&id=1, (10.02.2006). ‐ 94 ‐ Kapitalizm Kapitalizmə Bənzəməz dən gəlir, mənası “xalq üçün, xalqa aid” deməkdir. Demokra‐ tiya da eyni şey deyilmi? Demokratiya da latınca “Demos” (xalq) və “Cracy” (idarəetmə) kəlmələrindən yaranıb. Anlamı “xalq hakimiyyəti” deməkdir. Şimali Koreya isə, hətta “Koreya Xalq Demokratik Respublikası” adlanır, amma ölkədə demo‐ kratiya yoxdur. Demək ki, zehniyyətlərdə inqilab olmayınca ölkələr demo‐ kratikləşmir. İlk rəngli inqilab Gürcüstanda baş verdi. Lakin son beynəlxalq hesabatlar Gürcüstanda iqtisadi azadlıqların çox aşağı səviyyədə olduğunu, işgəncələrin davam etdiyini or‐ taya qoyur. Çünki hakimiyyət dəyişsə də, zehniyyət dəyişmə‐ yib. Zehniyyət dəyişməsi isə hər bir vətəndaşda hiss olunma‐ lıdır. Müstəqillik sonrası Azərbaycanın daxili siyasi ab‐havası da demokratik seçki mövzusu üzərindəki qısır müzakirələrə fo‐ kuslanıb. Demokratiya vətəndaşların istədikləri şəxsləri seç‐ məsi və seçdikləri şəxslərin onların ödəmiş olduqları vergilərlə onlara necə xidmət etmələrinə nəzarət etmələri deməkdir. Elə “rifah dövləti” də “xalqın vergiləri ilə bəslənən dövlət modeli” deməkdir. Hələlik Azərbaycan cəmiyyətində demokratiyaya sifariş yoxdur. Çünki, dövlət büdcəmizdə birbaşa və dolaylı şəkildə neftin payı yüksək olduğundan “neft ilə bəslənən döv‐ lət modeli” yaratmışıq. “Forbes” jurnalındaki bir məqalədə qeyd olunur ki, Səudiyyə Ərəbistanı kimi bir sıra neftlə zəngin ərəb ölkələrində dövlət, ümumiyyətlə, gəlir vergisi almırmış. Büdcə neft gəlirləri hesabına formalaşır. Vətəndaş vergi ödə‐ mədiyi üçün dövlətdən hansısa ciddi xidmətlər gözləmir və vətəndaşla dövlət arasındakı qarşılıqlı öhdəliklər inkişaf edə bilmir. 103 Azərbaycanda da vergi ödəyən cəmiyyət modeli orta‐ ya çıxara bilmədiyimizdən, xarici ekspertlər ölkədə demokrati‐ 103 Ömer Taşpınar, “Petrol ve Arap ekonomileri”, “Forbes‐Türkiye” jurnalı, Oktyabr 2005, səh.33. ‐ 95 ‐ Yüklə 192,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|