Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü

 
37 
yararlı  organizma  türünü  bildirmektedir.  Hunter  (1997)  tarafından  listelenen 
organizmaların kategorileri 17 predatör akarı, 4 depolanmıĢ ürün zararlısı parazit ve 
predatörleri, 17 afid parazitleri ve prdatörleri, 9 beyazsinek parazit ve predatörleri, 
sera  zararlılarının  23  parazit  ve  predatörleri,  7  koĢnil  ve  unlubit  parazitleri  ve 
predatörler, 12 böcek yumurta parazitleri, 6 güve ve kelebek larva parazitoidleri, 8 
filth  sinek  parazitoidi,  4  “diğer”  böcek  parazitoidi,  ve  21  genel  predatörleri 
kapsamaktadır.  Anonymus  (1998)  biyolojik  kontrol  ürünlerini  ve  dünya  ölçeğinde 
temin  edilecekleri  firmaları  sıralamıĢtır.  Hunter  (1997)  ve  Anonymous  (1998) 
tarafından  listelenen  tedarikçi  kuruluĢlar  pek  çok  yerel  fidanlıklar  ve  bazı  büyük 
indirimli  ev  yürütme  merkezlerinin  tarafından  iĢporta  satılan  uğurböcekleri  ve 
mantidler  gibi  organizmaların  satıĢlarını  yansıtmamaktadır.  ABD‟de  doğal 
düĢmanların yıllık satıĢ tutarı yaklaĢık olarak 9-10 milyon dolar (U.S. Congress OTA, 
1995)  ve  dünya  çapında  yaklaĢık  60  milyon  dolardır  (Leppla  and  King,  1996). 
[ĠNSEKTĠSĠT SATIġLARI YANINDA DÜġÜK, ANCAK ZAMANLA BUNUN ARTACAĞI VE 
ĠNSEKTĠSĠT SATIġLARININ YAVAġ  DA OLSA AZALACAĞI DÜġÜNÜLMEKTEDĠR] 
Doğal düĢmanların populasyonlarının arttırılması  
Bunun için öncelikle doğadaki populasyonlarının artırılmasına yönelik uygulamalara 
ağırlık  verilmesi  gerekir.  Doğal  düĢmanların  etkinliklerinin  arttırılması  konusundaki 
uygulamalar  onların  populasyonlarının  da  arttırılmasını  sağlayacak  uygulamalardır. 
Eğer  bu  uygulamalar  yeterli  olmuyorsa  yerli  doğal  düĢmanlar  kitle  halinde  üretilip 
doğaya salıverilmek suretiyle populasyonlarının arttırılması sağlanır. Bu konuda yerli 
doğal düĢmanlar yeterli olmuyorlarsa egzotik türlerin getirilmesi gerekir. Bunun için 
öncelikle  zararlı  türün  baskı  altında  olduğu,  yani  populasyonunun  ekonomik  zarar 
eĢliği  altında  bulunduğu  bölge  veya  ülkelerdeki  doğal  düĢmanlar  üzerinde 
durulmalıdır.  Çünkü  zararlının  baskı  altında  tutulmasında  büyük  bir  ihtimalle  doğal 
baskı  unsurlarından  olan  doğal  düĢmanlar  etken  olabilir.  Böylece  saptanan  doğal 
düĢmanlar getirilip kitle halinde üretilerek doğaya salıverilir. Salıverme iĢlemiyle her 
Ģey  bitmiĢ  değildir.  Bundan  sonra  doğal  düĢmanın  sürekli  izlenerek  etkinliğinin  ve 
populasyonunun  devam  edip  etmediği  kontrol  edilmelidir.  Yeni  getirildiği  bölgenin 
çevre  koĢullarına  adapte  olamayan  egzotik  doğal  düĢman  türlerinde  kitle  halinde 
üretilip  salıverme  iĢleminin  periyodik  olarak  yapılması  gerekir.  Örneğin  turunçgil 
Unlubiti  Planococcus  citri  (Ashm.)‟ye  predatörü  Cryptolaemus  motrouzieri  Muls. 
Avustralya kaynaklıdır ve yurdumuz iklim koĢullarında kıĢı geçiremediği için her yıl 
doğaya  salıverilir.  Turunçgillerde  zararlı  turunçgil  beyazsineği  Dialerodes  citri 
(Ashm.)‟ye  karĢı  Encarsia  lahorensis  (Huw.);  Defne  beyazsineği  Parabemisia 

---

 
38 
myricae  (Kuw.)‟ye  karĢı  Eretmocerus  sp.;  Turunçgil  unlubiti  Planacoccus  citri 
(Rissu.)‟nin  Leptomastix  dactylopii  Huw.;  Ġncirkurdu  Ephestia  cavtella  (Walk.)‟ya 
karĢı  Bracon  hebetor  Say.;  elmaiçkurdu  Cydia  pomonella  (L.)  ve  yaprak  bükenler 
Archips  spp.‟ne  karĢı  Trichogramma  spp.  Uydumuzda  kitle  halinde  üretilip  doğaya 
salıverilerek  doğal  düĢman  populasyonlarının  arttırılması  ile  ilgili  örnekleri  teĢkil 
eder. 
4.4. Doğal DüĢmanların Populasyonlarının Korunması ve güçlendirilmesi 
Conservation and enhancement of natural enemies 
 
Herhangi  bir  biyolojik  savaĢım  giriĢiminde,  doğal  düĢmanların  korunması  kritik  bir 
bileĢendir.  Bu, belirli bir doğal düĢmanın etkinliğini sınırlandırabilen etken/etkenleri 
tanımlama  ve  yararlı  türlerin  etkinliğini  arttırmak  için  onları  değiĢtirmeyi  kapsar.  
Doğal  düĢmanların  korunması,  genelde,  ya  doğal  düĢmanlarla  uyuĢmayan 
etkenlerin azaltılmasını veya doğal düĢmanların çevrede ihtiyaç duyduğu kaynakları 
sağlamayı  içerir.  Pek  çok  etken  doğal  düĢmanların  etkililiği  ile  uyuĢmayabilir. 
Pestisit uygulamaları doğal düĢmanları doğrudan öldürebilir veya konukçu sayısında 
veya  temininde  azalmaya  dolaylı  etkide  bulunabilir.  Toprak  iĢleme  veya  ürün 
artıklarını  yakma  (anız  yakma)  gibi  çeĢitli  kültürel  uygulamalar  doğal  düĢmanları 
öldürebilir  ya  da  ürün  habitatını  uygun  olmayan  hale  getirebilir.  Meyve 
bahçelerinde,  tekrarlanan  toprak  iĢlemeleri  yapraklarda  toz  birikmesine  neden 
olabilir,  küçük  predatör  ve  parazitoidleri  öldürebilir  ve  belirli  böcek  ve  akar 
zararlılarını arttırabilir. 
Bir araĢtırmada, narenciye ağaçlarının yapraklarının periyodik olarak temizlenmesi, 
parazitoid  etkinliğini  arttırdığından  dolayı,  Kaliforniya  kırmızı  koĢnili,    Aonidiella 
aurantii  (Maskell)‟nin  biyolojik  kontrolünün  arttırılması  ile  sonuçlanmıĢtır  (Debach 
&  Rosen  1991).    Sonuçta,  zararlı  türün  uyum  sağladığı,  ancak  doğal  düĢmanlara 
zararlı  olan  kimyasal  savunucular  gibi  konukçu  bitki  etkileri,  biyolojik  savaĢımın 
etkinliğini  azaltabilmektedir.  Bazı  zararlılar  kendi  konukçu  bitkilerinden  zehirli 
bileĢikleri  alıkoyabilmekte  ve  bunları  kendi  düĢmanlarına  karĢı  savunmada 
kullanabilmektedir.  Diğer  durumlarda,  yaprak  tüylülüğü  gibi  konukçu  bitkinin 
fiziksel  karakteristikleri,  doğal  düĢmanların  konaklarını  bulma  ve  onlara  saldırma 
yeteneklerini azaltabilmektedir.  
Doğal  düĢmanın  ekolojik  gereksinimlerinin  güvenceye  alınmasının  ürün  çevresine 
uygun  hale  getirilmesi  doğal  düĢmanların  korunmasında  diğer  büyük  araçtır.  Etkili 

---