Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü

 
25 
Biyolojik  savaĢta  kullanılan  doğal  düĢmanlar  tam  anlamıyla  zararlı  populasyonunu 
kontrol edici olarak yöreye yerleĢtirilebilirse daha önce zararlı olarak görülebilen tür 
artık  zararlı  listesinden  çıkarılacağı  ve  herhangi  bir  savaĢ  masrafı  da 
yapılmayacağından ekonomik olmaktadır. 
Bu  avantajlarının  yanında  biyolojik  savaĢ  çalıĢmaları  zaman  gerektirir.  Doğal 
düĢman populasyonunun zararlı üzerinde baskı kurabilmesi, yani denge durumunun 
sağlanabilmesi  için  belirli  bir  sürenin  geçmesi  gerekir.  Bu  süre  içinde  bir  miktar 
zarara  katlanılması  gerekir.  Biyolojik  savaĢ  çalıĢmalarında  buna  baĢlangıç  riski  adı 
verilebilir.  Zararlı  populasyonu  ile  onun  doğal  düĢmanları  arasında  denge 
durumunun sağlanması için geçmesi gereken süre; 
 
 

 
Doğal düĢmanın üreme potansiyeline 

 
Zararlının populasyon yoğunluğuna 

 
Konak bitkinin tür ve/veya çeĢidine  

 
Uygulanan iĢletme Ģekline  

 
Uygulanan diğer savaĢ yöntemlerine  

 
Çevresel etkenkere 

 
Doğal düĢman türün populasyon yoğunluğuna göre değiĢir  
Vegetasyon süresi çok kısa ve entansif tarımın uygulandığı kültürlerde, bu süre 
çoğu kez yeterli olmayabilir. Bu nedenle biyolojik savaĢ çalıĢmaları genellikle çok 
yıllık kültürlerde daha baĢarılıdır. 
Zararlıların doğal düĢmanları adı verilen organizmalar zararlılar üzerinde; 

 
Parazit  

 
Parazitoid  

 
Predatör  
Olarak yaĢarlar. 
Parazit, yaĢamını tekbir konukçu bireyi üzerinde tamamlayan ve konukçusunu 
öldürmeyip zayıflatan organizmalara denir. Parazitler konukçusunun vücudunun 
içinde yaĢıyorsa iç parazit (endoparazit), konukçusunun vücudunun dıĢında 
yaĢıyorsa dıĢ parazit (ektoparazit) adını alır. 

---

 
26 
Parazitoit, yaĢamını tek bir konukçu bireyi üzerinde tamamlayan ve konukçusunu 
belli bir süre sonra öldüren organizmalara denir. Insecto sınıfı içinde yer alan 
parazit doğal düĢmanlardan hemen tamamı parazitoit olarak yaĢar. 
Predatör, yaĢamını birden fazla konukçu bireyi üzerinde tamamlayan organizmalara 
denir. Bunlar avcı türlerdir. 
3.4. Biyolojik SavaĢın Problemleri 
Bu savaĢ yöntemi, diğer yöntemlerle kıyasla en zor ve en çok bilgi isteyen savaĢ 
yöntemidir. Bu savaĢta kullanılacak etkili türün, o yörenin ekolojik koĢullarına uyması 
gerekir. Bu nedenle biyolojik savaĢta kullanılacak yararlı türlerin seçiminde dikkatli olmalı ve 
tüm titizlik gösterilmelidir. Biyolojik savaĢta kullanılacak organizmalar genellikle üç 
kaynaktan sağlanır. Bu kaynaklarla bunlar hakkındaki bilgiler aĢağıda özet olarak verilmiĢtir. 
1.Yararlı organizmaların ülke dahilinden sağlanması. Bir zararlı ile biyolojik savaĢta önce o 
zararlının doğal düĢmanlarının iyi bir Ģekilde saptanması gerekir. Bunlar arasında bazıları 
bizzat bulundukları yerlerden alınarak böceğin zarar yaptığı mıntıkaya yerleĢtirilirler. 
Örneğin, Formica rufa (L.) (Kırmızı orman karıncası) (Hymenoptera, Formicidae) grubu 
böceklerin yuvaları kraliçelerle birlikte alınarak yeni yörelerine monte edilir. Diğer bazıları da 
örneğin asalaklar, eğer doğadan yeterli ölçüde sağlanamazsa, bunlar özel yetiĢtirme 
laboratuarlarında çoğaltılırlar. Bundan sonra gerekli yerlere bırakılırlar. Burada Ģunu da 
unutmamak gerekir ki, yararlı türün, zararlı böceğin hangi hayat döneminde etkili olduğu iyi 
bilinmeli ve buna göre araziye bırakılmalıdır. 
2. Biyolojik savaşta kullanılacak etken grupların diğer ülkelerden ithal edilmesi. Bu husus, 
genellikle, o yörede doğal düĢmanları bulunmayan ekzotik zararlılar için uygulanmaktadır. 
Burada ithali yapılacak yararlı tür, ya bulunduğu ülkeden bizzat doğadan ya da oradaki 
laboratuarlarda yetiĢtirilerek sağlanır. Bu türler ithal edilecek ülkelerde de yetiĢtirilebilirler. 
Lymantria dispar‟ın ABD‟deki biyolojik mücadelesi.  
3. Biyolojik savaşta rol oynayan diğer canlıların korunması. Birçok canlı grubu, örneğin 
kuĢlar, memeliler, zararlı böceklerle beslenirler. Bunların yaĢam ortamlarında korunmaları 
biyolojik savaĢın önemli bir kısmını oluĢturmaktadır. 
Yukarıda adı geçen hususların sağlanması oldukça zor bir iĢtir. Bu nedenle biyolojik 
savaĢa karar vermeden önce, etkili türlerden sağlanacak yararın önceden tartıĢılarak 
saptanması gerekir. 
 
 
 

---

 
27 
4. Biyolojik Mücadele Stratejileri  
 
 
Günümüzde  biyolojik  mücadele  stratejileri  3  ana  baĢlık  altında  toplanmaktadır. 
Bunlar  Klasik  Biyolojik  Mücadele,  Augmentation:  inundative  and  inoculative 
biological control ve Conservation and enhancement of natural enemies  
4.1. Klasik Biyolojik Mücadele 
Günümüzde  „klasik  biyolojik  mücadele‟  olarak  gösterilen  „doğal  düĢmanların  ithal 
edilmesi‟nin hedeflediği biyolojik mücadele, yabancı (egzotik) kökenli bir zararlı söz 
konusu olduğunda uygulanır. Zararlılar, ya farkında olmadan veya bazı durumlarda 
bilerek, yerlisi olmadıkları ülkelere sürekli bir Ģekilde sokulmaktadırlar. Bu giriĢlerin 
çoğu,  organizmanın  yerleĢmesi  ve  zararlı  olması  ile  sonuçlanmamakta  veya  bazen 
yerleĢme  olsa  da  zarar  olmamaktadır.  Populasyonlarını  baskılayacak  doğal 
düĢmanlarının  olmaması  nedeniyle,  baĢka  ülkelere  taĢınan  organizmaların  orada 
zararlı olmamaları, nadir görülen bir durum olmaktadır. Bu durumun çok sayıda uç 
örnekleri  vardır.  Bunların  baĢında  1800‟lü  yılların  son  çeyreğinde,  eski  dünyadan 
Kuzey  Amerika‟ya  taĢınmıĢ  olan  baĢta  Lymantria  dispar,  Euproctis  chrysorrhoea, 
Leucoma  salicis  gibi  yaprak  tüketiciler  yer  almaktadır.  Bu  durumlarda,  doğal 
düĢmanların  ithal  edilmesi  çok  etkili  olabilmektedir.  Klasik  biyolojik  mücadele 
yöntemi  olarak  tanımlanan  doğal  düĢmanların  ithali,  ekosistemde  yeni  olan  ve  bir 
salgın  oluĢturan  zararlının  o  yörede  bulunmayan  doğal  düĢmanlarının  zararlının 
anavatanından getirilip o alana yerleĢtirilmesi esasına dayanır.  

---