Kərəm Bayramov, Yunis İsmayılov
Yüklə 6,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
34 Qvatemalada heyvandarlıq zəif inkişaf etmişdir. Ölkədə 2 mln. baş qaramal, l,2 mln. donuz, 1,2 mln. qoyun var. Ümumi milli məhsulda emal sənayesinin payı 16%, nəqliyyat və rabitə 7%, mədən sənayesi 0,4%, xidmət sahələri 42%-dir. 1970-ci illərin axırlarından başlayaraq sənaye istehsalının inkişafı zəifləmişdir. Sənaye məhsulunun yarıdan çoxunu ərzaq məhsulları, içkilər, tütün məmulatları, 35% inşaat materialları və toxuculuq məmulatları verir. Bunlardan əlavə ölkədə polad əritmə, neft-kimya, şin-təkər istehsalı zavodları işləyir. Dağ- mədən sənayesi zəif inkişaf edir. Ölkədə sürmə, civə, volfram, az miqdarda qurğuşun, sink və nikel hasil edilir. Bütün sənaye müəssisələrinin əksəriyyəti ölkənin paytaxtı Qvatemaladadır (yeyinti, toxuculuq, gön-dəri, ayaqqabı, ağacemalı, metalemalı və s.), Kısaltenayqoda (toxuculuq və yeyinti sənayesi), Matias-de-Qalvesdə (neftemalı, polad əritmə, məişət cihazları, televizorlar və fotoparatlar). Bu müəssisələrin hamısı ABŞ, AFR və Yaponiya kapitalının hesabınadır. Dəmir yollarının ümumi uzunluğu 884 km, avtomobil 26429 km, daxili su yolların uzunluğu 260 km-dir (il ərzində gəmiçilik üçün yararlıdır). Əsas portları: Livinqston, Puerto-Barrios, San-Xose, Çampirikodur. Panamerikanın şossesinin 511 km-i Qvatameladan keçir. Qvatemala şəhərində beynəlxalq aeroport var. Pul vahidi - ketsaldır. Ticarət əsasən dəniz yolları vasitəsilədir. Ölkə qəhvə, pambıq, banan, efır yağı, şəkər, ət, tərəvəz, çay, meşə materialları, krevetka ixrac edir. Ərzaq, istehlak malları, nəqliyyat vasitələri, neft və neft məhsulları, maşınlar, avadanlıqlar və s. idxal edir. Əsas ticarət partnyorları: ABŞ, Mərkəzi Amerika ölkələri, Yaponiya, AFR, Meksika və başqalarıdır. PANAMA Sahəsi — 77 min km 2 Əhalisi — 3,1 mln nəfər (2008-ci il) Paytaxtı — Panama Panama Mərkəzi Amerikada, Panama bərzəxində dövlətdir. Qərbdə - Kosta-Rika ilə həmsərhəddir (sərhəddin uzunluğu 330 km), şərqdə - Kolumbiya ilə (225 km) sərhədlənir. Ölkə cənubda Sakit okean, şimalda Karib dənizi ilə əhatələnir. Sərhədlərin ümum uzunluğu 555 km-dir, sahil xəttinin uzunluğu 2490 km, ölkənin ümumi sahəsi 77 min km 2 -dir (qurunu sahəsi 76990 km 2 ). Panamaya 1600-dən çox kiçik ada (o cümlədən 1000-dək Sakit okeanda) məxsusdur. Əhalisi -3,1 mln. nəfər, paytaxtı isə Panama şəhəridir. Panama inzibati cəhətdən 9 əyalətə bölünür. Panamanın ərazisi Mərkəzi Amerikanın ən dar hissəsindədir (eni 48-200 km). Sahilləri əsasən düzənlikdir. Tez-tez zəlzələ olur, vulkanlar püskürür. 35 Panamada bir çox faydalı qazıntı yataqları aşkar edilmişdir. Mis, qızıl, gümüş, qalay, sink, boksit, asbest, manqan, tikinti materialları üçün xanım yataqları vardır. Panamanın iqlimi subekvatorial, isti və rütubətlidir. Orta aylıq temperatur 25- 28°S-dir. İllik yağıntı 2000-3700 mm. Karib dənizi sahilində tropik selvada yağıntı il boyu düşür. Sıx çay şəbəkəsi var. Panamanın şərq hissəsi və sahili rütubətli tropik meşələrlə - selva ilə örtülüdür. Ölkədə çoxlu qiymətli ağac növləri vardır: bakayt ağacı, yaxud quayakan və b. Panamanın bitki dünyasının gözəl bəzəyi - arxideylərdir (300 növ). Panamanın çətin keçilən rayonlarında hələ yaquarlar, pumalar, otselotlar qalmaqdadırlar. Burada zirehhdaşıyanlar, tapirlər, meymunlar vardır. Dağ meşə massivlərində marallar və pekarilər yaşayırlar. Quşların 850 növü mövcuddur. Çoxlu ilanlar, əqrəblər, müxtəlif həşəratlar var. Panamanın yerli əhalisi hinduları ölkənin şimal- şərq sahilləri, meşəlik və dağ rayonlarında yaşayırlar. Başqa ölkələrdən gəlmələr çoxdur. Əhalinin əksəriyyəti (70%) metislərdir, 14%-i vest-hindular 10%-i avropalılar, 6%-i hindular təşkil edir. Dövlət dili ispan dilidir. Hindular öz dillərini də saxlayırlar. Dindarları katoilk (90%), bir qismi protestantlardır (6%). Əhali ölkədə qeyri-bərabər yerləşmişlər. Əhalinin orta sıxlığı 1 km 2 -də 36 nəfərdir. Panama şəhəri və Kolon şəhəri rayonlarında (bu yerlərdən Panama kanalı keçir) əhalinin yarıdan çoxu yaşayır. Panama kanalından qərbdə kənd rayonları yerləşir və burada kiçik yaşayış məntəqələri (hərəsində 50 nəfər və s.) yerləşir. Hər 1000 nəfərə görə doğulanların sayı 24 nəfər, ölənlərin sayı 5 nəfər, təbii artım isə 19 nəfər təşkil edir. Orta həyat ömrü kişilər - 72 yaş, qadınlar – 78 yaşdır. Əhalinin 50%-i şəhərlərdə yaşayır. Ən böyük şəhəri onun paytaxtı - Panama şəhəridir. İkinci böyük şəhəri - Karib dənizinin sahilində Kolon şəhəridir. Onun əhalisi 200 min nəfərə çatır. İspaniya işğalına qədər Panama ərazisində hindu tayfaları məskunlaşmışdır. 1501-ci ildə ispan konkistadorlan Panama ərazisinə soxularaq burada bir sıra yaşayış məskəni saldılar; 1519-cu ildə Panama şəhərinin əsasını qoydular. İspaniyanın Amerikadakı müstəmləkələrinin istiqlaliyyət uğrunda müharibəsi (1810-1826-cı il) gedişində, Panama 1821-ci ildə İspaniyadan ayrılaraq Yeni Qrenadaya birləşdi və onunla birgə Böyük Kolumbiyanın tərkibinə daxil oldu. Fransa 1879-cu ildə Panama kanalının çəkilməsi üçün şirkət yaratdı. Onun fəaliyyəti iflasa uğradıqdan sonra bu işi ABŞ öz üzərinə götürdü. 1903-cü ildə Panama respublikası ABŞ-la qeyri-bərabər müqavilə imzalamağa məcbur edildi. Müqaviləyə əsasən kanal üçün nəzərdə tutulan ərazi «əbədi» olaraq ABŞ-a verildi. Kanal zonasının ABŞ-ın sərəncamına keçməsi ilə Panama iki hissəyə parçalandı. 1979-cu ildən başlayaraq kanal zonası tədricən Panamanın tabeliyinə keçir, ABŞ kanaldan istifadə etməyin əvəzində Panamaya hər il 80-100 mln dollar verməyi öhdəsinə götürürdü. 1982-ci ildə Panama kanalı zonası üzərində ABŞ-ın siyasi Yüklə 6,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|