Kərimov Tofiq Mirzə oglu
Yüklə 3,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
240
241
Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 24 yanvar 1939-cu il tarixli Fərmanı ilə o vaxtkı Karyagin (indiki Füzuli), Qaradonlu (indiki ĠmiĢli) və Ağcabədi rayonlarının əraziləri hesa- bına yeni inzibati ərazi vahidi kimi Jdanov rayonu yaradılmıĢdı (Andrey Aleksandroviç Jdanov (26 fevral 1896,Mariupul, Ukrayna- 31 avqust 1948, Moskva) görkəmli partiya və dövlət xadimi, Sov. ĠKP MK-nın üzvü idi. Yeni rayon onun Ģərəfinə adlandırılmıĢdı). Fərmanı Ali Sovetin Rəyasət Heyətinin sədri Mir BəĢir Qasımov (1879-1949) və Ali Sovetin katibi Əziz Əliyev (1897-1961) imza- lamıĢdılar (Qeyd: Əziz Məmmədkərim oğlu Əliyev. Görkəmli dövlət
242
...“Ağcabədi”, ”Ağca” və “bədi”, ağımtıl, quru, ĢumlanmamıĢ, bozumtul torpaq” deməkdir.Tarixin müxtəlif dönəmlərində Ağcabədiyə “Boyat” (yerli türk tayfasının adıyla), Yeni Qaradolaq (yerli türk tayfasının adıyla), Sarvanlar, Minaxorlu (at bəslənən yer), Qaravəllili (yerli türk tayfasının adıyla), Mirzə Haqverdilər (yerli nüfuzlu Ģəxsin adıyla), həmçinin “Üzeyirabad” da demiĢlər... Ağcabədidə Beyləqan adlı kənddə var. Yerli məlumata görə əhali vaxtı ilə Beyləqan Ģəhərindən köçüb gəlmiĢdir. Beyləqanın mər- kəzi 1932-1938-ci illərdə 5 nömrəli Mil sovxozuydu (bu sovxoz Mil düzündə salınmıĢ ilk dövlət təssərrüfatı orqanı idi. Mil sovxozu 1927-ci ildə salınmıĢ və tədricən Mil sovxozlar qrupunun mərkəzinə çevrilmiĢdi. Sonralar, 1985-ci ildə rayon təsərrüfatı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən “Yeni Xan qızı kanalı” (Qarabağn axırıncı xanı Mehdiqulu xanın qızı XurĢidbanu Natəvan çəkdirdiyi üçün belə adlanır. Kanal 1924-cü ilədək “Xan qızı arxı” kimi xalq arasında məĢhur idi. Həmin ildə bu ad dəyiĢdirilib S. Orconikidze adına kanal adlandırılmıĢdı. Xan qızı arxı öz mənbəsini Araz çayı- nın baĢ dəhnəsindən götürür. Bu arxın qədim adı Barlaks olmuĢ- dur). Yeni rayon yarandıqdan sonra da bu sovxoz Ģəhər tipli qəsəbə kimi 1966-cı ilədək Jdanov rayonunun mərkəzi olmuĢdur. Beyləqan 1939-1963-cü illərdə Jdanov rayonu adlanmıĢdı. 1964-cü il yanva- rın 4-də respublikada aparılan inzibati-ərazi bölgüsü və dəyiĢiklik- lərlə əlaqədar olaraq rayon ləğv edilmiĢ və ərazisi ĠmiĢli rayonuna verilmiĢdi. Lakin 1965-ci ildə yenidən müstəqil rayon kimi təĢkil olunmuĢdur. Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri Süleyman Tatlıyevin (1 mart 1934, Bakı-1 avqust 1993, Bakı, 59 yaĢ) imzaladığı 18 mart 1989-cu il tarixli fərmanla Jdanov adı ləğv edilmiĢ və Beyləqanın tarixi adı özünə qaytarılmıĢdır.Tarixin müxtəlif dönəmlərində Beyləqana Paytakaran (“Paytakaran” farsca “Arranın anası” deməkdir, Ģəhərin qalıqları Beyləqanda Təzəkənd adlanan ərazidədir), Balasakan, Biləqan, Sarısu, Soltanbud (Soltan Ģəxs ad, “bud” farsca “təpə deməkdir, yəni Soltanın təpəsi), 5 nömrəli sovxoz, Mil Minarə də demiĢlər). 2009-cu ildə Beyləqan rayonu özünün 70 illik yubileyini təntənə ilə qeyd etmiĢdir... Artıq yuxarıda qeyd etdyimiz kimi, Karyagin qəzası (indiki Füzuli rayonu) 1905-ci il mayın 14-də Kürəkçay müqaviləsinin 243
100 illiyi tamamında keçmiĢ çar polkovniki Pavel Karyaginin Ģərəfinə təĢkil olunmuĢdu. Bunadək qəzanın ərazisi Qarabulaq ki- mi tanınırdı (“Qarabulaq” türk sözüdür,”qara” böyük,”bulaq” isə “bol sulu çeĢmə”, yəni “böyük bulaq” deməkdir. Beləliklə, Füzuli Ģəhərinin əsası 1827-ci ildə (sentyabrın 10-da) qoyulmuĢ və ilkin adı Qarabulaq olmuĢdur. Qarabulaq yaĢayıĢ məntəqəsi öz adını vaxtıilə orada çıxan çoxlu sayda təbii bulaqların adından almıĢdır. Ġstanbulun baĢkanlıq arxivində saxlanılan 930 saylı “Gəncə- Qarabağ əyalətinin müfəssəl dəftəri” adlanan tarixi sənəddə indiki Füzuli Ģəhərinin adı “Dizaq nahiyəsinə tabe olan Qarabulaq QıĢlağı” kimi qeyd olunmuĢdur. Həmin mənbədə 1886-cı ildə Qara- bulaqda 45 ailənin (104 kiĢi, 109 qadın) yaĢadığı bildirilir. Qeyd etmək lazımdır ki, 1827-ci ilədək indiki Füzuli rayo- nunun adı “Molokan” adlanıb. Bu onunla əlaqədar idiki, hələ 1822- ci ildə Qarabulaq qıĢlağı (kəndi) ərazisinə çar Rusiyasının mərkəzi quberniyalarından ucqarlara köçürmə siyasətinin nəticəsi olaraq 46 molokan ailəsi köçürülmüĢdü (“molokan” rusca “süd kimi pak” qi- dalananlara deyilirdi. ”Molokanlar”ın öz dini təriqətləri vardı və on- lar bunu süd kimi pak” adlandırırdılar. Təriqətin adı da elə bundan götürülmüĢdü. Təriqətin baĢçısı Semyon Ukleyin hesab olunurdu). Molokanlar əvvəlcə Tombov quberniyasından Zəngəzurun ərazisinə - Bazarçay kəndinə gəlib məskunlaĢsalar da, burada çəyirtkə onların əziyyətlə becərdikləri məhsulları (taxıl, arpa, qarğadalı, kələm, çuğundur və s.) tələf etdiyi üçün hamılıqla Qarabulaq kəndinə gəlib burada həmiĢəlik məskunlaĢmıĢdılar. Bundan sonra yaĢayıĢ məntə- qəsi bir müddət “Molokan” adlandırılmıĢdı. ĠĢgüzar molokanlar yer- li qarabulaqlılarla tez dil tapmıĢ və ünsiyyət bağlamıĢdılar. Onların saldıqları “Molokan bazarı” deyilən bazar bütün ətraf yerlərdən əhalinin axıĢıb gəldiyi izdihamlı tricarət mərkəzinə çevrilmiĢdi. Bu- raya nəinki Qarabağın hər yerindən, hətta Ġrandan ticarət məqsədilə çoxlu tacirlər gəlirdi. ”Molokan” adlanan mərkəz 1827-ci ildə Qara- bulaq yaĢayıĢ məntəqəsi adlanmağa baĢlamıĢdı. Odur ki, Füzulinin bir adı da əhali arasında çağrılan “Molokan” rayonu olmuĢdur). (Yeri gəlmiĢkən, Füzulinin adına xalq arasında ƏrgünəĢ, Maralyan, Azıx, AĢağı Güzlək və s. də demiĢlər).
Yüklə 3,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|