Kitab-konfrans doc

 
 
AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU 
 
AMEA  A.A.BAKIXANOV adına  TARİX İNSTİTUTU 
 
 
FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ 
Respublika Elmi Konfransı 
 
63 
63 
suyun  derinliklerine  bırakır.  Bu  nedenledir  ki  söz  konusu  göle  efsaneye  dönüşmüş 
Babek’in atına izafen “At Gölü” denilirmiş.  
Görüldüğü  gibi  tarih  sahnesinde  zaferleri  ve  bükülmez  bileği  ile  bir  halk 
kahramanı olarak  yer almış olan Babek tarihi misyonun onun için çizdiği sınırların 
ötesine  geçerek,  efsaneleşmiş  bir  halk  kahramanına  hatta  daha  da  öte  bir  efsaneye 
dönüşmüş  olması  folklorun  her  türlü  anlatım  ve  motiflerinden  yararlanılarak 
Azerbaycan  folkloru  ve  edebiyatının  zenginleşmesine  katkı  sağlayan  bir  etken 
olmuştur.  Bu  gün  İran’da  yaşamakta  olan  Türklerin  bulundukları  farklı  bölgelerde 
Babek  adına  efsaneler  dillendirilmek  suretiyle  folklorun  ölümsüz  maneviyatında 
Babek  de  kendisine  yer  bulmuştur.  Bu  mevzu  folklor  için  taze  şekilde  aktüelliğini 
sürdürmekte  olup,  daha  fazla  nazari  dikkate  alınmasında  Azerbaycan  folkloru 
acısından büyük fayda olacağı kanaatindeyim… 
 
Kaynaklar 
1.
 
ALPTEKİN,  Ali  Berat,  (2002),  Taşeli  Masalları,  Ankara:  “Akçağ 
Yayınevi.” 
2.
 
BORATAV,  Pertev  Naili,  (1946),  Halk  Hikâyeleri  ve  Halk  Hikâyeciliği, 
Ankara: “MEB.” 
3.
 
ELÇİN, Şükrü, (1963), Atların Doğuşları İle İlgili Efsaneler, “Türk Folklor 
Araştırmaları”, İst., S.162. 
4.
 
FRAZER, James G. (1992), Altın Dal Dinin ve Folklorun Kökenleri, II. C., 
Çev. Mehmet H. Doğan, İstanbul: “Payel Yayınevi.”  
5.
 
JONES,  Constance  (2004),  Huzur  İçinde  Yatsın  –  Ölüme  Dair  Her  Şey, 
Çev., Mehmet Gürsel, İstanbul: “Dharma Yayınları”. 
6.
 
KAYMAZ, Zeki, (2002), “Tarihi Şahsiyetler Hakkında Yaratılan Halk Bilgisi 
Ürünleri Üzerine Bir Durum İncelemesi: Aşık Paşa Örneği”, “ Milli Folklor”, Sayı: 54. 
7.
 
KİŞİZADE Attila, Baltalardan Leyleklere, 1385, “Yaşmak Neşriyatı”. 
8.
 
KÖPRÜLÜ  Fuad,  Selçukîler  Zamanında  Anadolu’da  Türk  Medeniyeti, 
“Milli Tetebbûlar Mecmuası”, C.II, No: 5. 
9.
 
MEHMETOV,  İsmail,  (2009),  Türk  Kafkası’nda,  İstanbul:  “Ötüken 
Yayınları” 
10.
 
ORKUN, Hüseyin Namık, 1937, “Eski Türklerde Andlaşma”. 
11.
 
RADLOFF,  V.  V.  (1893),  Opıt  Slovarya  Türkskih  Nareçiy,  C.  1,  St-
Petersburg. 
12.
 
ROUX, Jean-Poul (1994), Türklerin ve Moğolların Eski Dini, Çev. Aykut 
Kazancıgil, İstanbul: “İşaret Yayınları.”  
13.
 
ŞİMŞEK,  Esma  (2001),  Yukarıçukurova  Masallarında  Motif  ve  Tip 
Araştırması, I. C., Ankara: “Kültür Bakanlığı Yayınları”. 
14.
 
Türkçe Sözlük, TDK Yay.,C.I, Ankara 1998, 
15.
 
YAZIKSIZ, Necip Asım, 1316, Türk Tarihi, İstanbul: “Feridiye Matbaası”. 
16.
 
(
http://tabriz53.blogfa.com/ post-179.aspx
). 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU 
 
AMEA  A.A.BAKIXANOV adına  TARİX İNSTİTUTU 
 
 
FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ 
Respublika Elmi Konfransı 
 
64 
64 
Əziz Ələkbərli, f.ü.f.d., 
AMEA-nın Folklor İnstitutu,  
aparıcı elmi işçi, 
[e-mail] 
 
«DƏDƏ QORQUD KİTABI»:  DASTANDA GİZLƏNƏN TARİX 
 
Özət 
«Dədə  Qorqud  kitabı»  təkcə  Azərbaycan  folklorunun  deyil,  həm  də 
Azərbaycan  tarixinin  nəhəng  abidəsidir.  Dastandakı  bəzi  hadisələr  Azərbaycan 
tarixinin  xeyli  qədim  dövrləri  ilə  səsləşsə  də,  burada  eramızın  XII-XIII  yüzillərinə 
aid hadisələr və şəxsiyyətlər də özünə yer almışdır. Belə şəxsiyyətlərdən biri də XIII 
yüzil  Sünik  hakimi  Dərsə  xandır.  Bu  məqalədə  ilk  dəfə  olaraq  dastandakı  Dərsə 
xanın tarixi şəxsiyyət olduğu ortaya qoyulmuşdur. 
Açar  sözlər:  Sünik,  Dərsə  xan,  Stepan  Orbelian,  Aruz  Xatun,  Mina  Xatun, 
Canbuğa. 
 
Резюме 
 «Книга  Деда  Горгуда»  является  не  только  памятником  Азербайд-
жанского фольклора, но и Азербайджанской истории. Исторические события в 
эпосе часто перекликаются с событиями древней истории Азербайджана, здесь 
также  находят  свое  отражение  исторические  личности  и  процессы, 
происходящие в XII-XIII столетии. Одной из исторических личностей является 
правитель  Сюника  Дерсе  хан,  живший  в  ХIII  веке.  В  в  этой  статье  впервые 
исследуется историческая личность Дерсе хана. 
Ключевые  слова:  Сюник,  Дерсе  хан,  Степан  Орбелиан,  Арус  Хатун, 
Мина Хатун, Джанбуга. 
 
Summary 
“The  book  of  Dede  Gorgud”  is  not  only  the  giant  monument  of  Azerbaijan 
folklore, but also the monument of Azerbaijan history. Although, some events in the 
epos  deals with the ancient times of Azerbaijan history, the events and personalities 
dealing  with  the  XII-XIII  centuries  are  followed  here.One  of  these  personalities  is  
Derse khan  the ruler of Sunik who lived in  the XIII century.  In the article, for the 
first time Derse khan as a historical personality is drawn in the investigation. 
Key  words:  Sunik,  Derse  khan,  Stefan  Orbelian,  Aruz  Xatun,  Mina  Xatun, 
Janbuga 
 
200 ilə  yaxındır ki,  «Dədə Qorqud Kitabı» elm aləminə məlumdur  və 200 ilə 
yaxındır  ki,  bu  dastan  haqqında  elmi,  publisistik  və  bədii  ədəbiyyatda  saysız-
hesabsız fikir və mülahizələr özünə yer almaqdadır. Lakin bütün bunlar bu dastanın 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---