Kitab-konfrans doc
Yüklə 1,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU AMEA A.A.BAKIXANOV adına TARİX İNSTİTUTU FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ Respublika Elmi Konfransı 169 169 və nüfuzunu qazanmışdır. Kars bölgələrində sonralar Giziroğlu Mustafa bəy haqqında çeşid-çeşid rəvayətlər yaranmışdır. Bu rəvayətlərin ikisi də Giziroğlu ilə Koroğlu arasında baş vermişdir. Bu rəvayətləri ozanlar həm də dastanlaşdırıb el arasında yaymışlar. Rəvayətin birində deyilir: Koroğlu Bolu ətrafında yaşasa da, bəzən uzaq ölkələrə də səfərlər edər, Anadolunun bütün bölgələrini gəzər, haqsızlığa, ədalətsizliyə qarşı savaşlar da edər. Bir zaman gəlib Karsın Kısır dağlarında məskən salır, ev tikib Nigar xanımla burada yaşayır. Bundan xəbər tutan Gizir “Biz Osmanlıya sadiq bir təbəəyik. Bu yerlərə qaçaq, quldur buraxmarıq” deyib, ətrafa nəzarətçi qoyur. Koroğlu da eşitdiklərinə əhəmiyyət verməyib “Bolu bəyi cana doydurmuşam, indi adsız-sansız bir gizirdənmi çəkinəcəm?” - deyib xəbər göndərir. Gizir dünya görmüş, ağıllı bir adamdır, ancaq oğlu Mustafa söz götürməz, ipə-sapa gəlməz gəncdir. O, Koroğluya meydan oxuyur, bu ərəfədə ara sözləri, fitnə-fəsadlar işini görür. Koroğlu ilə Giziroğlu Mustafa bəy qarşılaşmalı olurlar. Aralarında uzun bir döyüş başlayır, gah Koroğlu, gah da Mustafa bəy yenər, Qıratla Alapaça da bir- biri ilə qapışır. Koroğlu bir neçə yerindən yaralanır və təslim olur. Mustafa bəy onu qoltuğuna alıb bulaq başına aparır, yaralarını yuyub təmizləyir, bərabər abdəst alırlar, birlikdə namaza dururlar... Sonra Mustafa bəy bir kağız çıxarıb Koroğluya uzadır: “- Bundan belə asayişi pozmayacağam, dövlətə qarşı baş aparmayacam. Sultana sadiq qalacağam. Əgər əmr edilərsə, zalımlara, kafirlərə qarşı vəzifəm kimi vuruşacağam” sözü yazılmışdır. Koroğlu heç düşünmədən kağızın üzərinə öz möhürünü vurur. Bundan sonra bir-birilərinə qardaş kimi sarmaşıb ağlayırlar. Giziroğlu Alapaçaya minib kəndinə dönür. Atalar gözəl deyib: “İgid basdığını kəsməz”. Koroğlu Giziroğlu Mustafa bəy kimi əsl igidə basılsa da, onu bağrına basıb qardaş kimi qucaqlaşması qaynaqda deyildiyi kimi, belə kişilik və qəhrəmanlıq Anadolu türklərinə xas olan özəllikdir. Koroğlu “ömür gəldi, keçdi, nə qazandın?” - deyib düşünər. Bu zaman Nigar xanım gözünü pəncərəyə dikib gözləyir, fikrə qərq olur, “yoxsa bir uşağamı yenildi?” - deyib sıxılır. Gecə vaxtı Koroğlu üzü-gözü yaralı gəlib çıxır. Nigar xanım qovğanı soruşduqda Koroğlu həmən məşhur “Giziroğlu Mustafa bəy” türküsünü söyləyir: Analar oğul doğanda, Giziroğlu Mustafa bəy. Bu dünyaya tək gəlibdir Giziroğlu Mustafa bəy. Bir atı var Alapaça, Aman vermir Qırat qaça, Nizəsinin ucu haça Gizir oğlu Mustafa bəy. Hay deyəndə haya basar, PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU AMEA A.A.BAKIXANOV adına TARİX İNSTİTUTU FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ Respublika Elmi Konfransı 170 170 Hoy deyəndə hoya basar, Koroğlunu çaya asar Giziroğlu Mustafa bəy. Bu gəraylı bizim “Koroğlu” dastanındandır və göründüyü kimi, kamil bədii əsər kimi qəhrəmanlığın tərənnümüdür. Ancaq türk variantında həmin şeir pozuqdur, həm də musiqi bəstələnərkən də təhrif edilmişdir. Hər misranın sonunda: Bir bəyin oğlu, zor bəyin oğlu Ağam kim, paşam kim? Nigar kim, xanım kim? Bəh, bəh, bəh, hey, hey, hey... ilə müşayiət olunur. Mahnının musiqisi çox könül oxşayan, ürəyə yatandır, burada hay-küy yoxdur. Nəqəratın təkrarı adamı tərpədir, istəyirsən sən də “hey” deyib təkrar edəsən. İkinci variantda gizirin muxtar olduğu Karsın bu kəndi və dağları, soyuq bulaqları təsvir olunur. Kəndin evləri torpaqdandır. Bu yerlərdə ədalət, əmin- amanlıq, xeyirxahlıq hər yerə yayılmış, kimsə gəlib bu yerlərdə kimsəni incitməz. Gizir muxtar bu 25 evi və ətraflarını ədalətlə idarə edər. Kənddə Giziroğlunun qalası da durur. Xalq arasında onun igidliyi haqqında çoxlu rəvayətlər söylənilir. Gizirin dünyaya gələn oğlu Mustafa uşaqlıqdan dağlarda at çapmağı, ov ovlamağı, qılınc, şeşpər və başqa silahları dəliqanlı kimi işlətməyi öyrənmiş, atası dünyadan köçdükdən sonra onu əvəz edib, kəndləri ədalətlə idarə edib böyük ad-san qazanır. Əvvəlki variantda olduğu kimi, Koroğlu Boludan gəlib burada bir qala tikdirir. Bir zaman kəndindən ayrı düşən Giziroğlu Mustafa bəy kəndinə dönəndə Koroğlunun tikdirdiyi qalanı görür, əsəbləşir, Koroğlunun yanına gedib: “Sən kimsən mənim yurdumda səltənət qurursan” - deyir. Hər ikisi bir-birilərini pis adam kimi tanıyırlarmış. Koroğlu ilə Mustafa bəy döyüşməli olurlar. Dövrün adətinə görə, vuruş zamanı məğlub olan ölməlidir. Uzun döyüşlər onları yorur. Koroğlu yaşlı, Mustafa bəy gənc. Arada Mustafa bəy görür ki, onun Alapaça atı Koroğlunun Qıratını gürəşib üstələyir. Mustafa bəy: “Mənim atım Qıratı yendi, mən niyə Koroğlunu yenməməliyəm?” - deyib Koroğlunu yerə vurur. Qəməsini çıxarıb başını kəsmək istərkən Koroğlu: “Dayan, mənə bir az möhlət ver, igidlərimi görüm, qarımla halallaşım”. Mustafa bəy Koroğlunu buraxır. Koroğlu evə dönür, əhvalatı qarısına həmən şeirlə söyləyir. Mustafa bəyi tərifləyir. Bu zaman Mustafa bəy gəlib Koroğlunun oxuduğu mahnını eşidir. Və Koroğlunu qucaqlayıb öpür və deyir: “Sən məndən daha igidsən, Koroğlu”. Koroğlu: “Mən artıq buradan gedim, burada sənin kimi mərd və igid biri varkən qalmaq olmaz”- deyib kəndi tərk edib Boluya dönür. Burada da xalq bu iki türk qəhrəmanını görüşdürüb imtahana çəkir, hər ikisinin həqiqətən mərd və igid olduğunu yüzillər boyu yaşatmış, türkülərə, dastanlara çevirmişlər. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com Yüklə 1,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|