Kitab-konfrans doc

 
 
AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU 
 
AMEA  A.A.BAKIXANOV adına  TARİX İNSTİTUTU 
 
 
FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ 
Respublika Elmi Konfransı 
 
185 
185 
8.
 
Əfəndiyev P. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı. B., Maarif, 1981, 401 s. 
9.
 
Иванов М.С. Очерки истории Ирана. Госполитиздат. 1952, 468 с. 
10.
 
Kazımoğlu  M. Xalq gülüşünün poetikası. B.,  «Elm» nəşriyyatı, 2006, 268 
s. 
11.
 
Греков Б.О. Киевская Русь. М.-Л., Изд-во АН СССР,1944, 347 с. 
12.
 
Mehdiyev R. Azərbaycan: tarixi irs və müstəqillik fəlsəfəsi. B., Azərbaycan 
Milli Ensiklopediyası, 2001, 276 s.  
13.
 
Рахмани А.А. «Тарих-и алам-арай-и Аббаси» как источник по истории 
Азербайджана. Б., Академия наук АзССР, 1960, 192 с.  
14.
 
Rzayev N. Möcüzəli qərinələr. B., Azərnəşr, 1984. 114 s. 
15.
 
Səfərov Y. Azərb. folklorunda tarixilik. B., Elm, 2005, 240 s. 
16.
 
Стрейс Я.Я. Три путешествия. М., Александрия, 2006, 496 с. 
17.
 
Тахмасиб  М.Г.  Проблема  народности  азербайджанских  дастанов  и 
современное  состояние  их  исследования.  Вопросы  изучения  эпоса  народов 
СССР. М., Изд. АН СССР, 1958. С.176-187.  
18.
 
Təhmasib M.H. Azərbaycan xalq dastanları. Orta əsrlər. B., Elm, 1972, 400 
s. 
 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU 
 
AMEA  A.A.BAKIXANOV adına  TARİX İNSTİTUTU 
 
 
FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ 
Respublika Elmi Konfransı 
 
186 
186 
Tofiq Nəcəfli, dos. 
AMEA A.A.Bakıxanov ad. Tarix 
İnstitutunun elmi işlər üzrə direktor müavini 
 
AZƏRBAYCANDA CƏLALİLƏR HƏRƏKATI VƏ KOROĞLU 
 
Резюме 
         В  последней  четверти  XVI  века  в  результате  завоевания  большинства 
территорий  Азербайджана  в  ходе  Османо-сефевидской  войны  был  нанесен 
тяжелый удар развитию государственности нашего народа. Население страны 
столкнулось  с  социально-экономической  катастрофой.  Все  это  привело  к 
массовому движению джелалидов в Восточной Анатолии и Азербайджане. По 
сведениям  письменных  источников,  в  Восточной  Анатолии  и  Азербайджане 
действовало  много  повстанческих  отрядов,  руководимых  лидерами  движения 
джалалидов.  Одним  из  самых  известных  лидеров  этого  движения  является 
Кероглу. 
          П.Х.Боратав  впервые  в  исторической  литературе  отметил,  что  Кероглу 
был  исторической  личностью.  Он,  пользуясь  официальными  списками 
«Мухумма»,  хранящимися  в  Османском  Архиве  правительства  Турецкой 
Республики,  выявил  4  документа,  связянных  с  Короглу.  А  в  советской 
исторической  историографии  впервые  И.П.Петрушевский  отметил,  что 
Кероглу был исторической личностью. 
Ключевые  слова:  Азербайджан,  Сефевиды,    Шах  Аббас  I,  Джелаиды, 
Кероглы.  
Summary 
In  the  last  quarter  of  the  sixteenth  century,  in  the  course  of  the  Ottoman-
Safavi  War,  as  a  result  of  the  occupation  of  the  most  Azerbaijan  territory  the 
development of  the  Azerbaijan statehood was exposed to grave danger,  the people 
faced  with  disaster.  Mass  protests,  hunger,  robbery,  terrible  destructions  and 
economic  downturn  caused  a  new  wave  of  struggle  against  the  Ottoman.  This 
struggle has entered history under the name of the Jalaliler movement. According to 
the source of the time the Jalaliler movement had covered “the lands from Istanbul 
to  Iravan,  from  Baghdad  to  Demirgapy”.  According  to  Tabrizli  Arakel,  under  the 
leadership  of  Garayazychy  Deli  Hassan,  Kosa  Safar,  Janpolad  oglu  Ali  Pasha, 
Tanrytanymaz,  Goyebakhan  Chilpaq,  Gara  Said,  Kesekes,  Injakhan,  Agajan  Piri, 
Manoglu,  Yolasygmaz,  Deli  Nasib,  Gizir  oglu  Mustafa  bey,  Ahmad  pasha  and 
Koroglu were activating Jalali groups in Eastern Anatolia and Azerbaijan. 
Among the leaders of the Jalaliler movement Koroglu was especially notable. 
P.H.Boratav  was  the  first  in  the  historical  literature  to  note  Koroghlu  to  be  the 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

 
 
AMEA FOLKLOR İNSTİTUTU 
 
AMEA  A.A.BAKIXANOV adına  TARİX İNSTİTUTU 
 
 
FOLKLOR VƏ TARİXİMİZ 
Respublika Elmi Konfransı 
 
187 
187 
historical  figure.  While  using  the  Muhimma  copy-books  kept  in  the  Bashbakanlig 
Ottoman Archive of the Republic of Turkey he had revealed 4 documents related to 
Koroglu. In the Soviet historiography I.P.Petrushevski was the first to note Koroglu 
to be a historical figure. 
          Key words: Azerbaijan, Safavids, Ottoman, Shah Abbas I, Jalaliler, Koroglu. 
*  *  * 
XVI əsrin son rübündə Osmanlı-Səfəvi müharibəsinin gedişində Azərbaycanın 
əksər  ərazilərinin  işğal  olunması  nəticəsində  Azərbaycan  dövlətçiliyinin  inkişafına 
ağır zərbə  vuruldu, əhali  fəlakətlə üzləşdi.  İşğalın ilk mərhələsində Osmanlı hakim 
dairələri  Səfəvi  hakimiyyəti  dövründə  müəyyən  olunmuş  vergi  məbləğləri  və 
mükəlləfiyyətlərlə kifayətlənirdilər. Lakin işğalın sonrakı mərhələsində onlar dövlət 
xəzinəsini zənginləşdirmək, şəxsən varlanmaq məqsədilə tədricən vergilərin məblə-
ğini  və  mükəlləfiyyətlərin  sayını  artırırdılar.  Osmanlı  istilasının  ağırlığını  çəkmiş 
Azərbaycan əhalisi  müstəqil siyasi inkişaf arzusu ilə  mübarizəyə qalxırdı. Osmanlı 
hakimiyyəti  dövründə  Azərbaycanın  iqtisadi  vəziyyəti  çox  ağır  idi.  Əhali  uzun 
müddət  yaşadığı  ata-baba  yurdlarını  tərk  etmək  məcburiyyətində  qalırdı.  Əhalinin 
yaşadığı  yerlərdən  getməsi  Osmanlı  zülmünə  qarşı  olan  etirazın  özünəməxsus 
formalarından birinə çevrilmişdi [4, 244]. 
XVI əsrin sonlarına doğru Azərbaycanda yaranmış vəziyyətin şahidi olmuş tarixçi 
Osmanlı işğalı dövründə Təbrizdəki şəraiti belə təsvir edir: “Təbriz əhalisinin bir hissəsi 
şəhər işğal olunarkən qılıncdan keçirilmiş, digər bir qismi əsir kimi aparılmış, qalanları 
isə  Əcəm  İraqının  şəhərlərinə  qaçmışdılar”  [4,  244].  İsgəndər  bəy  Münşinin  verdiyi 
məlumata görə, Osmanlı işğalı illərində “Təbriz şəhərində əhali qalmamışdı”. “Abadlı-
ğına və əhalisinin sayına görə islam aləminin şəhərləri arasında tayı-bərabəri olmayan” 
Təbriz  şəhərinin  əhalisinin  tamamilə  köçməsi  haqqında  Osmanlı  mənbələrində  də 
məlumatlar vardır [4, 244].  
XVI  əsrin  sonlarında  Osmanlı  imperiyasının  iqtisadi  vəziyyəti  xeyli  ağırlaş-
mışdı.  Çoxsaylı  ordunun  saxlanması  dövlət  ehtiyatlarının  tükənməsinə,  xeyli  gənc 
işçi qüvvəsinin ictimai istehsaldan ayrılmasına, istehlakın  və məsrəflərin artmasına 
səbəb  olmuşdu.  İqtisadi  həyatdakı  böhranın  təzahürləri  geniş  əraziyə  malik  olan 
Osmanlı  imperiyasının  bütün  vilayətlərində  nəzərə  çarpırdı.  Ucqar  vilayətlərdə, 
xüsusilə fəth olunmuş ölkələrdə  iqtisadi böhranın nəticələri xüsusilə acınacaqlı  idi. 
Osmanlı  hakim  dairələri  həmin  ərazilərdə  başlıca  diqqəti  istehsalın  təşkilinə  deyil, 
zəbt olunmuş ərazilərin qarət edilməsinə yönəltmişdilər [4, 246].   
XVI  əsrin  sonlarında  Osmanlı  hakim  dairələri  ağır  iqtisadi  vəziyyətə  düşmüş 
Azərbaycandan ordunun və inzibati aparatın saxlanması üçün zəruri olan vəsaiti əldə 
edə bilmirdilər. Uzun müddət ərzində məvaciblə təmin olunmayan Osmanlı əsgərləri 
arasında  da  narazılıq  yaranmışdı.  Kütləvi  narazılıq,  aclıq,  soyğunçuluq,  dəhşətli 
dağıntılar və iqtisadi tənəzzül Azərbaycanda osmanlılara qarşı yeni mübarizə dalğa-
sına səbəb oldu. Bu mübarizə tarixə Cəlalilər hərəkatı adı altında daxil olmuşdur. Bu 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---