Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 21.9. London Fond Birjası (LFB)
- 21.10. London Beynəlxalq Maliyyə Fyuçersləri Birjası (LBMFB)
- 21.12. Birja indeksləri
21.9. London Fond Birjası (LFB) London Fond Birjası (LSE - London Stock Exchange) 1773-cü ildə təşkil olunmuşdur. 1802-ci ildə qəbul olunan qaydalar 1986-cı ilədək, demək olar ki dəyişiklik aparılmadan qüvvədə olmuşdur. 1986-cı ilin noyabrında əvvəllər assosiasiya olmuş LFB özəl şirkətə çevrilmişdir. Onun səhmdarları hərəsinin 1 səsi olan broker-diler firmalarıdır. 1990-cı illərin sonunda birjanın üzvlərinin sayı 1270-dən artıq olmuşdu. İkinci Dünya müharibəsindən sonra ingilis fond birjalarının inteqrasiyası prosesində onların hamısı LFB-nin regional bölmələrinə çevrilmişdir. 1986-cı ilədək London birjasının üzvləri qəti surətdə brokerlərə və cobberlərə bölünürdü. Birincilər əməliyyatları yalnız komissiya haqqı müqabilində yerinə yetirir, ikincilər isə müştərilərin agent tapşırıqlarını yerinə yetirmək hüququ olmayan diler idi. Birjanın üzvü ortaqhq şəklində birləşən fiziki şəxslər ola bilər. Komissiya haqları təsbit olunmuşdu, səhmlərlə ticarət «səslə», ticarət zalında aparılırdı. Son 2 onillikdə baş verən, «böyük silkələnmə» adını almış mühüm dəyişikliklər nəticəsində qiymətli kağızlarla bağlanılan əqdlər üzrə komissiya haqlarının təsbit olunması, birja üzvlərinin broker və cobberlərə bölgüsü ləğv edilmişdir. Elektron sistem əsasında yeni ticarət sisteminə keçid son dərəcə mühüm hadisə olmuşdur. Bu dəyişikliklər birjada səs hüququnun təkamül yolu ilə fiziki şəxslərdən korporasiyalara keçməsini möhkəmləndirmişdir. London Fond Birjasının tərkibinə firma və təşkilatların aşağıdakı qrupları daxildir: •
broker-diler fımraları. Onlar əqdləri öz hesabına icra etsələr də, qiymətli kağızların alqı-satqısı üzrə investorların tapşırıqlarını yerinə yetirirlər. Bu firmaların bəzisi yalnız bir, broker yaxud diler rolunda çıxış edir; •
market-meyker firmaları. Bu firmalar birjanın üzvüdür və iş günü ərzində müəyyən qiymətli kağızları kotirovka etməlidir; onlar birjada yerinə yetirilən bütün əməliyyatlarda mərkəzi yer tuturlar; •
broker-dilerlər. Onlar «giltlər» üzrə vasitəçi rolunda çıxış edir; •
fond birjasının pul brokerləri. Bunlar birjanın başqa üzvlərinə pul vəsaitlərini borca vennək hüququ olan birja üzvləridir. Fond birjasında öz «taxçasına» malik olmaqla, onlar burada mühüm rol oynayır. Qiymətli kağızlar üzrə beynəlxalq birja dövriyyəsinin Ya hissəsinin, o cümlədən Avropada səhmlərlə aparılan beynəlxalq əməliyyatların 90%-dən 638
çoxunun London Fond Birjasının payına düşməsi faktı burada həyata keçirilən maliyyə əməliyyatlarının miqyası haqqında təsəvvür yaradır. 21.10. London Beynəlxalq Maliyyə Fyuçersləri Birjası (LBMFB) London Beynəlxalq Maliyyə Fyuçersləri Birjası (LIFFE - London International Financial Futures and Options Exchange) 1982-ci ildə yaradılmış və ABŞ ərazisində yerləşməyən ilk maliyyə fyuçersləri birjası olmuşdur. LBMFB-nin 215 üzvü arasında maliyyə qurumlarının, sənaye qruplarının nümayəndələri, habelə fiziki şəxslər - öz hesabına ticarət edən təcrübəli treyderlər vardır. Bu birja tipik beynəlxalq birjadır: onun üzvlərinin 30%-i ingilis firmalarıdır, 1990-cı illərin ortasında isə təqribən 60%-i Avropanın, ABŞ-m, yapon şirkətlərinin payına düşürdü. Hazırda Qərbi Avropa firmalarının payı xeyli artmış, ABŞ fınnalarınm payı isə əvvəlki səviyyədə qalmışdır. 1998-ci ildə birjada hər gün təqribən 850 min müqavilə satılır, əsrimizin ilk onilliyində isə ticarətin həcmi hər il təxminən 50% artırdı. Birjada ticarətin əsas metodu treyderlər və market-meykerlər arasında xüsusi «birja çalalarında» «səs» və əllə verilən standart işarələr vasitəsilə əqdlərin bağlanmasıdır. Hər bir «çalanın» yanında nizam-intizama riayət olunmasına nəzarət edən və mübahisə yarandığı halda münsif rolunu oynayan birja nümayəndəsi var. Opsionlarla ticarətdə market-meykerlər də iştirak edir və onlar cavabdeh olduqları opsionlara daimi nəzarət öhdəliyi götürürlər. Onlar bu opsionlar üzrə broker qismində, yəni komissiya haqqı əsasında iştirak edə bilməz. Başqa opsionlar üzrə isə onlar üçün qadağan yoxdur. Birjanın digər iştirakçıları əqdləri broker, diler qismində yerinə yetirə, opsionları müstəqil qiymətləndirə bilər. Bütün əqdlər üzrə hesablaşmaların London Klirinq Palatası (LCH - London Clearing House) vasitəsilə aparılması iştirakçılara əks-müqavilə bağlamaqla, real göndəriş həyata keçirmədən və aldığı maliyyə alətlərinə görə tam məbləği ödəmədən oyundan çıxmaq imkanı yaradır. Başqa sözlə, müqavilənin iştirakçısı istənilən anda özünün uzun yaxud qısa mövqeyini bağlaya bilər. 639 21.11. Birja fəaliyyətini tənzimləyən beynəlxalq təşkilatlar Bu sahədə fəaliyyət göstərən əsas təşkilatlar aşağıdakılar aiddir: •
Federation of Stock Exchanges). Təşkilat əlaqələndirmə və vahid standartların hazırlanması ilə məşğul olur. Dünya üzrə kapitallaşdırılmış maliyyə vəsaitlərinin 98%-i Federasiya üzvlərinin payına düşür; •
Qiymətli Kağızlar üzrə Komissiyalann Beynəlxalq Təşkilatı (lOSCO - International Organization of Securities Commissions). Təşkilatın üzvləri fond bazarlarının iştirakçısı olan ölkələrin müvafiq (tənzimləmə) orqanlarıdır. Bu təşkilat əlaqələndimıə, əməkdaşlıq və qarşılıqlı təcrübənin öyrənilməsi əsasında işin təkmilləşdirilməsi imkanlarını da öyrənir; •
Beynəlxalq Fond Bazarları İştirakçılarının Assosiasiyası (ISMA - International Securities Market Association). Bu Assosiasiya beynəlxalq avroistiqrazlar bazarını tənzimləyən demək olar ki, yeganə təşkilatdır; peşəkar iştirakçılardan, ilk növbədə, ən iri transmilli bankların nümayəndələrindən ibarətdir. •
Fyuçers Bazarlarının Beynəlxalq Assosiasiyası (FIA - Futures Industry Association). Bu təşkilat da müvafiq milli, regional və qlobal bazarlarda birja fəaliyyətinin tənzimlənməsində mühüm rol oynayır. Tənzimləmə barədə danışılarkən nəzərə alınmalıdır ki, beynəlxalq təşkilatların fəaliyyəti əsasən tövsiyə və məsləhətvermə xarakteri daşıyır. Məsələn, onlar tərəfın-dən birjaların cari fəaliyyəti barədə kompleks hesabatlar və beynəlxalq standartlar hazırlanır, nəzəri tədqiqatlar aparılır. Milli, xüsusilə də dövlət tənzimləmə orqanları-nm rolunun nisbətən zəifləməsi, maliyyə tənzimləməsi sahəsindən «dövlətin getməsini» ifadə etməsə də, beynəlxalq birjaların rolunun güclənməsinin sübutudur. Burada əsasən tənzimləmənin yeni formaları və dövlətin funksiyalarının optimallaş-ması, onun birbaşa təsir formalarının millətüstü və qlobal tənzimləmə elementlərinin gücləndirilməsi yönümündə dolayı formalannm universallaşması nəzərdə tutulur.
Səhmlərin məzənnələrinin dinamikasının operativ qiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırılması, çoxsaylı emitenti olan qiymətli kağızlar bazarları üzrə
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|